Stígandi - 01.10.1944, Side 30

268
HINN OÞEKKTI HERMAÐUR
STÍGANDI
jafnvel svartasta niðurlægingartíma þjóðarinnar. í hinurn nrikla
nafnlausa val þeirra, sem fallið hafa í baráttunni við ís og liung-
ur, elcl og kulda, áþján, nauðir, svartadauða, hvílir mörg hetjan,
sem engar sögur fara af.
Við göngurn á kumblum þessara kynslóða með þeirn óljósa
grun, að þarna hvíli kúgaðar og lítilsigldar kynslóðir, og þökkurn
ef til \ill hamingjunni fyrir, að við erum ekki eins og þessir
voluðu forfeður okkar.
En: „Vittu, þótt heimskinginn hræki á þann svörð, þar Hjálmar
frá Bólu er grafinn í jörð, að konungur liggur þar liðinn." Undir
þessunr grónu kumblum livílir mörg hetjan, margur nafnlaus
konungur í nafnlausu ríki.
An þrautseigju og hetjulundar þessara nafnlausu forfeðra okkar
værum við nú í dag ekki sjálfstæð menningarþjóð. Svo órjúfandi
böndum er nútíðin tengd fortíðinni, og liver einasta þjóð, sem
slítur þau bönd, sem tengja hana við fortíð sína og sögu, verður
útlendingur í sínu eigin landi.
Fornaldardýrkun, sem veldur því, að menn liorfa miklu meira
aftur en frani, getur að vísu orðið að sjúkdómi, en saga og reynsla
fortíðarinnar er þó sá eini grundvöllur, sem liver þjóð verður að
byggja menningu sína og tilveru á. Og þó er meginhluti sögunn-
ar óskráður, saga liins óþekkta hemianns. Hirðstjórar og höfuðs-
menn, biskupar og prestar, þeir voru ekki sjálfir þjóðin, þótt
margir þeirra ynnu mikið og gott menningarstarf. Þjóðin var
hinn nafnlausi fjöldi, sem vann liörðum liöndum að framleiðslu
verðmætanna.
— Það er til standmynd í einu listasafni Parísarborgar, sem þessi
saga er um:
Eitt sinn, þegar listamaðurinn var að vinna við myndina, kom
svo mikið frost, að liann óttaðist, að myndin yrði ónýt, en liann
liafði ekki ráð á að kveikja upp í vinnustofu sinni. Með því að
myndin var nú fullgerð, en leirinn ekki fullþurr, tók liann sæng-
urföt sín og vafði þeim um myndina til að verja liana frostinu.
Næsta morgun fannst listamaðurinn helfrosinn í rúmi sínu, en
listaverkinu, lífslnigsjón hans, var borgið.
Þessi nraður var rneiri oggöfugri lietja en samlandi lians, Napó-
leon mikli, þótt liann með blóðugu ofbeldi gæti lagt undir sig
mikinn liluta Evrópu.
Þessi saga um listamanninn leiðir hugann liingað heim til Is-