Stígandi - 01.10.1944, Blaðsíða 20

258
BENEDIKT JÓNSSON Á AUÐNUM
STÍGANDI
(heimili Benedikts) og Halldórsstöðum í Laxárdal. Bæði þessi
heimili voru efnaheimili og á báðum bæjunum gáfuð börn og
unglingar á vaxtarskeiði.
Með aðstoð sr. Magnúsar á Grenjaðarstað náði Benedikt
snemma í útlendar bækur sér til framhaldsnáms og þroskaauka. —
Svo er sagt og haft eftir gamalli konu, sem þann tíma var ung
mær á Grenjaðarstað, að einu sinni hafi komið „bráðvelgefinn"
piltur, nýlega fermdur, til sr. Magnúsar og sagzt vera að glata
„barnatrú" sinni. Hafi þá prestur svarað: „O jæja, hróið mitt.
Þetta hefir margan góðan mann hent. Viltu ég láni þér bók?“
Fengið svo piltinum bók eftir „einhvern Stráss“, „ógurlegan van-
trúarsegg". Allar líkur eru til, að pilturinn hafi verið Benedikt
Jónsson og bókin, er prestur lánaði „Jesu Liv“ eftir D. Fr. Strauss
(1808—74). Hefir Páll Þórarinsson á Halldórsstöðum — næsta
bæ við Þverá — sagt mér, að hann hafi séð, í bernsku, bók eftir
Strauss í fórum þeirra Benedikts og Magnúsar bróður síns, er
var á líkum aldri og naut um sömu mundir kennslu hjá séra
Magnúsi. Um marga getur ekki verið þarna að ræða. — Bóka-
félagsskap þeirra Benedikts, Magnúsar Þórarinssonar og nokk-
urra annarra unglinga í grennd við þá, á árunum 1862—70, mun
mega telja fyrsta vísi bókafélagsins Ó. S. F. og Bókasafns Suður-
Þingeyinga. Og má þá rekja ferilinn til sr. Magnúsar.
Jón Jóakimsson, faðir Benedikts, mun hafa ætlazt til þess, að
hann yrði gildur bóndi á góðri jörð. Jón átti jörðina Garð í Aðal-
dal, sem er ein af betri jörðum í Þingeyjarsýslu, og segir Páll Þór-
arinsson mér, að Jón hafi boðið Benedikt Garð, en hann ekki
viljað þiggja. Fengu þau svo Garð, Guðný, systir Benedikts, og
Baldvin, maður Iiennar, og bjuggu þar lengi góðu búi. Er Guðný
nú nýlega dáin þar á tíræðisaldri — og var ein af gáfuðustu kon-
um, sem ég hefi kynnzt. — Sagt er, að Benedikt liafi átt kost á
Einarsstöðum hér í Reykjadal, en ekki veit ég sönnur á því.
Ólíklegt er það þó ekki. Sigurjón Jónsson bóndi á Einarsstöðum
dó árið 1873, og vildi þá ekkja lians selja jarðeign dánarbúsins,
4/5 hluta af Einarsstöðum og nokkrum öðrum jörðum, er Einars-
stöðum fylgdu. Árni Magnússon bóndi í Rauðaskriðu, efnaður
maður og eigandi að 1/5 hluta í Einarsstaðatorfu, vildi eignast
hana alla og gerði boð í hluta dánarbúsins. En f járhaldsmanni
ekkjunnar, Jóni alþ.manni á Gautlöndum, þótti boð Árna of
lágt og var því ekki tekið. Annað boð kom ekki fram opinberlega.
En dánarbúið skuldaði Jóni Jóakimssyni allmikið fé og er líklegt,