Fréttir - Eyjafréttir - 24.01.2008, Blaðsíða 11
Fréttir / Fimmtudagur 24. janúar 2008
11
iðingur og bæjarstjóri, þekkir öðrum betur það sem gerðist í gosinu
í viðtali við Guðbjörgu Sigurgeirsdóttur
Danmörku og gerðum góðan samn-
ing við byggingafyrirtækið sem
byggði Dvalarheimilið Hraunbúðir.
Þeir byggðu Áhaldahúsið fyrir slikk
gegn því að þeir fengju að byggja
einingarnar inn í húsin.“
Vel útfærðar hugmyndir
Margir vilja meina að miðbærinn
hafi ekki borið sitt barr eftir eld-
gosið. Var ekki efnt til hugmynda-
samkeppni á sínum tíma og hvemig
sérð þú hann fyrir þér í framtíðinni?
„Aðalskipulagið 1975 til 1995 var
samþykkt í september 1976 en
bæjarstjórn samþykkti 11. júní 1974
að efna til hugmyndasamkeppni um
miðbæinn, því var skipulagi frestað
á samkeppnissvæðinu sem mark-
aðist af hraunkantinum að austan og
að Heiðarvegi í vestur. Norð-
mennimir Elin og Carmen Comeil
unnu verðalaunasamkeppnina og
settu fram virkilega vel útfærðar og
skemmtilegar hugmyndir Þama var
gert ráð fyrir útfærslum sem voru
svolítið á undan sinni samtíð hvað
varðar umferð og yfirbragð. Nú er
verið að leggja hellur og steina eins
og Carmen gerði ráð fyrir og með
því yfirbragði sem hann vildi hafa.
Eftir á að hyggja hefði verið betra
að gera þetta á svipaðan hátt og með
vesturbæinn. Það tók of langan tíma
að vinna þetta, fyrst samkeppni og
síðan úrvinnsla og nýja skipulagið
var ekki komið í gagnið fyrr en
1978. Kannski hefðum við átt að fá
mann eða fyrirtæki til að skipu-
leggja miðbæinn á sambærilegan
hátt og vesturbæinn. Samkvæmt
verðlaunateikningunni var gert ráð
fyrir að byggt væri í samræmi við
það sem fyrir var í miðbænum og
byggðin þétt. Á árunum 1982 til
1988 var þessum hugmyndum hent
út af borðinu og þráðurinn ekki
tekinn upp aftur fyrr en 1988. Það
átti eftir að semja við eigendur húsa
í miðbænum og það var aldrei gert
og nú er unnið eftir deiliskipulagi
sem var samþykkt 2002. Gömlu
húsin eru farin og nú er verið að
byggja ný.“
Bráðsnjöll hugmynd
Hvað með Pompei verkefnið, ég veit
þú hefur haft ákveðnar hugmyndir
um það. „Hugmyndin fæddist í
þessu herbergi, þegar við vorum að
vinna við endurskoðun á aðalskipu-
lagi Vestmannaeyja 2002 til 2014.
Ákvæði um hverfisvemd eru í aðal-
skipulagi og við veltum því fyrir
okkur hvort ástæða væri til að
vernda svæði í Vestmannaeyjum. Þá
kom upp þetta svæði þar sem hús
voru undir og fýsilegt að vemda svo
hægt væri að hefja uppgröft þegar
tími og ráð væru fyrir hendi.
Hugmyndin miðast við að koma
þessu í sýningarhæft ástand þar sem
tveir þrír karlar væru að vinna með
hjólbörur næstu tíu til tuttugu árin.
Hverfisvernd á að sjá til þess að
þarna sé unnið í samstarfi við
Byggðasafnið og fornleifanefnd.
Mér finnst þetta bráðsnjöll hug-
mynd. Það liggur ekkert á að grafa
þetta upp en þó verður fólk að sjá
að eitthvað er að gerast og koma í
ljós,“ sagði Páll að lokum.
framtíðaríþróttahús. Auk þess var
rætt um nýtingu jarðhitans o.fl.
Menn voru líka famir að ræða það
og ítreka að ný ferja þyrfti að
komast í samgöngur milli lands og
Eyja.“
Línur skýrast
Páll segir að á þessum tímapunkti
hafi menn farið svolítið fram úr sér.
Enn var óleyst hvemig bærinn fengi
greiddar bætur frá Viðlagasjóði og
ríkishlutann í framkvæmdum frá
ríkinu og hvernig hinn almenni
bæjarbúi fengi greiddar bætur fyrir
hús sín.
„Rauði krossinn hafði fmmkvæði
að því að fundur yrði haldinn í
Noregi haustið 1973. Þar voru full-
trúar frá Rauða krossinum, Vest-
mannaeyjabæ, Viðlagasjóði, ríkinu
og öðmm hagsmunaaðilum. Þar var
farið yfir stöðuna og gerðar tillögur
að því hvemig ætti að láta hlutina
ganga fyrir sig, fá menn til þess að
stilla saman strengi til þess að ná
settum markmiðum."
Páll segir menn hafa haft áhyggjur
af því að bætur til einstaklinga yrðu
að engu. „Ekki þótti það gott fyrir
hagkerfið að greiða allt út í einu þar
sem það var talið geta valdið þenslu
á fasteignamarkaði á höfuðborg-
arsvæðinu. Hugmyndir komu upp
um verðbætur þó svo verðtrygging
væri ekki komin til sögunnar, það
tókst ekki. Greiðslur á bótum
dreifðust yfir eitt ár og rýrnuðu þar
af leiðandi því þær voru ekki
verðtryggðar.“
Páll segir að bærinn hafi farið í
framkvæmdir við sjúkrahúsið gegn
loforði um ríkisstuðning og var það
tekið í notkun síðla árs 1974. „Rauði
krossinn ákvað að gefa dvalarheim-
ili fyrir aldraða og Dvalarheimilið
Hraunbúðir var reist 1974 eins og
barnaheimilin Rauðagerði og
Kirkjugerði sem fleiri hjálparstof-
nanir komu að, en Vestmanna-
eyjabær sá um undirstöður og lóðir.
Smám saman fóru línur að skýrast
og ákveðið var að Viðlagasjóður
greiddi bænum bætur fyrir gatna-
gerð, holræsi, raflagnir o.fl.
Bæjarstjórn og Skipulagsstjóm
ríkisins létu fara fram endurskoðun
á aðalskipulagi Vestmannaeyja, sem
samþykkt var og staðfest árið 1976
og náði til áranna 1975-1995. Jafn-
framt þessu var gerð umfangsmikil
framkvæmdaáætlun sem nær til
allra þátta í framkvæmdum og
rekstri bæjarins. Stofnuð var út-
tektamefnd en hún lagði til hvemig
gera ætti upp við bæinn og skilaði
úttektarskýrslu sem byggir á
framkvæmdaáætluninni og er
grundvöllur þess að hægt var að
gera þetta upp,“ segir Páll en málin
vom ekki gerð endanlega upp fyrr
en Albert Guðmundsson gerði það
þegar hann var fjármálaráðherra.
Eina hraunhitaveitan í
heimi
Meðan á gosinu stóð var gerð tilraun
til þess að halda hrauninu í skefjum
með kælingu en hraunið rann þá í
átt til hafnarinnar og mikil hætta á
að hún lokaðist. „Hraunkælingin
var tilraun sem virkaði og hægt er að
deila um hvað hefði gerst ef hún
hefði ekki verið. Ég tel næstum
ömggt að höfnin hefði lokast,“ segir
Páll og er því næst spurður út í
hitaveituna.
„Kannski hefðum við átt að fá mann eða fyrirtæki til að skipuleggja miðbæinn
á sambærilegan hátt og vesturbæinn. Samkvæmt verðlaunateikningunni var
gert ráð fyrir að byggt væri í samræmi við það sem fyrir var í miðbænum og
byggðin þétt.“
VESTMANNAEYJAR í dag, þar sem fátt minnir á að veturiian 1973 varð bæjarfélagið fyrir nieira tjóni
en áður hafði þekkst í Islandssögunni.
Mynd: Sigríður Högnadóttir.
„Menn fóru fljótt að velta fyrir sér
hvort ekki mætti nýta þessa orku
sem bjó í hrauninu. Hraunið var 80
til 100 metra þykkt og 10 til 15
metrar niður á 1000 gráðu hita og
spáð var að hitinn entist í a.m.k. 10
ár. Hitaveitan sem lögð var hér í
Eyjum er eina hraunhitaveitan í
heimi og því einstök í sinni röð.
Eftir miklar tilraunir, sem Vest-
mannaeyjabær stóð fyrir, hófust
framkvæmdir árið 1976. Að þessum
framkvæmdum komu ýmsir einstak-
lingar og sérfræðingar og leiðin sem
var farin fólst í því að dæla niður
vatni sem lak niður í bráðið hraunið.
Vatnið varð að gufu og gufunni
safnað saman og hún leidd í gegnum
stokk að varmaskipti þar sem hún
þéttist og skilaði af sér varma og
þéttivatnið fór aftur út í hraunið.
Varmaskiptirinn var tengdur hita-
veitukerfi bæjarins og þaðan var
leitt ca 40 C° heitt vatn sem hitnaði
upp í 80 gráður og með því var
bærinn hitaður upp,“ segir Páll en
fyrir gos voru húsin hituð upp með
olíu eða rafmagnskyndingu í nýrri
húsum.
„Menn voru að velta því fyrir sér
hvort hagkvæmast væri að hita með
rafmagni eða með sameiginlegri
hitaveitu. Það var nýbúið að leggja
vatn í allan bæinn og auðvitað
heilmikið mál að fara í það að
leggja hitaveitu lfka.“
Hvað finnst þér um að ekkert minni
á þessa einstöku hitaveitu?
„Mér finnst það bara dapurlegt. Ég
veit ekki hvað var gert við þetta, en
það hafði verið talað um að geyma
eitt sett af varmaskiptum. Mér skilst
að þetta hafi verið mjög illa farið
vegna tæringar en helstu vanda-
málin í byrjun voru að leiðslur voru
alltaf að tærast í sundur í varma-
skiptunum sjálfum."
Gámar og
bráðabirgðahúsnæði
Af 1350 húsum bæjarins, fóru 417
eignir undir hraun og aðrar 400
skemmdust að einhverju eða miklu
leyti. Það þurfti að útvega bráða-
birgðahúsnæði og stundum hefur
verið gagnrýnt að svokölluð Við-
lagasjóðshús voru ekki sett niður hér
í Eyjum heldur annars staðar á land-
inu.
„Við vorum að hreinsa bæinn 1973
og vorum ekki með tilbúið svæði
undir Viðlagasjóðshúsin þegar
ákveðið var hvar setja skyldi þau
upp á hinum ýmsu stöðum á land-
inu.. Þá voru menn líka með
áhyggjur af húsnæðisverði í
Vestmannaeyjum, en Viðlagasjóður
hafði forkaupsrétt, eða skyldu, að
öllum húsum í Eyjum. Hins vegar
var ákveðið að setja hina svokölluðu
„gáma“ upp í Eyjum.
Þetta voru 50 hús sem komu að
góðum notum. Þau voru upphaflega
framleidd af byggingafyrirtæki í
Svíþjóð sem var á eftir áætlun við að
reisa fjölbýlishús. Þeir létu útbúa
húsin en þegar endanlega húsnæðið
var klárt neitaði fólkið að fara út úr
þessu bráðabirgðahúsnæði. Þegar
gosið kom upp var ákveðið að senda
þau til íslands og fólkið gat ekki
verið þekkt fyrir að neita að láta
húsnæðið við þessar aðstæður. Fyrst
voru húsin reist í Hveragerði og
komu að góðum notum, en um leið
og fólkið tók að flytjast út úr
gámunum voru þeir fluttir hingað og
settir niður við Sjúkrahúsið, við
Faxastíg þar sem nú er iðnaðarsvæði
og við Bessahraun.
Bærinn ákvað að kaupa fleiri hús
og ég fór m.a. til Bretlands haustið
1974 en húsin sem voru í boði voru
svo léleg að þau hefðu farið í fyrsta
veðri hér. Við keyptum tíu hús frá