Stígandi - 01.01.1944, Blaðsíða 11

STÍGANDI
LEITAÐ AÐ LEIÐUM
9
lán, verkamenn og sjómenn liækkandi kanp og sums staðar styttan
vinnutíma, svo að vinnan dreifðist á fleiri hendur. En tryggingu
um aukna vinnu fengu þeir ekki, og öryggið í framleiðslumálun-
um varð litlu meira. Brjóstfylkingin Jrynntist enn, bakfylking-
arnar stækkuðu.
Svo skall stríðið á, og öll viðhorf breyttust. Verkamaðurinn
hlaut næga vinnu allt árið um kriug og auk þess eftirvinnu og
helgidagavinnu svo að segja eftir vild og getu. Sömuleiðis varð
vinna hans í mörgum tilfellum beinn gjaldmiðill við útlönd■
Útgerðin fékk æfintýralegt verð fyrir vörur sínar, iðnaðurinn
losnaði við alla verulega samkeppni og hafði nú ótakmarkaðan
markað fyrir framleiðslu sína innanlands. Bændur einir lentu í
Jjá aðstöðu, að verð framleiðslu Jæirra ákvarðaðist á tveimur ó-
líkum markaðssvæðum: erlendis og innanlands.
Vérkamaðurinn, sem Iiafði miðað kaupkröfur sínar undanfarin
ár allmjög við það, að um vinnu væri aðallega að ræða yfir sumar-
mánuðina, hal'ði nú kóngatekjur miðað við fyrri tíma, en óráð-
legt Joótti að fella gjaldmiðil við útlönd í verði, þótt raddir
heyrðust um Jrað. Brátt fór að bera á vinnuliðseklu og kaupboð
hækkuðu, en svo sigldu kaupkröfur í kjölfarið. Verð á vörum
steig.
Hér er J^að, sem launamennirnir setjast að leik, eða öllu heldur
er teflt fram til leiks. Þeir, sem höfðu áður setið við þann eldinn,
sem bezt brann, sáu nú loga glaðar fyrir öllum öðrum en sér.
Stríðsgróðinn streymir fram hjá dyrum þeirra, og þá grípur öfund,
suma vísvitandi, flesta óvitandi — en fyrst og fremst þá ábyrgðar-
minnstu, þá, sem sátu í þýðingarlitlu, tilbúnu stöðunum og
flokksembættunum, en höfðu liins vegar mest að segja um afstöðu
stéttarinnar vegna aðstöðu sinnar á þingi og í flokkum og voru
fastast reyrðir í flokksaktýgin. En nú var launaliðið tvískipt:
Launamenn, sem fyrst og fremst hlutu að reisa hækkandi kaup-
kröfur á hækkuðu verði landbúnaðarframleiðslunnar, því hærra
verð á henni, Jrví meiri líkur um hækkað kaup fyrir þá, og launa-
rnenn bæja og ríkis og fyrirtækja, sem keyptu vinnu verkamanna.
Því hærra kaup verkamanna, því meiri líkur fyrir hækkuðu kaupi
til þeirra. Inn í þessa afstöðu launamanna í valdaaðstöðu var svo
flokkaáróðrinum brugðið. Og nú hefst einhver grátbroslegasti
kaflinn í stjórnmálasögu Jrjóðarinnar, leikurinn um stríðsgróð-
ann milli manna bundinna á klafa sérhagsmuna og flokka, og
milli flokka bundinna á klafa síns eigin áróðurs, sem um langan