Stígandi - 01.01.1949, Blaðsíða 24

á þat sætti Haraldr konungr þá liinn hárfagri, at ertgi skyldi
víðara nema en liann mætti eldi yfir fara á degi með skipverjum
sínum.“ Það er einkennilegt, að Haraldur konungur skuli hafa
hlutazt til að koma á sáttargerð í þessu efni, en það kernur mál-
inu, sem hér er rætt, miklu minna við en liitt, hvað þá var gert
með stóru landnámin, sem numin voru áður. Það getur ekki hafa
verið ýkjamikið gagn að því að setja nýjum landnámum takmörk,
þegar búið var að skipta miklum eða meiri hluta landsins milli
fárra tuga manna, og að líkindum voru óvíða eftir stór, óslitin
svæði af ónumnu landi, þar sem einstakir menn gátu talið sér
ofurmikil landnám til eignar. Enda mun slík ráðstöfun hafa verið
illa til þess fallinn að sefa þykkju alþýðunnar í garð þeirra, sem
sátu yfir stóru landeignunum.
Mér þykir merkilegt, að Landnámabók skuli minnast á þenna
kurr. Eg tel það sennilegt, að af honum liafi leitt meira en sú
sátt ein, sem bókin nefnir og hér var tilgreint, og landsmenn
liafi J^á einnig leyst úr Jrví vandkvæði, að annars vegar voru fyrstu
landnemarnir, sem áttu margfalt meira land en þeir liöfðu að
gera með, en fengu þó hvorki selt né gefið öðrum, og hins vegar
mikill fjöldi manna, sem áttu erfitt með að ná bólfestr nreð Jreim
kjörum, sem Jreir þóttust eiga kröfu til.
Hænsa-Þóris saga segir svo frá, eftir brennu lilundketils í Örn-
ólsdal, að Tungu-Oddur iiafi komið á vettvanginn, tekið upp
logandi brand, riðið með liann andsælis húsin og mælt: „Hér
nem ek mér land, fyrir Jrví at hér sé ek nú eigi byggðan ból-
stað. Heyri Jrat váttar, Jreir er hjá eru.“ Til skýringar á þessu
hefur mikið verið talað um Jrann sið að helga sér land með Jrví
að fara um Jrað eldi, en engum virðist hafa Jrótt þörf á að skýra
heimild Odds til Jress að eigna sér landið. Hún er afarmerkileg,
ef nokkur fótur er fyrir henni. Höfundur sögunnar er vel að
sér í fornum siðvenjum, þó að hann fari fremur illa með þekk-
ingu sína, og ég sé ekki betur, en að mikil líkindi sé til þess, að
í ummælum lians sé falinn sannur kjarni, að til hafi verið sú
venja eða jafnvel þau lög, að óbyggt eða óhagnýtt land sé eiganda-
laust, og sé Jrví hverjum manni heimilt að eigna sér Jrað og setj-
ast Jrar að. Slík lög mundu hafa dæmt fyrstu landnámsmenn frá
öllum löndum Jreirra, sem ennþá lágu auð og engum til hags.
En þó að Jrað liafi ekki verið lög, heldur aðeins siðvenja, sprottin
af kröfunni til frjáls landnáms, sem allir þeir gerðu, sem komu
22 STÍGANDI