Stígandi - 01.01.1949, Blaðsíða 67

I.escndur eru því líka óvanir, að lýst
fyrir þeim persónum í þróun á þennan
hátt, þeir ætlast til að öll einkennin sétt
óbreytt, hvað sem á dynur. Olafur Kára-
son Ljósvíkingur er að öllum eigindum
óbreyttur frá því að hann kcmur fyrst
við sögu í Ljósi heimsins, þar til við
hann er skilið í Fegurð himinsins. En
Agnar Alexíus er, þegar hann kemur
fyrst til sögunnar, eins og gult kulda-
strá, sem kemur undan hjarnskafli á
köldum vordegi, en hefir í sögulok feng-
ið í sig nægilega hörku og þyrrking ti!
að mæta hauststormunum, og er þó enn
á ungtim aldri. Það er vissulega íþrótt
að gera samkvæma persónulýsingu með
þessum hætti, og það hefir þó tekizt
furðuvel En það þarf mikla alúð við
lesturinn og mikla góðvild við höfund-
inn til þess að finna þennan rauða þráð
sögunnar. Flestum verður á að leggja
söguna frá sér með þeirri hugsun, að
ekki sé gaman að guðspjöllunum, því að
enginn sé í þeim bardaginn.
Eg hcfi séð því varpað fram í ritdómi
um þessa sögu, að höfundur hennar
muni vera meiri rithöfundur en skáld
(J. Fr. t blaðinu Degi á Akureyri). Mér
finnst þetta öfugmæli. Mér finnst sagan
rituð af skáldi, en mjög mistækum rit-
höfundi. Höfundttrinn sér og skilur
prýðilega, hann hefir bæði næmleika
fyrir hinu smærra og yfirsýn yfir hið
stærra, náttúran er honum auðug af lit-
um, hljómum og angan, menn og dýr
af einkennum og fjölbreytni hins lifandi
lífs. En lionum tekst illa að leiða les-
andann undir handarkrika sinn og gefa
honum sýn yfir það, sem hann sér sjálf-
ur. Hann byrjar með því að vekja tor-
tryggni lesandans með nafni sögu sinn-
ar, hljónntrinn í máli hans er svo lærður
af öðrum, að lesandinn er aldrei alveg
viss um, að hann heyri lians eigin rödd,
honum er svo mikið í mun að segja frá
því sérstæða, að lesandanum gleymist
skyldleiki þess og samband við það, sem
hann þekkir sjálfur og fær því eigi áhuga
á því. Þessi cru álög liöfundarins. Úr
þeim leysist hann ekki, nema honum
verði svo heitt í baráttu líðandi tíma,
að hann sjái hið merkilega í hinu venju-
lega og hið almenna í hinu óvenju-
lega og fari ósjálfrátt að tala frá hjart-
anu um þau cfni, er aðrir láta sig miklu
varða. En þá er það von mín, að menn
hljóti að skiíja, að hann er skáld gott.
Lesið í lófa fortíðarinnar.
Kristján Eldjárn: Gengið d reka.
12 fórnleifaþættir. Norðri.
Ef ég væri spurður, hvaða bók ég hefði
lesið skemmtilegasta, er út hefði komið
á þessurn vetri, mundi ég hiklaust svara:
Gengið á reka, eftir Kristján Eldjárn.
Sú bók er ekki aðeins skemmtileg, held
ur og fróðleg um sögu þjóðarinnar, og
sá fróðleikur er þannig fram reiddur,
að allir þeir, sem eru nokkurn veginn
læsir og sæmilega viti bornir, ættu að
geta notið.
Þetta eru tólf ritgerðir. Er hver þeirra
sérstæð heild, en allar eru þær ritaðt'.r
með svipuð sjónarmið fyrir augum. Höf-
undurinn segir í formála, að þær séu
„óvísindalegar", og er það að því leyti
rétt, að hann rekur ekki nákvæmlega
smásmugulegar athuganir og er djarfur
í tilgátum, og lætur lesandanum stund-
um eftir að draga mörkin milli þess, sem
sennilegt má telja og er áreiðanlegt.
Þenna kost segist hann taka af því að
hann vill „gera tilraun til að skrifa svo
um fornfræðileg efni, að læsilegt væri
hverjum íslendingi, sem áhuga hefði á
íslenzkum fræðum".
Fyrsta ritgerðin, Rómverjar á Islandi,
skýrir frá fundi þriggja rómverskra pen-
inga, sínum frá tíð.hvers keisara, er ríktu
270—275, 276—282 og 284—335 og nokkr-
um smágripum öðrum, er fundizt hafa
á Bragðavöllum við Hamarsfjörð. Leidd
eru rök að því, að þarna hafi komið
rómverskt skip, sennilega frá Bretlandi,
líklega um 290 e. Kristsburð, og frá því
STÍGANDI 65