Selfoss - 23.10.2014, Blaðsíða 11

1123. Október 2014
„Fræðsla og afþreying
hjá upptekinni þjóð“
Fjölbreytt dagskrá um safnahelgi sem hefst 30. október.
„Söfnin og sýningar þeirra mætti nýta mun meira bæði í fræðslu-starfi og sem spennandi valkost
þegar kemur að því að velja afþr-
eyingu hjá upptekinni þjóð,“ segir
Barbara Guðnadóttir, menningar-
fulltrúi Ölfuss.
Fyrstu helgina í nóvember stend-
ur sunnlendingum og gestum
þeirra margt til boða á svæðinu frá
Selvogi í vestri til Hornafjarðar í
austri, upp til sveita, niður að sjó
og í Vestmannaeyjum en þá verður
í sjöunda skipti efnt til Safnahelgar á
Suðurlandi. Ýmislegt verður í gangi
á söfnum, setrum og á sýningum.
Það eru Samtök safna á Suðurlandi
sem standa fyrir viðburðinum en
hvatinn að stofnun þeirra var löngun
til þess að efla og styrkja safnastarf á
Suðurlandi, gera það sýnilegt, setja
í samhengi og efna til víðtæks sam-
starfs.
„Með opnunarhátíð og málþingi í
upphafi safnahelgar verður leitast við
að draga fram hversu spennandi og
fjölbreytt starfsemi safna getur verið.
Söfnin og sýningar þeirra mætti nýta
mun meira bæði í fræðslustarfi og
sem spennandi valkost þegar kemur
að því að velja afþreyingu hjá upp-
tekinni þjóð,“ segir Barbara Guðna-
dóttir, menningarfulltrúi Ölfuss.
Málþingið og setning safnahelgar
verður fimmtudaginn 30. október
í Versölum, Ráðhúsi Ölfuss í Þor-
lákshöfn. Þar munu þau Sigur-
jón Baldur Hafsteinsson, dósent í
safnafræði, Alma Dís Kristinsdóttir
safnafræðingur og Þorsteinn Hjart-
arson, fræðslustjóri Árborgar flytja
erindi um safnastarfið og samfé-
lagið. Einnig verða í hraðfréttastíl
kynnt áhugaverð verkefni í barna- og
fræðslustarfi nokkurra safna.
Allir eru velkomnir á opnunarhá-
tíðina sem hefst klukkan 16: 00. Í
boði verða spennandi erindi, léttar
veitingar og tónlistarflutningur. Í
kjölfarið verað viðburðir um allt
Suðurland fram til sunnudagsins 2.
nóvember.
„Bíð óþreyjufull
eftir að byrja“
Jóna Sigríður Guðmunds-dóttir, sérfræðingur hjá Fiskistofu tekur við starfi
framkvæmdastjóra hjá Grími
kokki í Vestmannaeyjum. „Starf-
ið leggst mjög vel í mig og bíð
óþreyjufull eftir að byrja. Ég fæ
að kynnast nýju fólki og fullt af
spennandi verkefnum að glíma
við,“ segir Jóna Sigríður. Hún er
gift Viðari Hjálmarssyni, stýri-
manni á Huginn Ve. og saman
eiga þrjú börn, Hjálmar, 23
ára, Guðrúnu Ágústu 21 árs og
Bjarna Ólaf 17 ára. „Við hjónin
eru bæði fædd og uppalin í Eyj-
um og viljum hvergi annarsstaðar
búa.“ Jóna Sigríður er viðskipta-
fræðingur frá Háskólanum á Ak-
ureyri og er í meistaranámi í ver-
kefnastjórnun frá Háskólanum
í Reykjavík „Ég hef starfað hjá
Fiskistofu í rúm 8 ár á starfstöð í
Eyjum og fannst mér orðið tíma-
bært að breyta til. Ég hef fylgst
með vexti fyrirtækisins frá upp-
hafi og hef dáðst að eldmóði og
krafti í því fólki sem hefur byggt
það upp. Ég er því mjög ánægð
að fá tækifæri til að taka þátt í
enn frekari vexti þess.“
Haustgróðursetning trjágróðurs í görðum
Hér á Suðurlandi hefur veturinn langan að-draganda. Samkvæmt
mínum vestfirsku viðmiðunum
nær sunnlenska haustið eiginlega
alveg fram að jólum. Þótt komi
nokkrar frostnætur og að einstaka
sinnum geri hryðjur á fjallvegum,
þá getum við dundað okkur við
að gróðursetja tré og runna langt
frameftir meðan ekki setur frost í
jörð. Haustgróðursetning hér sunn-
anlands er á margan máta mjög
heppileg. Fyrst og fremst sparar
hún okkur áhyggjur og stress þegar
mest er að gera á vorin og mikið
liggur á að koma garðinum í skikk
fyrir sumarið. Koma niður kartöfl-
unum, sinna grænmetisreitunum
og undirbúa sumarblómabeðin. Í
öðru lagi er rótarvöxtur trjágróðurs
mun örari á haustin en á öðrum
árstímum. Þegar dagarnir styttast
og lauf fellur nýta trjáplönturnar
tímann til að þenja út rætur sínar
sem víðast um jarðvegin meðan
hann er ófreðinn. Orkuforðann
sem þær söfnuðu um sumarið, og
geyma nú að mestu í rótum sínum,
nota þær til þess.
Haustið er því tíminn sem best
er að nota til að gróðursetja tré og
flytja til runna. Aðferðin er ekki
flókin. Inni á lóðum í þéttbýli þarf
samt að hugsa nokkra áratugi fram
í tímann ef til stendur að gróður-
setja tré sem munu stækka og marg-
faldast. Gæta þarf að að slík tré séu
ávallt vel inni á lóðinni, helst ekki
styttra en fjóra metra frá lóðamörk-
um. Líka þarf að sjá fyrir sér hvort
þau muni skyggja á eftirsóknarvert
útsýni ellegar byrgja garðeigand-
anum og grönnum hans sólarsýn
þegar fram líða stundir.
Tré eru á ýmsum stigum þegar
þau eru gróðursett. Í gróðrarstöðv-
unum eru tré sem búið er að undir-
búa sem stakstæð garðtré venjulega
orðin nokkuð myndarlega há til
toppsins. Að minnsta kosti 100-
120cm há, en einnig er hægt að
fá enn stærri tré sem komin eru
yfir tvo metra eða meira. Stóru trén
eru yfirleitt seld sem hnausplöntur,
en lægri trén koma oftast í pott-
um. Svo er að sjálfsögðu hægt að
fá trjáplöntur sem ræktaðar eru í
fjölpottum eða seldar sem berróta
smáplöntur. Þannig plöntur notum
við frekar í sumarbústaðalönd en í
heimagarða.
Þegar við gróðursetjum tré sem
eiga að vera stakstæð, standa upp
úr og skýla frá sér út í umhverfið,
gerum við góða gróp, stingum upp
moldina á svæði sem er um einn
metri á hvern kant, blöndum gjarna
gömlum búfjáráburði eða moltu
saman við moldina. Gott er að losa
jarðveginn á ca 40-50cm dýpi. Það
samsvarar um tveim skóflustungum
á dýptina. Í miðju gróparinnar ger-
um við dálitla upphækkun sem tréð
er látið hvíla á. Og út frá þessari
miðju greinum við rætur sem best
við getum til allra átta. Ef plönturn-
ar hafa staðið lengi í pottum og
búnar að mynda hringrót í pottin-
um þurfum við að klippa á þær á
stöku stað til að stöðva hringvöxt-
inn. Annars heldur hann bara áfram
og ræturnar halda áfram að vaxa
í hring með þeim afleiðingum að
rótarkerfið verður eins og tappi í
flösku. Þannig rótuð tré þola ekki
mikið veðurálag án þess að velta og
slitna upp með rótum.
Þegar við erum búin að koma
trénu fyrir og greiða úr rótunum,
fyllum við á með mold þannig að
hún falli vel á milli rótanna og
vökvum rækilega til að tryggja gott
jarðsamband. Til að halda rótinni
fastri og koma i veg fyrir að hún
ruggist til í gnauði vinda, þarf að
reka staurstúf rembingsfast ofan í
óhreyfðan jarðveginn og binda tréð
við hann rétt ofan við rótarháls-
inn eða leggja netpoka (kartöflu-
poka) með grófri möl flata ofan á
rótarhnausinn til að fergja rótina
niður. Við hærri tré sem taka á
sig meiri vind þarf staurinn að ná
nokkuð upp eftir bolnum og binda
þarf tréð við hann uppi og niðri.
Aldrei má gróðursetja tré dýpra en
þau stóðu í uppeldinu eða á fyrri
vaxtarstað. Rótarhálsinn á alltaf að
nema við yfirborð. Best er að þegar
búið er að gróðursetja tréð að það
standi í upphækkuðum bing sem er
10-30cm hærri en umhverfið. Yfir
rótarsvæðið er svo gott að hreykja
búfjáráburði, moltu, hálmbing eða
viðarkurli sem tefur fyrir klaka-
myndun niður í rótarsvæðið.
Gróðursetning á runnum er í öllu
á sama veg, en með þeirri undan-
tekningu að allir runnar mega fara
dýpra í moldina en þeir stóðu áður.
Þeir þurfa enga uppbindingu.
Vetraskýling og haustfrágangur
verður til umfjöllunar í næsta blaði.
Grænt er vænt
Hafsteinn Hafliðason.
Spennandi og fjölbreytt starfsemi safna um allt Suðurland.
Haustið er góður gróðursetningartími fyrir tré.
Jóna Sigríður Guðmundsdóttir