Hafnarfjörður - Garðabær - 31.10.2014, Blaðsíða 13

Skeifan 3E-F · Sími 581-2333 · rafver@rafver.is · www.rafver.is
K Ä R C H E R S Ö L U M E N N
V E R T U Á Ö R U G G U M S T A Ð
K 2.21
110 bör max
360 ltr/klst
K 4.200
130 bör max
450 ltr/klst
K 7.700/K 7.710
160 bör max
600 ltr/klst
K 5.700
140 bör max
460 ltr/klst
Háþrýstidælur
Þegar gerðar eru hámarkskröfur
T 400
Snúningsdiskur
Fyrir pallinn,
stéttina o.fl.
Seljum Gaflarann
til styrktar
Björgunarsveit Hafnarfjarðar
föstudag og laugardag
31. okt. og 1. nóv.
Verð á merki aðeins 1.000 kr.
LIONSKLÚBBUR HAFNARFJARÐAR
1331. Október 2014
Skrúfað frá krana:
Fréttatilkynningafréttamennska
Þegar ég starfaði á fréttastofu út-varpsins var stundum rætt á rit-stjórnarfundum að fréttir ættu
ekki að koma úr munni ráðherra eftir
ríkisstjórnarfundi. Þangað væri hins
vegar sjálfsagt að fara til að sækja svör
og rökstuðning í málum sem væru til
umfjöllunar í fréttum. Svipað var uppi
á teningnum á ritstjórn Stöðvar 2 þegar
ég starfaði þar. Eftir svona umræður
urðu gjarnan einhverjar breytingar í
hugarfari ritstjórnarinnar, en svo féll
allt í sama farið. Fólk fór og hitti ráð-
herra, sem skrúfuðu frá krananum og
úr urðu fréttir.
***
Óskar Hrafn Þorvaldsson var
fréttastjóri Stöðvar 2 þegar ég starfaði
þar. Hann hafði í heiðri þumalputta-
reglu nokkra sem mér þykir góð. Hann
vildi helst ekki láta birta fréttatilkynn-
ingar. Meginreglan var sú að fólk sem
sendi frá sér yfirlýsingar og tilkynn-
ingar yrði að geta svarað spurningum
fréttamanns, ætti rödd viðkomandi að
heyrast. Enda er það svo, að þótt fólk
eða fyrirtæki sendi frá sér yfirlýsingar,
að þar er ekki endilega svarað spurn-
ingum sem vakna.
***
Rétt er að halda því til haga að auðvitað
er á stundum eðlilegt og sjálfsagt að
birta fréttatilkynningar eða skrifa upp
úr þeim fréttir og birta almenningi.
Dæmi getur verið fréttatilkynning
frá almannavörnum, heilbrigðisyfir-
völdum, lögreglu, Vegagerðinni eða
öðrum yfirvöldum og fyrirtækjum. Það
á til dæmis skýrt erindi við almenning
hvar, hvenær og hvernig hægt er að
sækja um „leiðréttingu“ stjórnvalda,
hvaða skoðun sem fólk kann að hafa á
aðgerðinni sem slíkri.
Það er hins vegar langt í frá að allar
fréttatilkynningar séu með þeim hætti.
Og oft hafa ritstjórnir dómgreind til
þess að meta þetta. Sama má kannski
segja um ráðherra og hljóðnemann.
Auðvitað geta ráðherrar miðlað mik-
ilvægum tíðindum þegar þeir eru
spurðir almennra tíðinda.
***
Þó er stundum eins og allt renni í
gegn. Það getur átt sér ýmsar skýr-
ingar. Hvað viltu til dæmis segja við
fréttamann sem er einn á helgarvakt á
mikið sóttum vefmiðli sem þarf e.t.v.
að „afgreiða“ 20 fréttir á einum og sama
deginum?
***
Undanfarið hafa samt sem áður verið
all nokkur dæmi um að yfirlýsingar
hafa verið sendar, stundum eftir dúk
og disk, þegar við blasir að fólk eða
stjórnendur stofnana eða fyrirtækja
þurfa að svara brennandi spurningum.
Nýleg dæmi má finna í fréttum um
eigendaskiptin á DV, fréttir af brotum
á samkeppnislögum og fréttir af vopna-
flutningum hingað til lands frá Noregi.
***
Þetta er ekki ný þróun. Eitt allra aug-
ljósasta dæmið, sem fjölmiðlafólk
þekkir ákaflega vel og lesendur vafa-
laust líka, er fréttaflutningur af dag-
legum störfum lögreglunnar. Sú var
tíðin að morgunvakt á ritstjórn hófst
gjarnan á því sem heitir (eða hét)
„löggutékk“. Þá var hringt í lögreglu-
embætti hringinn í kringum landið
og spurt tíðinda. Oft komu úr þessu
fréttir. Þetta mun vera liðin tíð. Lög-
reglan sendir sjálf tilkynningar eða
birtir á heimasíðu sinni, það sem hún
telur fréttnæmt hverju sinni. Þá er það
lögreglan sem í reynd stýrir sjálf frétta-
flutningi af eigin málefnum og verkum.
Á þessu eru vissulega undantekningar
og ýmis dæmi um frumkvæði fjölmiðla
í þessum efnum, en spyrja má hvort
það traust sem ítrekað mælist á lög-
reglunni, sé að öllu leyti verðskuldað,
eða hvort þessi aðferð við fréttaflutning
á einhvern hlut að máli?
***
Tæplega myndi almenningur sætta
sig við að Eimskip og Samskip stýrðu
öllum fréttaflutningi af sjálfum sér. Eða
bankar? Fjárfestar? LÍÚ? Ríkisstjórnin?
Og hér var nefnd lögreglan.
***
Í fréttum af eigendaskiptum DV var
mjög áberandi að andstæðir pólar
kölluðust á í yfirlýsingum, en gáfu
ekki kost á viðtölum. Af hverju skiptir
þetta máli? Jú, hér var um að ræða
eignarhald og hugsanlega breytingu á
ritstjórn fjölmiðils sem miðlar upplýs-
ingum og hefur mikil áhrif og daglegt
líf okkar allra.
***
Í fréttum af samkeppnislagabrotum
hafa menn stundum ætlað að afgreiða
mál með yfirlýsingu til fjölmiðla, en
ekki svarað spurningum. Nefna má
ákvörðun Samkeppniseftirlitsins vegna
Mjólkursamsölunnar. Forstjórinn kom
á endanum í viðtal, en ekki fyrr en að
undangengnum miklum samfélags-
legum þrýstingi. Svona getur átt sér
eðlilegar skýringar, svo sanngirni sé
gætt. T.a.m. í þeim tilvikum að málum
er ekki lokið. En til hins er líka að líta
að mál af þessu tagi geta of gengið um
í kerfinu árum saman og almenningur
á heimtingu á upplýsingum og skýr-
ingum. Ekki bara hjá hinu opinbera.
Einkafyrirtæki og íþróttafélög, svo
dæmi séu tekin, eru hluti af samfé-
laginu og þurfa líka að gera almenningi
skil á gjörðum sínum.
***
Vopnaeign lögreglu er stærsta frétta-
málið af þessu taginu sem orðið hefur
nýlega. Eftir að upplýst var um þre-
földun á hríðskotabyssueign lögreglu
vöknuðu eðlilega fjöldamargar spurn-
ingar. Frumkvæði fjölmiðla hefur orðið
til þess að upplýst hefur verið um að
byssurnar voru ekki hundrað og fimm-
tíu. Raunar hefur vopnaeign íslenskra
yfirvalda aukist um ein 310 stykki
síðustu misserin, sumt þungavopn.
Þetta er ekkert einkamál nokkurra yf-
irmanna í lögreglu og Landhelgisgæslu,
eða einstakra ráðherra. Þetta eru mál
sem varða allan almenning.
***
Viðbrögð manna hafa verið fálmkennd.
Yfirlýsing barst frá innanríkisráðu-
neytinu, þar sem engum spurningum
var svarað. Síðar kom yfirlýsing frá lög-
reglunni og síðar frá Gæslunni. Eitt
hið furðulegasta í þessu máli öllu var
facebook status frá aðstoðarmanni for-
sætis- og dómsmálaráðherra þar sem
fram komu efnislega fram þær upp-
lýsingar að vopnin frá Noregi hefðu
fengist gefins og menn ættu bara að
þegja. Enn undarlegri var facebook
status frá sjálfum forsætisráðherranum
sem sneri alvarlegu máli sem snertir
allan almenning upp í ósmekklegan
brandara um að fólk ætti ekki að skjóta
fyrst og spyrja svo.
***
Alþingi sýndi aftur á móti skjót við-
brögð. Enda gerir löggjafinn sér grein
fyrir því að vígvæðing er ekki einkamál
einstakra stofnana. Ríkislögreglustjóri
var umsvifalaust kallaður á fund þing-
manna og neyddist við það tækifæri
til að veita fjölmiðlum viðtal, en hafði
ekki látið ná í sig fram að því. Enn hefur
mörgum spurningum sem til hans var
beint þó verið látið ósvarað. Forstjóri
Landhelgisgæslunnar hefur líka komið
í viðtöl og sumpart tregur staðfest upp-
lýsingar sem fjölmiðlar hafa aflað með
öðrum hætti, mikið til frá Noregi.
***
Þetta eru bara örfá dæmi og langt í frá
nokkur tæmandi úttekt á því hvernig
stofnanir og fyrirtæki úti í samfélaginu
reyna að stýra umfjöllun um sig sjálf.
Fjölmiðlarnir sem hafa það hlutverk að
upplýsa detta stundum niður á hælana
og birta fréttatilkynningarnar og yfir-
lýsingarnar athugasemdalaust, jafnvel
vitandi vits um að þær svara ekki þeim
spurningum sem þeir vilja spyrja.
***
Þá er áhugavert að rifja aftur upp þum-
alputtaregluna hans Óskars Hrafns.
Hvers vegna skyldu fjölmiðlarnir birta
yfirlýsingar athugasemdalaust, þegar
vitað er að þær svara ekki augljósum
spurningum? Og líka þegar fjölmiðl-
arnir hafa jafnvel skjalfesta og skýra
vitneskju um að reynt sé að beina um-
ræðu frá aðalatriðum máls? Nýjustu
fréttir af vopnamálum gefa til kynna
að fjölmiðlarnir vilji ekki láta staðar
numið þótt það berist fréttatilkynning.
Það eitt og sér eru góðar fréttir fyrir
almenning og vonandi halda fjölmiðl-
arnir áfram að vera á tánum í þessum
efnum.
fjölmiðlar
Ingimar Karl
Helgason