Stígandi - 01.03.1949, Blaðsíða 37

spöl, sem þau liggja meðfram Þverá og Ytri Rangá, en Eystri
Rangá sker landið í tvennt. Það má varla finna aðra eins fjölorða
landnámslýsingu, og þó ófullkomna. Þar eru talin 8 nöfn, en
þó er ónefnd Ytri Rangá, merkin ógreind í norðaustri, milli
Reyðarvatns og Rangár, og einn merkjalækurinn nafnlaus. Slík
eru tæplega takmörkin á einu af elztu landnámunum á þeim
slóðunt.
Þessi ummæli Landnámabókar eiga við allt annað, beltaskipt-
inguna innan stærstu landnámanna, sem bent var á í fyrri hluta
þessarar greinar. Svo sem hér er sagt, að Ketill hafi eignað sér
einkum landið milli Eystri Rangár og Hróarslækjar, hefði mátt
segja, að Ingólfur Arnarson eignaði sér einkum Seltjarnarnes
milli Hraunsholtslækjar og Korpúlfsstaðaár og Helgi hinn magri
landið milli Glerár og Merkigils. Það er kjarnsvæði landnámsins,
sem átt er við, búland landnámsmannsins og hans manna. Þar bjó
Ketill á Stóra Hofi. En á hinu svæðinu, fyrir austan Rangá, sem
liann kvað einnig hafa lagt undir sig, hafa synir hans fengið bú-
staði sína — nema Hrafn, sem tók við Hofi —, Stórólfur á Hvoli
('Stórólfshvoli), Vestmar undir Vatnsfelli og Herjólfur á Sumar-
liðabæ (a Brekkum), svo sem synir Helga hins magra fengu land
og bústaði austan Eyjafjarðarár. Þessi unnnæli Sturlubókar og
Hauksbókar gefa |dví enga átyllu til andmæla.
Nú eigum við eftir að athuga frásögn Melabókar. Af gömlu
liandriti þessarar Landnámabókar eru til aðeins tvö brot. En séra
Þórður Jónsson í Hítardal ('dáinn 1670) hefir haft heilt handrit
hennar og notað það í samsteypugerð, sem nú er kölluð Þórðar-
bók. í henni.er auðvelt að þekkja mikið af texta hinnar gömlu
Melabókar. Hann er mjög frábrugðinn hinum tveim gerðum
Landnámabókar. Melabók heifr verið samin af manni, sem var
nákominn þeim mönnum, sent bjuggu á Melum í Melasveit um
1800, og er því kennd við þenna bæ. Afstaða hennar við hinar
gerðir Landnámabókar er flókið mál. Fræðimenn líta nú helzt
svo á, að Melabók sé frumlegust og mest mark á henni takandi.
Síðast hefir Jón Jóhannesson stutt þetta með mörgum rökum og
af mikilli vandvirkni (í ritgerð um Gerðir Landnámabókar, sem
kom út árið 1941), en þó ekki getað sannfært mig um, að svo sé. í
rökfærslum hans er, að öðru ótöldu, sú veila, sem mikið leiðir af,
að Irann vill telja að öðru jöfnu þann texta upprunalegri, sem
minna er í um missagnir. Því betra, þeim mun eldra, þannig er lit-
ið á görnul rit og kvæði víða um lönd, alh frá dögunt rómantíkar,
STÍGANDI 107