Stígandi - 01.01.1944, Side 74

72
LEYNDARDOMAR TILVERUNNAR
STÍGANDI
líkamlegar, vegna þess að mögulegt
er að breyta þeim í fljótandi og föst
efni. Eitt af aðaleinkennum rafork-
unnar er, að hún virðist ekki háð
þyngdarlögmálinu, en það heldur
hinni þríhverfu veröld í fjötrum
sínum. Þyngdarlögmálið er segulút-
streymi frá miðpunkti jarðarinnar.
Hver lifandi likami hefir sitt þyngd-
arlögmál. Jörðin er á valdi sólar-
innar vegna segulútstreymis henn-
ar. Það er þyngdarlögmálið, sem
takmarkar og ákveður hraða fastra,
fljótandi og Ioftkenndra efna, allt
eftir þyngd og þéttleika þeirra.
Þessir hlutir eða efni, eru ánauðug,
raforkan er frjáls. Hún getur farið
næstum hvaða vegalengd sem er á
augabragði. Hún smýgur í gegnum
föst efni og hreyfist í hvaða átt sem
er. Þessi geta hennar verður að tak-
ast með í reikninginn.
Við erum háð tilveru rúms og
tima vegna þess, að við lifum í
heimi hinnar þriðju stærðar, þar
sem fastir hlutir eru hver öðrum
nærstæðir. Hreyfing í einhverja átt
verður því á eða yfir fleti þessara
hluta, og fer hraðinn eftir þeirri
getu, sem sá líkami, er hreyfist,
ræður yfir. Þessi stirða málsgrein
þýðir raunar það, að vegna þyngdar
og orku viss hlutar, að viðbættu
þyngdarlögmálinu, varir hreyfing
hans um ákveðna lengd, sem nefnd
er tími. Af þessum orsökum er jörð-
in vissa lengd að fara kringum sól-
ina. Þessa lengd köllum við ár. Rúm
og tími er meira eða minna ákveðið
magn í veröldu hinnar þriðju stærð-
ar. En þegar hreyfiorka rafmagnsins
er tekin með í reikninginn, kemur
maigt nýtt og áður óþekkt fram.
Heimurinn er gerður af tveimur
hlutum, orku og efni.
Raforka er nafn, sem gefið hefir
verið vissum öflum, sem okkur eru
orðin kunn. Vert er þó að taka fram.
að heiti þetta er ekki notað hér i
mjög þröngri merkingu. Orka og
efni eru undir stöðugum áhrifum
innhyrðis. Maðurinn er aðeins orka,
sem hreyfir efni og flytur það til.
Ekki er hægt að ákveða, hvar hið
smágjörvasta efni þrýtur oghvarhin
lægsta orka hefst, það er einnig
vert að taka það fram, að hið sama
á sér stað um jörðina og kemur í
ljós við rannsókn þeirra efnateg-
unda, sem hún er mynduð af.
Krafturinn eða raforkan er alls
staðar til staðar og á þrotlausri
hreyfingu i alheiminum, í jörðu og
í lofti.
Um leið og maðurinn lærði að
nota þessa orku, varð hann sjálf-
stæðari gagnvart þyngdarlögmálinu,
og um leið gagnvart tíma og rúmi.
Til dæmis: Ef við símum til þeirra,
er búa í Ástralíu, þá fá þeir skeytið
frá okkur og svara því tuttugu og
fjórum stundum fyrr — samkvæmt
þeirra meðaltíma — og við höfum
komizt að raun um, að við höfum
yfirstigið einn sólarhring af tíma-
lengd.
Væri jörðin okkar helmingi stærri
en hún er, en snerist um möndul
sinn með sama hraða og hún gerir
nú, og ef við símuðum til Austur-
álfu, mundi ekki sá, er skeytið fengi,
taka á móti því fjörutíu og átta
klukkustundum fyrr — eftir Austur-
álfu meðaltíma? Við hefðum yfir-
stigið tvo sólarhringa og tvöfalda
vegalengd. Væri jörðin ncegilega
stór, mundum við yfirstíga tíma-
lengd, er næmi heilu ári.
Þegar Einstein setti fram kenn-
ingu sína og sannaði á stærðfræði-
legan hátt dæmi af þeirri tegund,
sem hér hafa verið rædd, þá sann-
aði hann, að tírni og rúm eru aðeins
til í samræmi við þyngd og rúmtak
einhvers líkama og þá fjarlægð, er
sjónmál okkar nær yfir.