Stígandi - 01.10.1944, Page 38

276
FJÖL ÚR AUÐUNARSTOFU
STÍGANDI
Gísli Jónsson, síðar prestur, hefir verið manna stórvirkastur
um eyðingu Hólastaðar. Hann flutti að Hólurn 1806 og bjó þar
nokkur ár á liálfri jörðinni móti Páli Hjálmarssyni, skóla-
meistara. Keyptu þeir Hóla af Stefáni amtmanni Þórarinssyni á
Möðruvöllum, og seldu hana síðar Boga kaupmanni Benedikts-
syni í Stykkishólmi og höfðu mikinn hagnað af kaupunum. Mun
samtíðarmönnum hafa blöskrað mjög aðfarir þeirra félaga á
Hólum, eins og sjá má á frásögn Espólíns: „Þá rifu Hólamenn
Auðunarstofu, og skorti hana þá fáa vetur á 500 frá því er lnin
var sett og var enn stæðileg vel. Voru það Páll rektor Hjálmars-
son og Gísli Jónsson biskups Teitssonar, er fyrr var í konrektors
stað. Þeir seldu engan stokk minna en 3 dali og eftir því var
önnur viðarsala þeirra, því þeir rúðu mjög Hóla og búnaðist ei
að heldur. Var og lítið samþykki með þeim. . . . Hvergi fékkst
þá nálega viðarsala betri og livergi viðurinn að kalla en gang-
peninga skorti og gjörðist nú all-eyðilegt á Hólum." Um með-
ferð Gísla á Hólastað er einnig til þessi vísa eftir Espólín:
Illugi gaf og efldi bezt,
ann sá kristnum skóla,
Gísli annar eyddi verst
át og drakk upp Hóla.
Eftir sögn Espólíns var það 1810, sem Auðunarstofa var rifin,
þá nær 500 ára gömul. Vafalaust hefði hún getað staðið enn, ef
hún hefði komizt í hendur nærgætnari manns en Gísla Jóns-
sonar. En nú er hún komin út í veður og vind og verður ekki
heimt þaðan aftur.
Það bætir ekki úr þessu tjóni, að hugulsamur bóndi norður í
Svarfaðardal hefur í 63 ár geymt í fórurn sínum fjöl úr Auðunar-
stofu og forðað henni frá glötun, vegna þess að liann vissi, að hún
var úr þessu fornfræga luisi. En það er dæmi þess hugarfars og
þeirrar menningar, sem þnrft hefði til að halda hlífiskildi yfir
Auðunarstofu allri á sínum tíma. Hefir hér orðið heldur en ekki
Gíslamunur, því að þessi maður heitir líka Gísli Jónsson, bóndi
á Hofi í Svarfaðardal, og er hann mörgum Norðlendingum að
góðti kunnur. Hann er þjóðhagasmiður bæði á tré og járn, fræða-
þulur mikill og kann vel með söguefni að fara. Fyrir skönnnu
átti Gísli 75 ára ai'mæli og munu þá margir hafa hugsað til hans
með virðingu. Fjölina úr Auðunarstofu hefir liann geymt síðan
1881 þangað til nú í sumar, að hann gaf hana Þjóðminjasafninu.