Málfríður - 15.03.2010, Blaðsíða 6

n‘est de pouvoir mettre à profit ce qui a été pensé
et écrit dans cette belle langue.
Fátt hefur verið mér mikilvægara í lífinu en að
geta skilið og komið fyrir mig orði á frönsku, og
notið þess sem hefur verið hugsað og ritað á því
heillandi tungumáli.
Vigdís Finnbogadóttir
Þegar Vigdís er spurð að því hvaða áhrif það hafi
haft á líf hennar og störf að vera vel að sér í tungu-
málum leynir sér ekki áhugi hennar á Norðurlöndum
og tungum Norðurlandaþjóðanna.
Það hefur verið mér einn mesti akkur í lífinu að geta
komið fyrir mig orði á Norðurlandamálunum. Ef við
kunnum eitt af Norðurlandamálunum þá skiljum við þau
hin: Þegar ég er í Svíþjóð, og orð eru eitthvað að þvælast
fyrir mér, hef ég það þjóðráð að segja bara „nu går jeg over
til dansk.” Það hefur oft gerst að ég hef verið kosin for­
maður í Norðurlandasamstarfi af því að allir skildu mig.
Ég skildi alla og gat safnað saman því sem hinir lögðu til
málanna þótt þeir skildu ekki alveg hver annan.
Ég þreytist aldrei á að segja við íslensk ungmenni að
þau skuli átta sig á því að það er alveg gríðarlega mikils
virði að kunna eitthvert Norðurlandamál vegna þess að til
að mynda veit maður aldrei hvert mann ber á lífsleiðinni.
Og það segja mér allir í viðskiptum að í samskiptum við
Norðurlandaþjóðirnar sé mikils virði að tala þeirra heima­
tungu. Það breytist allt andrúmsloft gagnvart okkur.
Danir eru svo vanir að tala ensku við Íslendinga en svo
verða þeir svo afskaplega glaðir þegar maður segir: „Du
behöver ikke tale engelsk med mig.” Það sýnir virðingu að
reyna að bjarga sér á tungumálinu, að hafa samband við
fólk á þeirra tungumáli, fremur en að bregða alltaf fyrir
sig þriðja tungumálinu, enskunni, sem fólk heldur að sé
lingua franca heimsins. Það er betra að tala lélega dönsku
í Danmörku en að bregða fyrir sig ensku.
Það hefur breytt miklu fyrir mig að vera á róli í marg­
menningarmálum, þannig að ég get gert mig skiljanlega
á fleiri tungumálum. Það er hins vegar ekki það sama að
tala raunverulega tungumál og geta gert sig skiljanlegan
á tungumáli. Mér finnst ég tala eins og barn þegar ég tala
þýsku þótt ég skilji og geti bjargað mér. Einhverju sinni var
ég fengin til að halda erindi á þingi þýskukennara í Graz, og
gerði það, með dyggri hjálp Oddnýjar Sverrisdóttur. Þar gaf
ég sýnishorn á því hvernig nemandi sem hefur lært þýsku í
íslenskum menntaskóla í þrjú ár af bókinni, án þess að tala
hana nokkurn tíma, fer að því að bjarga sér á málinu.
Vigdís nefnir þann mikla misskilning í hugum
margra Íslendinga að enskan sé lykillinn að heim-
inum því hann gengur ekki að stórum svæð-
um í heiminum svo sem Frakklandi, Þýskalandi,
Rússlandi og víða annars staðar.
Tungumálakunnátta hefur grundvallaráhrif á líf
manns. Ef menn ráða við einhverja aðra tungu en sína
eigin geta þeir lesið erlend blöð og náð kjarnanum í því
sem er verið að syngja eða segja. Að eiga í farteskinu fleiri
tungur en sína eigin er hreinn fjársjóður. Að skilja hverju
tungan ræður gefur manni skilning á mismunandi menn­
ingarsvæðum og við skiljum betur hvernig menningin
byggir alltaf á tungunni. Tungan er hornsteinn menn­
ingar allra þjóða. Þjóðmenning byggir ætíð á tungumáli.
Þess vegna eigum við öll þessi orð yfir snjó til dæmis af
því að það tengist menningunni og lífi þjóðar okkar.
Talið berst að því hvers kennarinn Vigdís minn-
ist úr starfi sínu. Andlitið ljómar og Vigdís verður
dreymin á svip:
Mér fannst svo gaman að kenna. Ég hef komist að þeirri
niðurstöðu að ef manni lánast í kennslu, og mér hefur
verið sagt af nemendum að mér hafi lánast í kennslu, þá er
svo gaman að kenna af því að mann langar svo til að nem­
andinn viti það sem maður veit. Ekki endilega nemand­
inn, heldur bara viðmælandinn. Ég hef svo oft séð þetta.
Ég held að þetta liggi líka að baki pólitískri sannfæringu.
Góðir pólitíkusar sem eru að bera fram sína kenningu,
þeir eru kennarar. Þá langar svo til þess að þú og ég vitum
nákvæmlega það sem þeir vita. Þetta fer saman. Ekki sama
deild en hliðstæðar deildir.
Mér þykir svo gaman að kenna af því að mér þykir svo
gaman að segja frá því sem hugsað er á viðkomandi tungu­
máli, menningu þess. Vera ekki alltaf að stagla í málfræð­
inni. Ég kenndi hana auðvitað að því marki sem þurfti
en síðan þótti mér svo gaman að tala um menninguna.
Tala um ljóðlistina og leiklistina og syngja og kenna þeim
Alouette. Það er hluti af gleðinni í kennslunni að nemend­
urnir finni að kennaranum finnst svo gaman að vera með
þeim.
Mér þótti svo ægilega gaman að kenna, það er skemmti­
legasta starfið sem ég hef verið í.
Vigdís segir frá því hvernig hún bar sig að þegar
hún kenndi franska leiklistarsögu í háskólanum og
byggir á því að hún hafi alltaf haft myndir í höfðinu
af hlutunum: Ég teiknaði á töfluna mynd af tímasnúru
og hengdi á hana stílana í tímaröð til að stúdentar skildu
hvaða stílar hefðu rekið annan. Hvernig renaissansinn
kom og hvenær rómantíkin kom og hvernig klassíkin var
og þannig. … Kennsla gefur manni líka þetta gullvæga
tækifæri að umgangast ungt fólk, af því að maður er ekki
fenginn til kennslu fyrr en maður er kominn til einhvers
þroska og þá fær maður að upplifa nýju kynslóðina sem á
að taka við og er að mennta sig.
Þróunina í menntamálum á Íslandi ber á góma og
Vigdís lýsir vonbrigðum sínum yfir því að danskan
hafi verið færð aftur fyrir enskuna í grunnskólum
vegna þess að danskan sé of erfið til að vera geymd
þangað til unglingarnir eru uppteknir af öðru og
 MÁLFRÍÐUR