Málfríður - 15.03.2005, Page 11

MÁLFRÍÐUR 11
er lögð á hlustun og framburð, efnið er nokkuð
fjölbreytt og uppsetningin er skýr. Kennarar hafa þó
kvartað yfir að í bókina vantar góða texta til að vinna
með því aðaláherslan er á samtöl. Þegar samtölin
eru skoðuð með það fyrir augum að kanna hvort
málsnið óformlegs og jafnvel mjög óformlegs máls
eru til staðar (því samtöl bjóða jú upp á slíkt) kemur
ýmislegt í ljós. Í hverjum kafla er ein opna sem ber
yfirskriftina Découvertes eða uppgötvanir. Á þessari
opnu eru yfirleitt samtöl sem innihalda efnisatriði
sem unnið er út frá í kaflanum öllum, bæði á sviði
málfræði og orðaforða. Kaflarnir í bókinni eru alls
16, aðstæður í 8 þeirra myndu að mínu mati bjóða
upp á notkun óformlegs og mjög óformlegs máls
en slíkt er raunin í aðeins fjórum. Í þremur þessara
fjögurra er aðeins eitt atriði (eitt orð) sem tilheyrir
óformlegu máli en í þeim fjórða (unité 11) eru þau
fimm. Hins vegar er ekkert á sviði setningafræði eða
hljóðfræði sem fer út fyrir reglurnar. Í hverjum kafla
er ein síða helguð orðaforða og er hvergi á þeim að
finna neitt sem tilheyrir málsniðum öðrum en því
rétta. Í lok hvers kafla er opna sem ber yfirskriftina
Paroles en liberté (frjálst tal) og eru yfirleitt tvö samtöl
á hverri þeirra. Í þessum samtölum er farið reglulega
út fyrir „rétt“ mál og málsnið óformlegs máls kynnt
til sögunnar, á sviði hljóðfræði, setningafræði og
orðaforða. Þess er gætt að málsniðið sé notað við
óformlegar aðstæður og skipt yfir í „rétt“ mál þegar
aðstæður verða formlegri, t.a.m. þegar leigubílstjóri
talar við viðskiptavin. Hins vegar fýkur í bílstjórann
undir stýri þegar annar ökumaður svínar fyrir hann
og þá grípur hann til óformlega málsins (unité 12)
og er sennilegt að slíkt gerðist við raunverulegar
aðstæður. Að mínu mati hefðu höfundar bókarinnar
mátt vera töluvert djarfari við gerð samtalanna; í
nokkrum þeirra bjóða aðstæður upp á málsnið mjög
óformlegs máls, t.d. þegar ungt fólk talar sín á milli
og hefði verið tilvalið að nota tækifærið til að kynna
til sögunnar fleiri orð og málfar sem einkennir tal
vina. Það má þó leiða getum að því að höfundum
kennsluefnis sé ekki allt leyfilegt og að það sem
höfundar Café crème 1 nota af óformlegu máli sé
innan þess ramma. Það kom mér hins vegar á óvart
að í Café crème 2 (sem var einnig notuð í mörgum
framhaldsskólum þó að stór hluti frönskukennara
hafi endað með að gefast upp á henni) er málsnið
óformlegs máls varla að finna og ekki þarf að taka
fram að mjög óformlegt mál kemur hvergi við
sögu. Fyrirfram hefði ég haldið að í bók númer tvö
væru málsnið óformlegs máls almennilega kynnt til
sögunnar, því grunnur rétts máls væri orðinn fastur
og stöðugur. Ekki er heldur neitt minnst á þessi
málsnið á síðum sem fjalla um málnotkun (discours
métalinguistique). Það er aftur á móti gert í þriðju
bókinni sem gefin var út 1998. Í kafla 11 er kynntur
til sögunnar orðaforði mjög óformlegs máls, le
français populaire, á síðu sem er helguð orðaforða
(107) og tvær æfingar fylgja með. Síðar í kaflanum
(113) eru tveir textar með yfirskriftinni „Að þekkja
mismunandi málsnið“ og „Að nota mismunandi
málsnið“. Í þeim fyrri má lesa eftirfarandi: „Í
flestum tilvikum er þeim sem ekki hafa frönsku að
móðurmáli ráðlagt að halda sig við hið almenna mál,
„français standard“, sem er alltaf rétt mál og allir
skilja. Notkun bókmenntamáls verður auðveldlega
fáránleg og sóðaleg orð og orðasambönd geta
hneykslað. Samt sem áður er nauðsynlegt að skilja
þessi ólíku málsnið, sérstaklega málsnið óformlegrar
frönsku sem heyrist í auknum mæli í útvarpi og
sjónvarpi“ (Café crème 3. 1998: 113). Þetta eru orð að
sönnu sem að mínu mati ættu heima þegar í fyrstu
bókinni; kennarar gætu þá fjallað um ólík málsnið
þannig að nemendur yrðu meðvitaðir um þau. Þessi
þriðja bók í röðinni kemur ekki fyrir sjónir margra
íslenskra framhaldsskólanemenda í frönsku, flestir
kennarar hafa hætt notkun á bók númer 2 og er þá
ólíklegt að sú þriðja sé notuð í efstu áföngunum.
Að lokum er vert að minnast á kennslubók sem
nokkrir kennarar eru byrjaðir að nota í stað Café
crème 1 en hún heitir Taxi. Þessi bók er gefin út af
sama bókaforlagi og Café crème en gerð af öðrum
höfundum. Því miður gafst mér ekki ráðrúm til að
skoða hana af neinni nákvæmni en eftir að hafa flett
í gegnum nokkra kafla í bók númer 1 virðist mér
sem málsnið óformlegs máls séu minna til staðar
en í Café crème 1. Þó að samtöl hafi yfir sér nokkurn
raunveruleikablæ eru þau á „réttu“ máli. Þess má
geta að kennarar eru ekki að skipta um bók vegna
þess að þeim þyki Café crème vera svo mikill gall-
agripur heldur er það af því að þeir eru búnir að
kenna hana lengi, eru orðnir dálítið leiðir á henni,
auk þess sem sú staðreynd að Café crème 2 er ekki
góð skapar töluverð vandræði fyrir kennara sem
þykir skiljanlega kostur að bækur úr sömu seríu
taki við af þeim sem lokið er við.
Könnun og spurningalistar lagðir fyrir
nemendur í frönsku við Háskóla Íslands
Í ljósi þess sem fram hefur komið er áhugavert að
líta á niðurstöður úr könnun og spurningalistum
sem lagðir voru fyrir nemendur í námskeiðinu
Málfræði I á fyrsta ári í frönsku við Háskóla Íslands,
9. september 2004. Með könnuninni var gerð til-
raun til að meta þekkingu og notkun nemenda á
óformlegu og mjög óformlegu máli í frönsku og
var hún lögð fyrir alla nemendur í námskeiðinu.