Fréttir - Eyjafréttir - 03.07.2008, Blaðsíða 2

TIL HAMINGIU
Góðir Vestmanna-
eyingar
Það er full ástæða til að
senda Eyjamönnum
tvöfaldar hamingju-
óskir á þessum merku
tímamótum. í fyrsta
lagi með 40 ára afmæli
þeirra stórkostlegu
búbóta sem vatns-
lögnin til lands var
fyrir 40 árum og síðan
að nú skuli vera að koma ný leiðsla með
meiri flutningsgetu. Með nýju lögninni
eykst flutningsgeta til Eyja umtalsvert,
afhendingaröryggi gjörbreytist til hins
betra og nú ættu vatnsmál í Eyjum að vera
tryggð næstu áratugina. Er nú komin upp
sú staða sem þótt hefði meira en fáránleg
allt fram undir þetta, að ákveðið hefur
verið að hefja útflutning ferskvatns frá
Vestmannaeyjum.
Ég ætla ekki hér að ræða frekar um
vatnslögnina fyrir 40 árum en þegar
Bæjarveitur Vestmannaeyja sameinuðust
Hitaveitu Suðurnesja hf (HS hf.) árið 2001
þá væntu menn þess að vatnslagnirnar
gætu enst um allnokkur ár til viðbótar.
Fljótlega komu fram bilanirá 6" leiðslunni
sem kröfðust kostnaðarsamra viðgerða
sem ekki var Ijóst hvað myndu endast og
margvísleg starfsemi í Eyjum þá í uppnámi
ef allt færi á versta veg. Var þá farið að
dusta rykið af áætlunum um nýja leiðslu
og kanna verð en þá kom í Ijós að vegna
mikilla hækkana á m.a. olíu- og stálverði
höfðu verðin u.þ.b. tvöfaldast á um
tveimur árurn og síðan hefur þróun
gengismála verið afskaplega óhagstæð
síðustu misserin. Góð ráð voru því dýr en
ákveðið, i Ijósi hagsmuna Eyjamanna, að
láta slag standa, ráðast í framkvæmdina
og leggja nýja 8" lögn á árinu 2008. í Ijósi
hins mikla fjárfestingarkostnaðar, miðað
við tekjur af vatnsveitunni, var leitað til
stjórnvalda um stuðning við verkefnið þar
sem Ijóst var að viðskiptalegar forsendur
voru ekki fyrir framkvæmdinni. Viðbrögð
hafa verið jákvæð en ekkert liggur þó
endanlega fýrir og kostnaður til þessa, en
hann nemur um 675 m.kr. án vsk, alfarið
verið greiddur af HS hf.
Áætlaður heildarkostnaður við verkið er í
dag 1.050 m.kr. auk rúmlega 250 m.kr.
virðisaukaskatts eða um 1.300 m.kr. alls og
framreiknað er það nú þegar um 1.500
m.kr. Til fróðleiks þá námu rekstrartekjur
vatnsveitunnar 55 m.kr. árið 2007 og
almenn rekstrargjöld, án sameiginlegs
kostnaðar og fjármagnsgjalda, um 30
m.kr.
Ég ítreka fyrir hönd HS hf. hamingjuóskir
til Eyjamanna og vona að þessi fram-
kvæmd megi stuðla að vexti og uppgangi
samfélagsins þar um ókomna tíð.
Júlíus Jónsson
Forstjóri Hitaveitu Suðurnesja hf.
Júlíus Jónsson
forstjóri Hitaveitu
Suðurnesja hf.
HITAVEITA
SUÐURNESJA hf.
Blað þett t or i| * ð nt af
Hitaveitu Suðume>j<' M því
tilefni að 40 ár e1 F5. n f-a því
að vatnsh kVU va- nvjð tii
Vestu ann v v,a
Vatn fiá landi 40 ár
I ár eru tímamót í sögu
vatnsveitu í Vestmanna-
eyjum. Árið 1968 var lögð
neðansjávarvatnsleiðsla
frá landi til Eyja og eru því
40 ár síðan sú merka
framkvæmd átti sér stað.
Það er óhætt að segja að
haldið verði upp á þennan
atþurð á veglegan hátt.
Fjárfest hefur verið í nýrri
leiðslu sem verður væntanlega tekin í notkun í
þessum mánuði.
Þó að Vestmannaeyjar hafi verið mikil gullkista
alla síðustu öld og fram á þennan dag þá hafði
vatnsöflun verið mikið vandamál þangað til
neðansjávarvatnsleiðsla var tekin í notkun á
árinu 1968. Á þessum tíma voru Vestmanna-
eyingar frumkvöðlar á ýmsum sviðum, fyrsta
íshúsið var reist, fyrsta lifrarsamlagið og fyrsta
fiskimjölsverksmiðjan var byggð í Eyjum. Það
skaut því nokkuð skökku við að þessi mikli
fiskiðnaður og íbúar byggðarlagsins skyldu oft
þurfa að búa við vatnsskort.
Það hafði verið gert að skyldu eftir 1925 að
byggja vatnsbrunna en gæði vatnsins voru
ekki mikil, m.a. var regnvatnið snautt af
nauðsynlegum steinefnum. Þegar regnvatni
var safnað af húsþökum var margs að gæta.
Fyrst var vatnið sótugt af olíu- og kolareyk,
ásamt því að fuglar drituðu á þök húsa, ryk
barst af götum og fín aska settist á húsþök í
eldgosum, m.a. í Heklugosinu 1947 og
Surtseyjargosinu sem stóð frá 1963 - 1967.
Einnig var óttast að regnvatnið gæti verið
geislavirkt. Bæjarstjórn samþykkti á fundi
sínum þ. 16. desember 1955 að skora á
ríkisstjórnina að gera ráðstafanir til að fylgst
yrði með því hvort regnvatnið væri geislavirkt
svo skaðlegt væri. í greinargerð til ríkis-
stjórnarinnar kom m.a. fram:
„Það er nú upplýst að regnvatn mengað
geisiavirku efni hefir fallið I nágrannaiöndum
okkar. í Danmörku er talið að regnvatnið hafi
verið það mengað að lífshættulegt væri efregn-
vatn væri þar notað til neyslu. Reynslan hefur
sýnt að kolareykur berst iðulega hingað til lands
frá Bretlandi. Ekkert er eðlilegra en að geislavirkt
ryk, sem hefur borist upp í háloftin, geti jafnt
borist til Vestmannaeyja eins og til Danmerkur.
Mismunurinn er aðeins sá að hér i Vestmanna-
eyjum er ekkert neysluvatn til annað en regn-
vatn og þess vegna er tillaga þessi borin fram".
Ekki verður annað sagt en ýmislegt hafi verið
reynt að gera til að afla nægilegs vatns fyrir
Vestmannaeyinga. Margarholurvoru boraðar
í leit að vatni en árangur var lítill sem enginn.
(skýrslu frá Rannsóknarráði ríkisins í des. 1946
kemur m.a. fram að boranir, sem fram-
kvæmdar hefðu verið, leiddu ekkert nýtt í Ijós
um jarðlagaskipan á Heimaey. Borhola við
Landakirkju gæfi til kynna að jarðlög væru
mjög gljúp og ferskvatnslagið undir miðbiki
Heimaeyjar því mjög þunnt. Það sem í raun
forðaði algjörum vatnsskorti í Eyjum var söfn-
un vatns undir fjallshlíðum, bæði í Herjólfsdal
og við Skiphella. Þar eru aðstæður þannig að
vatn sígur niður hlíðarnar og síast í sandlögum
við fjallsræturnar. Þessi vatnsöflun var þó á
engan háttfullnægjandi og í mjög litlu magni.
Hinn sívaxandi fiskiðnaður fór að finna meira
og meira fyrir vatnsskortinum þegar leið á
sjötta áratuginn. Notast varð við klórhreins-
aðan sjó til fiskþvottar og á vélar frystihús-
anna. Til að forða tækjum frá skemmdum var
brugðið á það ráð að nota dýr efni til hreins-
unar ásamt sérstökum hreinsitækjum. Á þess-
um tíma voru kröfur erlendra fiskkaupenda að
verða meiri og meiri um aukið hreinlæti og
kallaði þetta allt á mun betra og meira vatn en
fiskvinnslunni bauðst. f september 1956
sendu fulltrúar stærstu fiskvinnsluhúsanna
bæjarstjóra bréf sem er hér fyrir neðan að
hluta:
„Það er kunnara en frá þurfi að segja að
vatnsskorturinn hefur löngum verið erfitt
spursmál hér í Eyjum og valdið margs konar
truflunum og erfiðleikum. Þó er hæpið að þetta
hafi nokkurn tímann orðið eins slæmt og nú í
sumar, eins ogyðurerkunnugt, enda um óvenju
þurrksama tíð að ræða. Vatnsleysið í sumar
orsakaði margvíslegar truflanir á atvinnulífið
hér. Á tímabili var ekki hægt að fá vatn til að
framleiða ís til fiskkælingar, sem aftur hafði það
í för með sér að togararnir fengust stundum ekki
til að koma hingað með afla sinn, nema því
aðeins að þeir gætu fengið hér ís og farið héðan
beint aftur á veiðar. Þar að auki þurfa skipin
mikið vatn sjálf og var það oft af skornum
skammti.
..Vér erum hér að rifja upp mál sem öllum
Eyjabúum er vel kunnugt og mikið hefur verið
reynt til að ráða bót á. En eftir þvísem tímar líða
verður þörfin brýnni að ráða bótá þessu vanda-
máli því með aukinni tækni I flestum myndum
eykst vatnsþörfin. Nú er íráði að flest hraðfrysti-
húsin hér kaupi stórvirkar flökunarvélar sem
kosta yfir eina milljón króna stykkið. Vélar
þessar þarf að þvo mjög vandlega úr vatni
daglega en til þess þarf mikið magn af vatni.
Eins ognú háttar til er óhugsandi annað en nota
sjó í þessu augnamiði og sjá allir hvað
varhugavert hlýtur að vera að nota sjó í stað
vatns þar sem allt ryðfellur strax sem nálægt
seltunni kemur...."
Árið 1964 var reynt að bora djúpa holu við
Skiphella í leit að vatni. Taldar voru nokkrar
líkur á því að vatn fyndist þar í millilögum
basaltlaga. Borað var niður á 1565 m. Á
tæplega 900 metra dýpi fannst nokkurt vatn,
eða 0,75 sek/lítrar af 60 gr. heitu vatni, engan
veginn sá árangur sem menn vonuðust eftir.
Þetta er líklega síðasta tilraunin sem gerð var
til vatnsöflunarfyrirVestmannaeyinga áður en
stigið var það farsæla skref að semja við NKT í
Danmörku um kaup á 4" neðansjávar-
vatnsleiðslu. Lengstum efuðust menn um
þessar framkvæmdir þar sem óttast var að
straumar, sjávargangur og ekki síst, veiðarfæri
og legufæri skipa, myndi eyðileggja leiðsluna
enda voru menn þá með allt aðrar og veik-
byggðari leiðslur í huga en þá sem keypt var af
NKT.
f fyrstu var ætlunin að framleiða leiðsluna í
þeim verksmiðjum sem fyrirtækið átti en
þegar til kom reyndist útilokað að koma svo
sverum leiðslum til skips. Fyrirtækið greip þá
til þess ráðs að reisa nýja verksmiðju niður við
bryggju og búa hana nýjum og öflugri vélum
en áður höfðu verið tiltækar. Þetta tafði verk-
ið um eitt ár og olli það talsverðum von-
brigðum. En þar sem tilboð NKT var það
hagstæðasta, ákvað bæjarstjórn að bíða. Á
sama tíma voru lögð drög að samningi um
aðra leiðslu, 6", sem var lögð árið 1971. Fyrir
40 árum var miðað við að þessar tvær leiðslur
gætu annað vatnsþörf Vestmannaeyinga til
ársins 1990. Ýmislegt hefur gengið á síðan
sem enginn sá fyrir, eldgosið 1973, breyting í
sjósókn og fiskvinnslu eftir að kvótakerfið var
tekið upp og þ.m.t. fækkun á íbúum í Eyjum.
I dag, 40 árum seinna, er staðan sú að flutn-
ingsgeta leiðslnanna er varla næg yfir þann
tíma sem ioðnuvinnsla og hrognataka standa
yfir, þ.e. rúman mánuð á ári. Á öðrum tíma er
flutningsgetan næg.
Ég vil á þessum tímamótum óska Vestmanna-
eyingum öllum til hamingju með „Vatn frá
landi í 40 ár" Eins vil ég nota tækifærið og
þakka stjórn, forstjóra og aðstoðarforstjóra
Hitaveitu Suðurnesja hf. fyrir þá stóru
ákvörðun að ráðast í kaup á nýrri neðansjávar-
leiðslu til Eyja. Fjárfestingin er mjög mikil og
skilar seint stórum arði f þeim skilningi að
arðsemi sé aðeins metin út frá því hve margar
krónur koma í kassann. Vatn er, hins vegar,
undirstaða lífs á jörðinni og löngu liðinn sá
tími að íbúar og fyrirtæki í Vestmannaeyjum
geti sætt sig við það óvissuástand í vatns-
málum sem hefði getað skapast ef önnur, eða
báðargömlu leiðslurnar, hefðu gefið sig.
Að lokum færi ég þeim starfsmönnum HS,
starfsmönnum Fjarhitunar hf og öðrum sem
hafa komið að undirbúningsvinnu vegna nýju
vatnsleiðslunnar mínar bestu þakkir.
Sigurjón Ingi Ingólfsson
svæðisstjóri