Selfoss - 20.11.2014, Blaðsíða 12

rauða hússins
Jólahlaðborð
ógleymanleg kvöldstund
22. nóvember · 29. nóvember
6. desember · 13. desember
verð 8.500 kr á mann
borðapantanir: 483-3330
raudahusid@raudahusid.is
rauða
Búðarstíg 4 • 820 Eyrarbakka
www.raudahusid.is
Uni og Jón Tryggvi spila undir
borðhaldi frá kl. 20:00-23:00
Myndlistarmenn –
Rithöfundar - Tónlistarmenn
Menningar- íþrótta- og frístundanefnd Hveragerðisbæjar
auglýsir eftir umsóknum um dvöl í listamannahúsinu
Varmahlíð í Hveragerði.
Íbúðarhúsið er búið öllum húsgögnum og eldunartækj-
um. Gestalistamenn fá endurgjaldslaus afnot af húsinu.
Óskað er eftir skriflegum umsóknum, sem sendist til
menningar- og frístundafulltrúa Hveragerðisbæjar,
Sunnumörk 2, 810 Hveragerði eða rafrænt til
jmh@hveragerdi.is . Í umsókn þarf að koma fram
æskilegt dvalartímabil og að hverju listamaðurinn
hyggst vinna meðan á dvölinni stendur.
Úthlutun dvalartímabila mun fara fram frá janúar n.k. til
og með desember 2015, mánuð í senn.
Nánari upplýsingar hjá menningar-
og frístundafulltrúa s. 483 4000
Umsóknareyðublöð eru á heimasíðu Hveragerðisbæjar
www.hveragerdi.is
Umsóknarfrestur er til 30. nóvember n.k.
LEIKFÉLAG ÖLFUSS SÝNIR
GAMANLEIKINN:

ENGINN MEÐ STEINDÓRI
EFTIR NÍNU BJÖRK
JÓNSDÓTTUR

Í LEIKSTJÓRN DON ELLIONE
7. SÝNING 20. NÓVEMBER KL. 20:00
8. SÝNING 21. NÓVEMBER KL. 20:00—ÖRFÁ SÆTI LAUS
9. SÝNING 22. NÓVEMBER KL. 20:00

SÝNINGARTÍMAR AUGLÝSTIR Á
FACEBOOKSÍÐULEIKFÉLAGS ÖLFUSS

MIÐAPANTANIR Í SÍMA 661-0501
OG Á LEIKFJELAG@GMAIL.COM
MIÐAVERÐ KR. 2500

SÝNT Í RÁÐHÚSINU, ÞORLÁKSHÖFN
20. Nóvember 2014
Það er kannski skrýtið að vera að tala um vetrarmat í þessarri veðurblíðu sem hefur
verið hjá okkur, en veturinn getur
komið fyrr en varir og þá er gott
að vera við öllu búinn og elda sér
notalega kjötkássu.
Tommy Myllymäki er sænskur
kokkur sem var kokkur ársins
(Årets kock) í Svíþjóð 2007. Hann
kallar þennan rétt „vinsælt laugar-
dagschili“ sem er sterkur og bragð-
góður réttur eldaður í langan tíma.
Ég studdist við uppskrift hans en
breytti henni aðeins.
Ég fór í Krónuna og ætlaði að
kaupa nautagúllas en fékk í stað-
inn fínt hrossakjöt sem var miklu
ódýrara.
Þetta varð því hálfgerð
hrossakássa.
800 gr. hrossakjöt
2 gulir laukar
4 rif af hvítlauk
1-2 rauður chilipipar með fræjum
2 tsk. broddkúmen (cummin)
2 tsk. kóriander
1 tsk. reykt papríka
1 tsk. oregano
1 tsk. fennel
1-2 lárviðarlauf
1 lítil dós tómatpúrre
2 tsk. villibráðarkraftur
3-4 dl. pilsner
Olía til að steikja úr
Salt eftir smekk
Steinselja
Grísk jógúrt
Kjötið er brytjað í fremur smáa
bita og brúnað í potti. Laukur, chili
og hvítlaukar saxað og bætt við.
Kryddið sett út í og svo vökvinn.
Þetta er svo látið malla í 2-3 tíma.
Gott er að klipppa steinselju yfir
og skeið af grískri jógúrt á diskinn
er frábæt. Það má hafa kartöflumús
eða hvað sem er með. Tommy
mælir með steiktu brauði. Þá eru
brauðnsneiðar skornar í þríhyrning
og steiktar upp úr smjöri á báðum
hliðum. Það er rosalega gott en ekki
beint megrunarfæða.
Þetta er alveg frábær matur á
laugardegi þegar tími er til að láta
matinn malla í rólegheitum. Hrossa-
kjöt er vanmetið og gott kjöt sem
ætti að vera miklu meira úrval af. Ég
fór að hugsa um af hverju það var
ekki borðað hér áður fyrr og hvort að
fordómar gagnvart hrossakjöt væru
enn á kreiki.
Og fann þetta á Vísindaavefnum
http://www.visindavefur.is/svar.
php?id=5381
Af hverju var bannað að borða
hrossakjöt hér áður fyrr?
Um aldir var það almennt viðhorf
í íslensku samfélagi að algjört bann
væri við því að leggja sér hrossakjöt
til munns. Þetta bann var tengt
túlkun á Biblíunni, sem fól í sér að
einungis mætti borða kjöt af klauf-
dýrum. Bannið við hrossakjötsáti var
fornt en neysla þess var meðal annars
notuð til að greina á milli heiðinna
manna og kristinna í frumkristni
á Norðurlöndum. Í fyrstu íslensku
kristnilögunum er hrossakjötsát
lagt að jöfnu við barnaútburð og
skurðgoðadýrkun. Viðbjóður manna
á hrossakjöti var svo mikill að það
eitt að handfjatla eða nýta sér hrossa-
slátur, án þess þó að borða það, var
illa séð.
Staða hestsins sem mikilvægs at-
vinnu- og samgöngutækis hefur að
líkindum enn frekar styrkt bannið
gegn hrossakjötsátinu. En hér á landi
gegndi hesturinn mikilvægu hlut-
verki bæði við vinnu og flutninga
allt fram á 20. öld.
Til marks um það hve strangt
forboðið gegn hrossakjötsáti var,
má nefna að á 18. öld þegar tíðir
harðindakaflar gengu yfir landið,
töldu margir kirkjunnar menn að
neyð fólks og hungur nægði ekki
sem afsökun fyrir neyslu hrossakjöts.
Í einum ákafasta harðindakafla 18.
aldar, sem stóð yfir á árunum 1754–
1758, neyddust sumir landsmenn til
að leggja sér hrossakjöt til munns. Í
bók sinni Mannfækkun af hallær-
um tilfærir Hannes Finnsson Skál-
holtsbiskup dæmi um hrossakjötsát
landsmanna, í sömu andrá og hann
getur um fjölgun þjófnaða. Þrátt
fyrir neyð almennings, var andúðin
á hrossakjötsáti það sterk og neysla
þess talin svo stór siðferðisbrestur að
mörgum prestum landsins stóð ekki
á sama. Þeim bar að halda guðsorði
og góðum siðum að almenningi og
þó neyðin væri mikil var hrossa-
kjötsátið svo alvarlegt afbrot að það
var ekki látið óátalið.
Um miðja 18. öldina fóru yfirvöld
trúmála í danska konungsveldinu,
sem Ísland var þá hluti af, að sýna
merki um tilslakanir á banni við
neyslu hrosskjöts. Kirkjustjórnarráð-
ið í Kaupmannahöfn gaf út þá yfir-
lýsingu árið 1757 að hrossakjötsát
í neyð væri ekki brot og því ekki
refsivert. Á svipaðan streng hafði
Hólabiskupinn Gísli Magnússon
slegið árið 1756 er hann hélt því fram
í bréfi að hann teldi hrossakjötsátið
vera ólíðandi að nauðsynjalausu, en
vildi þó ekki meina að í því fælust
ekki nein kristnispjöll. Vandamálið
væri hin almenna hneykslun sem
af átinu hlytist. Samkvæmt þessu
var ástæða bannsins, að mati Gísla,
ekki lengur sú að það væri brot gegn
kristni heldur er almenn andúð á því
tilgreind sem ástæða.
Árið 1775 setti Magnús Ketils-
son sýslumaður í Dalasýslu fram þá
skoðun, á síðum tímaritsins Islands-
ke Maanedestidende, að rétt væri að
landsmenn hagnýttu sér sláturafurð-
ir af hrossum.
Um aldamótin 1800 virðist sem
tekið hafi að draga verulega úr andúð
fólks á hrossakjötsáti. Kann það að
vera að einhverju leyti tilkomið
vegna skrifa Magnúsar Ketilssonar,
en einnig var þá orðið alkunna að
hrossakjöt þætti herramannsmatur í
Danmörku. Árið 1808 tók Magnús
Stephensen dómstjóri upp þráðinn í
hrossakjötsumræðunni. Hann gekk
lengra en Magnús Ketilsson hafði
áður gert. Magnús Stephensen mælti
opinberlega með hrossakjötsáti og
gerði einnig um það tillögur. Þær
miðuðu að vísu aðallega að því að
„troða” hrossakjötinu í fanga og
ómaga, en einnig vildi Magnús vekja
athygli almennings á því. Á þessum
tíma voru harðindi á Íslandi og sigl-
ingateppa en þrátt fyrir það mæltust
þessar hugmyndir dómstjórans al-
mennt illa fyrir og uppskar hann fyr-
irlitningu og háð margra samlanda
sinna. Óbeit á hrossakjöti lifði fram
eftir 19. öld, og jafnvel lengur, meðal
stórs hluta landsmanna þó að trúar-
legar ástæður hafi ekki lengur verið
til staðar.
Gangi ykkur vel og verði ykkur
að góðu.
Kv, Kristjana
12
Vetrarmatur
Að hætti hússins
Kristjana Sigmundsdóttir
kristjanasig@simnet.is