Hafnarfjörður - Garðabær - 28.11.2014, Blaðsíða 12

CMT sagarblöð og
fræsitennur
Gjafakortin fást í
verslunum Hagkaupa.
Símabúðinni í Firði
og Gaaraleikhúsinu
Gjafakort á frábærar leiksýningar
eru góðar jólagjar
Gleðilega hátíð
TYR sundföt á konur, karla og börn
úr DURAFAST efninu sem er
sérlega klórþolið og lithelt.
Bæjarlind 1-3, 201 Kópavogur
www.aquasport.is
28. Nóvember 201412
Ný bók um kafbátaárásir Þjóðverja í Síðari-Heimsstyrjöld:
„Sagan er til að læra af henni“
„Þegar ég var að skrifa tvær fyrri
bækur mínar Dauðinn í Dumbs-
hafi og Návígi á norðurslóðum
sem komu út 2011 og 2012 rann-
sakaði ég mjög mikið af ýmsum
heimildum. Þá fann ég einfald-
lega mjög mikið af efni frá þessum
tíma sem ég hugsa að gæti verið
áhugavert fyrir íslenska lesendur
en hefur ekki verið gerð mikil skil
á íslensku til þessa,“ segir Magnús
Þór Hafsteinsson, höfundur bók-
arinnar Tarfurinn frá Skalpaflóa.
Bókinn fjallar um kafbátaforingja
Þjóðverja, Günther Prien, í Seinni-
Heimsstyrjöld. „Ég hef því haldið
áfram að grúska í þessari sögu
seinni heimsstyrjaldar og einkum
því sem tengist hafinu og Íslandi
með einum eða öðrum hætti þó
ég hafi aldrei æltað mér og hyggist
reyndar ekki festast í þessu tímabili.
Mér finnst bara að þetta þurfi að
komast til skila hér á landi, að það
eigi erindi við okkur í nútímanum.
Sagan er til að læra af henni,“ segir
Magnús.
- Hvers vegna kafbátahernaður?
„Ég valdi að segja sögu kafbátafor-
ingja vegna þess að mig langaði til að
varpa ljósi á sögu kafbátahernaðarins.
Allir óttuðust þýsku kafbátana, ekki
síst íslenskir sjófarendur. Ég kaus að
gera það með því að segja sögu eins
manns og áhafnar hans. Prien var einn
af dáðustu foringjum þýska kafbáta-
flotans, varð hetja nánast frá fyrstu
stundu þegar honum tókst að komast
inn á skipalægi breska flotans á Orkn-
eyjum og sökkva þar heilu orrustu-
skipi og síðan sleppa aftur út heilu og
höldnu. Hann og menn hans á U47
herjuðu síðar á siglingaleiðum suður
af Íslandi og voru meðal þeirra sem
ullu miklum ótta. Fyrstu mennirnir
frá Íslandi sem urðu fórnarlömb þýsks
kafbáts létu lífið af völdum árásar
þeirra. Þetta voru tveir þýskir inn-
flytjendur á Íslandi sem voru teknir
fastir við hernámið og sendir úr landi
af Bretum. Það var verið að flytja þá
með fangaskipi í fangabúðir í Kanada
þegar Prien og menn hans sökktu
skipinu með geysilegu manntjóni.
Þetta var skip sem oft hafði komið
til Íslands fyrir stríð með farþega og
var þekkt hér á landi. Prien og menn
hans hurfu svo með dularfullum hætti
í skipalestarorrustu djúpt suður af
Íslandi þegar sól þeirra skein hvað
skærast.
Íslendingarnir
- Hvað um fórnarlömbin? Er ekkert
erfitt að fjalla um þessa menn sem
sannarlega urðu íslenskum sjómönnum
að bana?
„Mér finnst það áhugavert að reyna
að skoða aðeins hvernig menn þetta
voru. Hvað gekk þeim eiginlega til?
Ég reyni aðeins að koma inn á það í
þessari bók þó ég sé ekki að réttlæta
þá á neinn hátt. Menn eins og Prien
áttu sinn bakgrunn eins og aðrir. Og
Þjóðverjar töldu að þeir ættu harma
að hefna eftir fyrri heimsstyrjöld. Ég
kem aðeins inn á þessar sögulegu
forsendur í þessari bók. Og þýsku
kafbátarnir vöktu mikinn ótta, ekki
síst hér á Íslandi enda vorum við mjög
háð flutningum á hafinu. Það mátti
líka sjá merki um þennan ótta sem
Prien og félagar sköpuðu m. a. með
miklum viðbúnaði í Hvalfirði.“
Hér á eftir fer stuttur kafli úr
bókinni. Prien og menn hans hafa
komist inn á breska herskipalægið
á Skalpaflóa á Orkneyjum. Það er
norðan við Pentilinn svokallaða,
siglingaleiðina um sundið norður
af meginlandi Skotlands sem flestir
íslenskir sjómenn kannast við. Kaf-
báturinn U47 hefur að nýju komist í
skotstöðu gegn orrustuskipinu Royal
Oak eftir að fyrsta atlagan mistókst.
Günther Prien og menn hans gera
aðra árás:
Árásin á Royal Oak
„Á meðan áhöfn Royal Oak reyndi að
komast að niðurstöðu um hvað hafði
hent skip þeirra, héldu Prien og menn
hans áfram ráðstöfunum til að skjóta
fleiri tundurskeytum.
Prien stóð á stjórnpalli og horfði
enn gegnum sjónauka sinn í átt að
bresku skipunum. Hann var bæði ráð-
villtur og hissa. Skipherrann undraðist
mjög að engin viðbrögð voru sjáanleg
um borð í þeim eða í landi við því að
tundurskeyti hefði hæft annað skipið.
Hann hafði búist við miklu uppnámi
eftir sprenginguna en allt var með
kyrrum kjörum. Engir varðbátar eða
tundurspillar sáust. Ekkert benti til að
Breta grunaði að óvinakafbátur léki nú
lausum hala inni á skipalæginu. Prien
velti fyrir sér skamma stund hvort rétt
væri að láta sig hverfa nú á meðan allt
væri enn rólegt. Það var freistandi að
nota tækifærið og fara aftur út sömu
leið og þeir hefðu komið. U47 hafði
verið stefnt í áttina að Kirkjusundi
eftir að tundurskeytunum var hleypt
af. Þeir voru að höfra frá vettvangi því
áhöfnin bjóst við því að Bretar hæfu
strax kafbátaleit. Þeir fengju því ekki
annað tækifæri til að skjóta tundur-
skeytum.
Ósýnilegir
Þegar Prien varð ekki var við nein
viðbrögð Breta, ýtti hann þeirri
hugsun frá sér að draga kafbát sinn
í hlé. Fyrst þeir væru komnir inn á
sjálfan Skalpaflóa bæri þeim skylda til
að reka smiðshöggið á það sem þeir
hefðu þegar hafist handa við. Niðri í
kafbátnum höfðu menn unnið hratt og
fumlaust þrátt fyrir alla óvissuna sem
ríkti uppi á stjórnpalli. Þaðan barst
nú tilkynning um að ný tundurskeyti
væru tilbúin í rörunum. Ekkert væri
því til fyrirstöðu að skjóta þeim. Prien
tók ákvörðun.
„Við snúum við. Stefna þrír–einn–
fimm,“ sagði skipherrann stuttlega.
Dauðafæri
Skipunin var framkvæmd án hiks. U47
beygði snöggt á stjórnborða og sneri við.
Brátt var kafbáturinn kominn á norð-
vesturstefnu, aftur inn á skipalægið.
Nú ætlaði Prien ekki að láta skeika að
sköpuðu á neinn hátt. Hann var búinn
að ákveða að ráðast í þessari atlögu
eingöngu á það skip sem var nær og
hann var viss um að væri Royal Oak.
Kafbáturinn nálgaðist orrustuskipið og
þrjú tundurskeyti voru tilbúin í stefni
hans. Prien lét hleypa þeim öllum af
í enn meira dauðafæri en þegar hann
gerði fyrri atlöguna. Strax á eftir var kaf-
bátnum snúið við á stefnu frá skotmark-
inu svo hann mætti leynast í rökkrinu.
Tundurskeyti nálgast
Þjóðverjarnir á stjórnpalli U47 horfðu
á dökkan skugga þessa mikla herskips
sem lá þarna 180 metra langt í öllu sínu
veldi. Kafbátsmennirnir héldu nánast
niðri í sér andanum á meðan tundur-
skeytin æddu að marki. Þeir mundu vel
hvaða tortímingarmáttur bjó í þessum
vopnum frá því höfðu horft á eitt tund-
urskeyti nánast rífa Bosniu í tvennt á
Biskajaflóa réttum fimm vikum fyrr.
Þjóðverjarir þurftu ekki að bíða lengi.
Ógurlegar sprengingar kváðu við þegar
að minnsta kosti tvö tundurskeyt-
anna hæfðu risann stjórnborðsmegin
rétt framan við miðju. Annað þeirra
sprakk undir fremra mastrinu og yfir-
byggingunni á meðan hitt hæfði undir
næst fremsta fallbyssuturninum framan
við brú skipsins.
Sjór inn í vélarrúmið
Tundurskeytið, sem hæfði undir yfir-
byggingunni, reif gat á einn af helstu
olíutönkum Royal Oak. Svartolían
streymdi út og breiddist yfir hafflöt-
inn. Sjór fossaði inn í vélarrúm orr-
ustuskipsins. Eldhaf kviknaði í skot-
færageymslu. Sprenging þeytti braki
hátt til lofts. Margir af þeim mönnum
sem höfðu nú lagst aftur til svefns
eftir að fyrsta tundurskeytið hafnaði á
stafni skipsins fórust á nokkrum augna-
blikum í sprengingum og eldunum
sem kviknuðu í kjölfar þess að tund-
urskeytin hæfðu og rifu skipið á hol.
Öllu rafmagni sló út í Royal Oak. Ljós
slokknuðu og vígdrekinn myrkvaðist.
Þar með varð hvorki hægt að koma
skilaboðum um kallkerfi skipsins né
senda ljósmerki í land. Risinn var
lamaður. Konungseikin riðaði til falls.“
magnús Þór Hafsteinsson. Günther Prien.