Málfríður - 15.03.2005, Blaðsíða 8

alþýðumáls, slangurs… Frumlegur og mynd-
rænn en stundum sóðalegur).
Til að gera hugtakanotkun skýrari mun ég notast
við atriði úr báðum flokkununum og gera aðallega
greinarmun á málsniði algengs (ritaðs) máls (fran-
çais standard, normé) og málsniði óformlegs eða mjög
óformlegs talaðs máls (français familier, populaire).
Hið algenga ritaða mál er það sem lögð er áhersla á
í frönsku kennsluefni.
Áður en lengra er haldið skulum við líta á nokk-
ur dæmi um málsnið óformlegs og mjög óformlegs
máls í samanburði við algengt ritað mál, (sjá töflu).
Ef borið er saman óformlegt og mjög óformlegt
mál þá má sjá mun á sviði hljóðfræði: „je veux“, „tu
es“ og hins vegar „j’veux“, „t’es“, þar sem sérhljóðið
í persónufornafninu er gleypt.
Hvað varðar setningafræðina þá er vert að vekja
athygli á að í fyrstu setninguna vantar fyrri helming
neitunarinnar, ne, bæði í óformlegu og mjög óform-
legu máli. Reglur eru enn í dag mjög skýrar hvað
þetta varðar í rituðu máli, ne skal ekki sleppt.
Það er þó helst orðaforðinn sem er ólíkur : bouffer
(fam.), cinoche (pop.), pattes (fam.), bagnole (pop.), vac-
hement (très fam.) og cool (fam.) eru orð sem finnast
í orðabókinni Petit Robert en við þau eru sérstakar
merkingar. Fam. stendur fyrir „familier“, þ.e. óform-
legt mál og þegar komið er „très“ fyrir framan þá
er það aðeins óformlegra. Pop. þýðir að um ófínt
alþýðumál er að ræða „populaire“ en í þeim flokki
er að finna orð sem ungt fólk notar mikið þannig
að talsverðar líkur eru á því að ungt erlent fólk sem
býr í Frakklandi og umgengst franska jafnaldra sína
læri þessi orð og jafnvel noti þau.
Málsnið óformlegs og mjög óformlegs máls
Það er ekki úr vegi að fjalla aðeins nánar um mál-
snið óformlegs máls og mjög óformlegs máls. Orð
og orðasambönd eru gjarnan mjög myndræn í mjög
óformlegu máli sem á það sameiginlegt með orða-
forða vandaðs og mjög vandaðs máls. En í mjög
óformlegu máli tengist orðaforðinn t.d. dýrum, trú
og kynlífi á meðan hið myndræna í vönduðu máli
því hvernig einstaklingurinn notar málið heldur af
aðstæðum, tilgangi og þeim miðli sem notaður er.
Í málfræðibiblíu Frakka, Le bon usage (sem
útleggst á íslensku „hin rétta notkun“) eftir Maurice
Grevisse, er fyrst og fremst gerður greinarmunur á
töluðu og rituðu máli (langue orale/écrite) en á sviði
hins talaða máls er síðan flokkun í registres, sem í
fransk-íslenskri orðabók er þýtt sem „stíll“, „orð-
færi“, „málfar“. Ekkert þessara þriggja orða tjáir
nákvæmlega merkingu orðsins registre að mínu mati
og því kýs ég að nota heldur orðið „málsnið“ í þessu
sambandi. Ekki eru allir franskir málvísindamenn á
einu máli um hvernig skipta skal talmáli í registres.
Í Le bon usage eru taldir upp fjórir flokkar :
- málsnið óformlegs máls (registre familier)
- málsnið mjög óformlegs máls (registre très fami-
lier)
- málsnið vandaðs máls (registre soigné, soutenu)
- málsnið mjög vandaðs máls (registre très soutenu
ou recherché)
Hið daglega talaða mál er það sem er nefnt óform-
legt málsnið í Le bon usage og samkvæmt höfundin-
um notar jafnvel mikils metið virðulegt fólk þetta
málsnið. Hið mjög óformlega málsnið er hins vegar
notað af vissum aldurshópum við vissar aðstæður,
t.d. í skólum og háskólum og innan hersins. Þá
skipta félagslegar aðstæður einnig máli í þessu sam-
hengi. Hið vandaða mál er samkvæmt bókinni það
sem aðallega er ritað en það kemur þó fram í töluðu
máli, t.d. í kennslu og við ræðuhöld. Mjög vandað
mál er hins vegar helst að finna í bókmenntum.
Samkvæmt Claude Peyroutet er málsniðum rit-
aðs máls skipt í þrjá flokka:
- málsnið algengs, venjulegs máls (reglur um mál-
notkun virtar, orðaforði almennur)
- málsnið vandaðs máls (reglur um málnotkun
virtar, setningafræði einkennist m.a. af mikilli
notkun aukasetninga, orðaforði myndrænn og oft
frumlegur)
- málsnið óformlegs máls (vikið frá reglum um
málnotkun, orðaforðinn á oft rætur að rekja til
8 MÁLFRÍÐUR
Óformlegt mál Mjög óformlegt mál Algengt ritað mál
Je veux rien manger J’veux rien bouffer Je ne veux rien manger
Ça te dit d’aller au cinéma ce
soir? On va au cinoche ce soir ? Tu veux aller au cinéma ce soir?
On y va à pied ou en voiture ? On y va à pattes ou en bagnole? Nous y allons à pied ou en voiture?
Tu es très sympa T’es vachement sympa Tu es très sympathique