Stígandi - 01.01.1944, Síða 48

46
INDRIÐI ÞÓRKELSSON Á FJALLI
STÍGANDI
En frá hraungarðinum þarna og manninum, sem var að hlaða
grjótinu með undraverðri alúð og vinnugleði, hvarf hugur minn
sem snöggvast til beykilundar suður á Jótlandi og manns, sem
þar átti heima og mér hafði fundizt furðu líkur að gáfum, en
undra ólíkur að skapi og kjörum. Sá maður hafði kennt mér
sögu betur en allir aðrir. Sú saga var þó mjög á annan hátt en
sagan, er vakti í hug þess, er hlóð hér grjótinu. Maðurinn við
beykilundinn hafði mér fundizt skilja allt, en eiga hvergi heima.
Á leið minni frá honum hafði ég orðið samnátta manni, er ég hefi
hvorki séð áður né síðar, Jóta af vesturströndinni, þar sem ham-
stola Englandshaf brýtur gulan sandinn. Vesturjótar og ísland-
ingar eru oft furðu fljótir að skilja hverjir aðra, og þessi Vestur-
jóti hafði fellt yfir kennara mínum þann dóm, sem nú rifjaðist
upp fyrir mér: „Han er vidunderligt begavet, men han mangler
en Pillerod" — hann er undursamlega gáfaður maður, en hann
vantar stólparót. Maðurinn við hraungarðinn átti sér tvímæla-
laust stólparót.
Ég veit ekki, hvort ég þarf að skýra þetta frekar, en allur er
varinn beztur að verða ekki misskilinn. Fyrst er orðaleikurinn.
Jurtir hafa tvenns konar rætur, trefjarætur og stólparætur.
Trefjaræturnar ganga allar eins og geislar niður og út frá enda
stofnsins, eru allar veikar, hver fyrir sig, og því er líka jafnan auð-
velt að slíta upp jurt með trefjarót. En stólparótin er framhald af
stofninum, stendur djúpt í jörð, og út frá henni ganga minni ræt-
ur til allra hliða. Jurt með slíkri rót verður ekki auðkippt upp.
En því kom mér þessi minning og þessi líking í hug, er ég sá
fyrir mér manninn, sem hlóð garðinn úr hraungrjótinu, að mér
varð Ijóst, að hann, sem ég hafði fram að þessu einkum þekkt
sem höfund kvæða, er hrifið höfðu mig ungan, var fyrst og fremst
eiginmaðurinn og faðirinn á þessu heimili, þar næst bóndinn á
þessari jörð, jiar á eftir einn bændanna í þessari sveit, og fyrst
þar á eftir skáldið í sveitinni og þá loks eitt af skáldum landsins.
Ég fann jaað Jrá, hve honum fór Jrað vel, hve honum var það sam-
gróið að búa þarna við konu sína og börn í miðri sveit, það var
hans stólparót. Þetta greiddi fyrir því, að mér skildist það vel
síðar, að ljóðin hans, er ég þekkti hann aðallega af, voru ljóð
heimahaga hans, hann var skáldið í heimahögum og fyrir heima-
haga umfram allt. Kvæðin hans voru blær og geisli, sem höfðu
vaknað og risið í lteimaltögum og voru heimahögunum helguð.
Oft höfðu þau kviknað eitthvað á þenna hátt: