Vesturland - 18.12.2014, Blaðsíða 4

18. Desember 2014
Sannleikurinn um
auðlindarentuna
Auðlindarenta er töfraorð í núverandi umræðu um sjáv-arútvegs- og efnahagsmál.
Þetta er talan sem sjávárútvegurinn
á að skila eiganda sjávarauðlindar-
innar, fólkinu í landinu, fyrir afnot af
henni. Umbjóðendur fólksins, stjórn-
málamenn, skulu vera ábyrgir fyrir
því að þessi renta ( arður ) sé rétt út
reiknaður og greiddur refjalaust. Auð-
lindarentan á að skila áður ófundnum
peningum, og helst leysa öll vandamál
þjóðarinnar.
Hér byrjar ballið!
Auðlindarenta er vissulega falleg
hugsun, en þrátt fyrir fræðilegan
búning og speki, er útfærsla þessarar
hugmyndar alveg óframkvæmanleg
í flóknum rekstri sjávarútvegs á Ís-
landi. Það að einangra þennan ábata,
er ekki hægt með nokkrum vitrænum
hætti. Afrakstur tilrauna í þessa átt
leiða til óviðráðanlegs flækjustigs og
blindgötu. Afraksturinn er einfald-
lega hærri skattar, þ. e. tekjuskattar, á
sjávarútveginn, bundinn með slaufu
auðlindarentu.
Í þessum stutta texta, verða ekki
raktar fræðilega deilur, um þetta efni,
eða þann vandræðagang liðinna ára
sem einkennt hefur útfærslu þessara
hugmynda, og annað réttlæti stjórn-
málamanna. Tillaga höfundar er að
með öllu verði horfið af þessari leið og
umræðan núllstillt. Endurskoðun laga
um sjávarútveg verði ekki látin mótast
af þessari hugmyndafræði.
Ekki á að skattleggja sjáv-
arútveginn umfram aðrar
atvinnugreinar
Sé það vilji löggjafarvaldsins, að skatt-
leggja vel rekin sjávarútvegsfyrirtæki,
sérstaklega, þá verði frekar valin til
þess troðin slóð, tekjuskattskerfis fyr-
irtækja. Það kerfi er þrautreynt, fyrir-
tækin vinna nú þegar í því kerfi, allt
skattaeftirlit er stillt inn á það, svo og
greiðslufyrirkomulag. Ég tel reyndar
að engin sérstök rök séu fyrir því að
skattleggja sjávarútveg sérstaklega um-
fram aðrar greinar. Bendi t.d. á það að
helsta söluvara ferðamannaiðnaðarins
er íslensk náttúra. Sú tilraunastarfsemi,
innheimta sérstaks auðlindagjalds, og
forræðishyggja sem einkennt hafa um-
ræðuna er hinsvegar svo skaðleg að
ýmislegt er á sig leggjandi til að hrinda
henni af höndum sjávarútvegsins.
Jón Atli Kristjánsson
hagfræðingur
4
Vesturland
21. tBl. 3. ÁrGanGur 2014
ÚtGefandi: Fótspor ehf., Suðurlandsbraut 54, 108 Reykjavík. ÁbyrGðarmaður: Ámundi
Ámundason, auGlýsinGastjóri: Ámundi Ámundason sími 824-2466, netfang:
amundi@fotspor.is. auGlýsinGar: Sími: 578-1190 & netfang: auglysingar@fotspor.is.
ritstjóri: Geir A. Guðsteinsson, sími: 840-9555 & netfang: geirgudsteinsson@simnet.is.
umbrot: Prentsnið, Prentun: Ísafoldarprentsmiðja, 6.400 eintök. dreifing: Íslandspóstur.
Fríblaðinu er dreiFt í 6.400 eintökum í allar íbúðir á akranesi,
dreiFbýli á akranesi og í borgarnesi. blaðið liggur einnig Frammi
á helstu þéttbýlisstöðum á Vesturlandi
Í viðhorfskönnun sem unnin var fyrir Vegagerðina á þessu ári af Bjarna Reynarssyni um ferðavenjur var leitast við að fá mynd af ferðavenjum innanlands og hvernig þær hafa breyst frá fyrri könnunum sem gerðar voru
á sama hátt. Svara var leitað á höfuðborgarsvæðinu, Árborg, Reykjanesbæ og
Akranesi auk Ísafjarðar, Egilsstaða og Akureyrar. Hvað varðar áhrif erlendra
ferðamanna kemur fram að 8% svarenda nota strætó á ferðum út fyrir búset-
usvæðið og 11% telja að fjöldi ferðamanna hafi áhrif ferðavenjurnar, aðallega
þannig að forðast er að sækja fjölsótta ferðamannastaði. Stuðningur við flugvöll
í Vatnsmýrinni hefur aukist, 62% vilja ekki flytja flugvöllinn en ef svör Reykvík-
inga er skoðuð er hlutfallið 51% en 90% frá landsbyggðarkjörnunnum. Þegar
Reykvíkingar eru spurðir hver sé mikilvægasta framkvæmd í sangöngumálum
á höfuðborgarsvæðinu nefna flestir stofnvegakerfið, eða 27%, en bætt þjónusta
strætó og bættar hjóla- og gönguleiðir koma þar skammt á eftir. Þegar spurt
er sömu spurningar á landsbyggðinni nefna flestir jarðgangagerð, eða 20%
og þar á eftir koma almenningssamgöngur. Það hlýtur þó að einhverju leiti
ráðast á hversu þéttbýlu svæði viðkomandi býr á landsbyggðinni.
Jólafastan
Aðventan eða jólafasta spannar síðustu fjórar vikur fyrir jól. Þetta er sá tími
sem kristnir menn taka frá til að undirbúa komu frelsarans og til að minnast
fæðingar hans. Aðventukransinn sem nú sést víðast er Norður-Evrópsk hefð.
Hið sígræna greni táknar lífið sem er í Kristi og hringurinn táknar eilífðina.
Fyrsta kertið nefnist spádómakertið, annað kertið nefnist Betlehemskertið,
þiðja kertið nefnist hirðakertið en snauðum og ómenntuðum fjárhirðum voru
sögð tíðindin góðu á undan öllum öðrum og fjórða kertið nefnist englakertið
og minnir okkur á þá sem báru mannheimi fregnirnar. Aðventukransinn er
upprunninn í Þýskalandi á fyrri hluta 19. aldar, barst til Suður-Jótlands og varð
algengur í Danmörku eftir 1940. Frá Danmörku barst þessi siður til Íslands.
Í fyrstu var aðventukransinn aðallega notaður til að skreyta búðarglugga en
á sjöunda áratugnum fór hann að tíðkast á íslenskum heimilum. Fyrir rúm-
lega 40 árum orti norski rithöfundurinn Sigurd Muri ljóð um aðventukertin
fjögur sem kallast „Nå tenner vi det første lys” og er það sungið við sænskt lag
frá 1898 eftir Emmu Christinu Köhler, á íslensku nefnist það „Við kveikjum
einu kerti á” en textinn er eftir Lilju Kristjánsdóttur frá Svarfaðardal. Næsta
sunnudag er fjórði sunnudagur í aðventu, en þá er sungið:
Við kveikjum fjórum kertum á;
brátt kemur gesturinn
og allar þjóðir þurfa að sjá
að það er frelsarinn.
Blaðið VESTURLAND sendir sendir öllum lesendum sínum nær og fjær
hugheilar jóla- og nýárskveðjur.
Geir A. Guðsteinsson
ritstjóri
Stuðningur við
flugvöll í
Vatnsmýrinni
hefur aukist
Leiðari
Kirkja mánaðarins
– Staðarhólskirkja
Staðarhólskirkja er í Hvammsprestakall í Dölum. Staðarhóll er fornt setur höfðingja
og kirkjustaður í mynni Staðarhólsdals
í Saurbæ og er kirkjan er bændakirkja.
Elzta heimild um kirkju að Staðarhóli
eru frá því um aldamótin 1200. Kat-
ólskar kirkjur á staðnum voru helgaðar
Pétri postula. Samkvæmt máldaga voru
þar tveir prestar árið 1397. Staðarhóls-
Páll, Páll Jónsson (1535-1598), sýslu-
maður, náði Staðarhóli undan Skál-
holtsbiskupi, sem hafði tekið staðinn
á sitt vald og kirkjunnar. Staðurinn var
í eigu niðja Páls til aldamótanna 1900.
Kirkjan var lögð niður skömmu fyrir
1900 en ný kirkja var reist á Skollhóli,
sem heitir nú Kirkjuhóll, í stað Staðar-
hóls- og Hvolskirkna. Núverandi kirkja
var reist árið 1899 á nýjum stað við
kirkjuhól og var vígð 3. desember sama
ár. Hinn 17. febrúar 1981 fauk kirkjan
af grunni og skemmdist verulega en
hún var endurbyggð í upprunalegri
mynd. Meðal merkra merkra gripa er
altaristafla frá 1750 og sérstakur kop-
arhringur með ljónshöfði.
Sunnan kirkjunnar standa minn-
isvarðar um skáldin þrjú úr Saur-
bænum, þá Stefán frá Hvítadal, Stein
Steinarr og Sturlu Þórðarson. Minn-
isvarðarnir eru þrjár steinsúlur. Þetta
voru allt Dalamenn þótt þeir hafi
dvalið misjafnlega lengi í Saurbænum
og verið upp á misjöfnum tíma, því
Sturla Þórðarson var auðvitað uppi á
þrettándu öld en Stefán og Steinn á
þeirri tuttugustu.
staðarhólskirkja.
Jón Atli Kristjánsson hagfræðingur.
Jólanótt í Kasthvammi
Það skeði einhverju sinni að Hvammi í Laxárdal í Suður-Þing-eyjarsýslu á þeim tímum sem
messur tíðkuðust á jólanætur að maður
sem heima var þar eftir hvarf á jólanótt,
og fór svo tvær jólanætur, en þriðju jóla-
nótt vildi enginn vera heima nema einn
sem bauð sig fram til þess. Þegar nú
fólkið var í burtu farið tók hann sér góða
bók og las í henni þar til hann heyrði
einhvern umgang frammi í bænum; þá
slekkur hann ljósið og getur troðið sér
milli þils og veggjar. Síðan færist nú
þruskið inn að baðstofunni og gjörist nú
æ ógnarlegra, skraf og háreysti, og þegar
það er komið inn í baðstofu gaufar það í
hvert horn og verður þá glaðværð mikil
er það kemst að raun um að enginn
muni vera heima. Kveikir það þá ljós,
setur borð á mitt gólf, breiðir á dúk og
ber á alls konar skrautbúnað og óút-
segjanlegar dýrindiskrásir. Þegar best
stóð nú á borðhaldinu stökk maður-
inn undan þilinu og þá tók huldufólkið
fjarskalegt viðbragð undan borðum út,
og út og upp á heiði og beina stefnu að
Nykursskál (það er stór kvos sunnan og
austan í Geitafellshnjúk).
Þetta fer maðurinn allt á eftir, en
þarna hverfur honum fólkið í klappir.
En hann fer heim og sest ðð leifunum
á borðinu, og bar ekki á neinu illu á
jólanætur upp frá því. Eftir þetta var
bærinn kallaður Kasthvammur af því
ógnarlega kasti sem huldufólkið tók frá
krásaborðinu.
Öðruvísi segja aðrir: Þegar fólkið stóð
frá borðinu varð á eftir madama nokkur
tigugleg. Hún hafði yfir sér grænt silki-
kast og náði maðurinn í það og reif úr
því eða konan kastaði því af sér, og fyrir
þetta er bærinn kallaður Kasthvammur.
Silki þetta var lengi síðan brúkað fyrir
altarisklæði í Þverárkirkju.
bAÐsTOFA. ekki voru þær þó allir jafn vistlegir og þessi hér.