Málfríður - 15.03.2005, Side 10

10 MÁLFRÍÐUR
til þeirra. Helstu kennslufræðingar frönsku sem
erlends máls, t.a.m. Louis Porcher, tala ekki lengur
einungis um málfærni heldur leggja þeir áherslu
á mál- og menningarfærni og þykir mér augljóst
að kennsla málsniða óformlegs og mjög óform-
legs máls frönsku, og allra erlendra tungumála, er
nauðsynleg í því sambandi. Hins vegar eru ýmsir
kennslufræðingar sem deila ekki þessari skoðun
eða forðast öllu heldur að taka afstöðu.
Málstefna, hið opinbera og kennsla
mismunandi málsniða
Sjónarmið þeirra sem vilja forðast að kenna annað
en hið algenga ritaða mál eru skiljanleg. Það er mál-
sniðið sem langflestir frönskumælenda skilja og
geta notað, það er málsniðið sem stendur af sér tísk-
ustrauma og það er málsnið „rétts“ máls.
Málstefna frönsku í hag á rætur sínar að rekja til
16. aldar þegar François I gaf fyrirmæli um notkun
frönsku í opinberum textum konungsríkisins (l’Or-
donnance de Villers-Cotterêts) og á 17. öld var Franska
akademían stofnuð en hún ákvarðar um hvað telst
gott franskt mál. Á 19. öld var franskan gerð að skól-
amáli á kostnað annarra tungumála í landinu, s.s.
bretónsku og occitan. Undanfarin ár hafa yfirvöld
þó farið að sýna minni hluta tungumálum skilning
í samræmi við stefnu Evrópusambandsins. Áhersla
er samt sem áður lögð á kennslu algengrar réttrar
frönsku, sem móðurmáls og erlends máls. Rök eru
færð fyrir því að ef vikið er frá þeirri reglu, muni
staða tungumálsins verða veikari og einnig tungu-
málið sjálft. Þessi rök hafa ekki síst verið talin upp í
umræðum um ólæsi í Frakklandi sem fer vaxandi og
að einhverju leyti rakið til þess að sumir nemendur
geti ekki skapað nein tengsl á milli málsins sem þeir
tala og málsins sem þeim er kennt í skóla. Tillögur
um að vikið verði frá ströngum reglum um gott
franskt mál til að mæta þessum hópum hafa verið
kynntar en þær mæta enn almennri andstöðu.1
Í málfræðibiblíunni Le bon usage stendur eftirfarandi
í framhaldi af lýsingum á ólíkum málsniðum:
„Þau tilbrigði sem hefur verið lýst valda viss-
um vandkvæðum varðandi málfyrirmynd: Hvaða
frönsku skal kenna?“ (1986; 21). Þessu er svarað
á þá leið að bókinni sé ekki ætlað að segja til um
málnotkun í óformlegu vinasamtali eða bréfaskrift-
um innan fjölskyldunnar en að hins vegar sé ekki
heldur verið að fjalla um frumlegt bókmenntamál;
tilgangurinn sé að lýsa málinu sem tæki til að koma
skilaboðum á framfæri. Þetta er ákveðin vísbending
um það sem opinberlega skal kennt þar sem Le bon
usage er það rit sem vísað er til þegar fjallað er um
rétt franskt mál.
Í Aðalnámskrá framhaldsskóla sem kom út árið 1999
er ekki minnst sérstaklega á mismunandi málsnið
í kaflanum um frönsku. Í lokamarkmiðum eftir 12
einingar stendur m.a. að nemandi „geti tjáð sig og
skilið aðra við allar algengar aðstæður og átti sig á
því hvernig látbragð og raddblær geta breytt merk-
ingu“ (111) og má vissulega túlka þetta markmið
málsniðum óformlegs og mjög óformlegs máls í
hag. Eftir 15 einingar skal nemandi geta „tekið þátt
í almennum umræðum og notað málfræðikunnáttu
sína þegar hann notar málið“(112). Þetta markmið
er mjög í anda Le bon usage. Í áfangalýsingunum eru
aftur á móti nokkrar setningar sem veita svigrúm
til að gefa málsniðunum gaum í kennslunni. Við
áfanga 103 stendur t.a.m.: „Daglegt líf Frakka og
frönskumælandi þjóða í hnotskurn gegnum náms-
efnið (les-, hlustunar-, mynd- eða margmiðlunar-
efni)“ (114). Það er hins vegar í áfanga 403 sem
málsnið óformlegs og mjög óformlegs máls gætu
verið kynnt til sögunnar með markvissum hætti því
í áfangalýsingu kemur fram að „Að mestu leyti er
lokið við að fara yfir undirstöðuatriði franskrar mál-
fræði. Veruleg aukning orðaforða og málskilnings
auk hæfni til ritunar og tjáningar“ (120).
Það er ljóst að hver kennari hefur í hendi sér hvort
hann vinnur með mismunandi málsnið ef tekið er
mið af Aðalnámskrá framhaldsskóla því markmið og
áfangalýsingar eru mjög almenns eðlis. Fróðlegt er
því að líta á sumt af því kennsluefni sem helst er
notað í framhaldsskólum hér á landi og jafnvel fleira
til að athuga hvort þessum þætti er sinnt í því.
Málsnið í nokkrum kennslubókum
Café crème 1 er sú kennslubók sem er notuð í flest-
um framhaldsskólum landsins um þessar mundir
og hefur reyndar verið um nokkurra ára skeið. Tók
hún við því hlutverki af bókinni A propos sem gefin
er út í Svíþjóð. Sú síðarnefnda hefur þá kosti að
margra mati að henni fylgja orðskýringar á íslensku
auk þess sem verkefnabókin var þýdd á íslensku.
Ýmsum kennurum fannst hins vegar A propos vera
einhæf auk þess sem kennarar töldu að kennslubók
gefin út í Frakklandi gæfi raunsannari mynd af máli
og menningu þannig að þegar Café crème 1 var gefin
út árið 1997 ákváðu margir kennarar að skipta þeirri
sænsku út fyrir hana.
Café crème númer 1, sem er ætluð eldri unglingum
og fullorðnum, hefur marga kosti. Töluverð áhersla
1 Sbr. Henri Del Pup á http://www.la-science-politique.com/revue/revue2/papier8.htm - Skoðað 1. - Skoðað 1. mars 2005.