Fréttir - Eyjafréttir - 03.07.2008, Blaðsíða 3

I sambýli viö Landeyjasand í 40 ór
Maðurinn, sem hefur unnið við vatnsveituna í
Landeyjum allt frá upphafi og fram til þessa
dags, 40 ár, heitir Gunnar Marmundsson.
Hann er vélvirkjameistari og býr á Hvolsvelli
en er ættaður frá Svanavatni í Austur-
Landeyjum. Eiginkonan, Guðrún Óskarsdóttir,
er úr Vestur-Landeyjum þannig að þau hafa
ekki valið sér búsetu fjarri heimaslóðunum.
Gunnar er vörpulegur maður, fer ekki milli
mála að hann er með krafta í kögglum enda
hefur stundum reynt á það á þessum 40 árum
sem hann hefur þjónað vatnsbúskap
Vestmannaeyinga.
TÚLKAÐI ENSKU YFIR Á DÖNSKU
Gunnar vann hjá vélsmiðjunni á Hvolsvelli
þegar vatnsveitulögnin stóð sem hæst, á
árunum 1966 til 1968. „Við sáum um ýmsa
þjónustu fyrir Hávarð Sigurðsson (Væja) og þá
sem stóðu í þessum framkvæmdum," segir
Gunnar. „Ég var yfirleitt í þeim verkefnum sem
unnin voru utanhúss og því kom ég nokkuð
að þessari lögn ef eitthvað þurfti að aðstoða
við hana. En segja má að ég hafi komið af
alvöru inn í þetta þegar ég var fenginn til að
gangsetja rafstöðina fyrir dæluhúsið. Væi var
meira og minna viðloðandi þetta fyrstu tvö
árin eftir að leiðslan var komin í gagnið. En svo
þurfti hann auðvitað að fara til Eyja og þá ein-
hvern veginn þróaðist þetta þannig að ég tók
við. Ég man t.d. eftir því þegar Væi fór til Eyja
fyrir jólin 1969 eða 1970. Þá bilaði vatns-
leiðslan á Markarfljótsbrúnni á Þorláksmessu
og ég var megnið af jólunum að koma því
aftur í lag. Náði aðfangadagskvöldinu heima
en allur jóladagurinn fór í viðgerðir."
Gunnar var fastráðinn starfsmaður
Vatnsveitunnar 1. ágúst 1977. „Ég hafði reynd-
ar verið í þessu sem aðalstarfi íátta áren þarna
var gengið frá fastráðningu," segir Gunnar.
„Þetta er orðið mun þægilegra en það var áður
fyrr. Nú er allt orðið tölvuvætt og sjálfvirkt.
Reyndar átti þetta í upphafi að vera fjarstýrt
frá Vestmannaeyjum en það kerfi virkaði aldrei
sem skyldi. Ég man eftir því þegar við vorum
að vinna við uppsetningu á dælukerfi á fyrstu
árunum. Þá voru tveir Bretar með mér og
verkinu var stjórnað úr Vestmannaeyjum með
sambandi gegnum loftskeytastöðina. Þá var
þar á vakt Dani sem skildi ekki ensku og auð-
vitað skildu Bretarnir ekki dönskuna hans.
Samskiptin fóru því þannig fram að ég var
notaður sem túlkur, þýddi af ensku á dönsku
og svo öfugt og kunni lítið sem ekkert í
þessum tveimur málum. En allt bjargaðist
þetta," segir Gunnar og brosir þegar hann rifjar
þetta upp.
SEXTÍU TÍMATÖRN
Hann segir líka að það hafi verið mikil bót
þegar farsíminn kom til sögunnar. „Lengi vel
var heldur ekkert símasamband í Land-
eyjunum og ef maður þurfti að hringja til Eyja,
varð að fara upp á Hvolsvöll til þess. Ég man
t.d. í gosinu þegar ég var í dælustöðinni og
horfði á hamfarirnar hinum megin við sundið.
Þá varð maður að keyra upp á Hvolsvöll til að
ná sambandi við Eyjar og þær voru margar
ferðirnar sem þá voru farnar til að komast í
símasamband."
Starf Gunnars felst í því að hafa eftirlit með
dæluhúsinu og lögninni, sjá um viðhald og
viðgerðir þegar þarf. Hann segir að starfið geti
verið hálfeinmanalegt stundum. „Maður er
alltaf einn. Ef eitthvað bilar getur maður ekki
spurt neinn, heldur verður að leysa það sjálfur.
En ef bilun verður á leiðslunni þá þarf ég að fá
gröfumann til að moka ofan af leiðslunni.
Rörin eru komin til ára sinna og ekki óeðlilegt
að þau láti undan. Aðallega eru það sam-
setningarnar sem gefa sig. Og það er misjafnt
hve alvarlegt það er. Stundum lítið og stund-
um meira."
Versta törnin segir Gunnar að hafi verið í
febrúar 1988. „Þá fór leiðslan í sundur í
Álunum og það var mjög erfitt að eiga við þá
bilun, undir ís og snjó og krapi. Þá varð ég að
fá fleiri í lið með mér og við fengum haugsugu
til að halda vatnselgnum frá. Sú viðgerð tók
60 klukkustundir og maður var orðinn ansi
þreyttur þegar henni lauk. Sighvatur Arnars-
son var þá bæjartæknifræðingur í Eyjum.
Hann var með okkur í þessu brasi og ég held
að honum hafi ekki litist á blikuna þegar við
vorum að keyra upp á Hvolsvöll að verki loknu.
Ég sofnaði fjórum sinnum undir stýri á leiðinni.
En fáum dögum seinna fékk ég sendan pakka
frá Sighvati og í honum var fyrsti farsíminn
sem ég eignaðist. Það tæki er búið að spara
manni mörg sporin. Og Sighvatur sýndi einn-
ig að hann var þakklátur þeim sem tóku þátt í
þessu með okkur. Þeir fengu allir koníaks-
flöskur sem ég sá um að útdeila. Þetta var
mjög myndarlegt af honum."
Annað skipti, sem Gunnar man vel eftir, var
nokkrum árum fýrr. Þá fóru plaströr í sundur
við Eyvindarholtsána, áin nuddaði plastið í
sundur. Sú viðgerð tók 40 klukkutíma við
slæmar aðstæður. „Þetta var á miðri vetrar-
vertíð. Páll Zóphóníasson var þá bæjarstjóri
og ég hringdi í hann og spurði hvort mikið
lægi á að klára verkið. Og Páll var ekkert að
skafa utan af því. -Við töpum milljónum á
hverri klukkustund sem það dregst, sagði
hann. Og þar með héldum við áfram og
kláruðum verkið."
Gunnar segist ekki finna fyrir stressi í starfi
sínu. Stundum hafi þó komið upp atvik sem
hafi valdið meiri spenningi en endranær. „Ég
var hálfsmeykur einu sinni um það hvort
önnur sjóleiðslan, sú sem lögð var 1971,
myndi þola þrýstinginn. Hún er veikari en sú
eldri og það var ekki laust við hjartslátt þegar
trukkið var sett á. Það hefði ekki verið
skemmtilegt að missa hana út vegna of mikils
þrýstings. En hún stóðstálagið, sem beturfer."
SAMFELLD VAKT, ALLAN
SÓLARHRINGINN, ALLT ÁRIÐ
Starf Gunnars er í raun ein samfelld vakt, allan
sólarhringinn, allt árið. Hann segir að álagið sé
þó misjafnt eftir árstímum. „Mest er það á
loðnuvertíðinni, þá er ég nær samfellt niðri í
dæluhúsi. Rétt skrepp heim til að sofa og
stundum halla ég mér bara þar niður frá," segir
hann. Þrjár dælur eru í dæluhúsinu og oftast
nægir að keyra tvær þeirra, ein er höfð til vara.
En á loðnuvertíðinni verðurað keyra allar þrjár
og hafa þær þó ekki við þegar álagið er mest.
En yfir sumartímann er öllu rólegra. Þá getum
við farið í frí og t.d. erum við nýkomin úr hálfs
mánaðar ferð til Kaliforníu. Reyndar var nú
hringt í mig tvisvar meðan ég var úti en það
var minni háttar mál sem hægt var að leysa án
þess að ég væri til staðar. Fyrir nokkrum árum
var hringt í mig þegar ég var í fríi. Það var
Friðrik Friðriksson, sem þá var veitustjóri í
Eyjum. Þá hafði komið upp eitthvert vanda-
mál og hann spurði mig hvort ég gæti ekki
skroppið niður eftir. Ég sagði honum að það
gæti verið erfitt, ég væri staddur norður á
Akureyri og það væru 600 kílómetrar að fara.
Það mál bjargaðist með því að ég hringdi í
stelpurnar mínar sem voru heima. Þær fóru
niður eftir, önnur var í símanum í sambandi við
mig og hin á takkaborðinu. Þannig tókst að
bjarga því. En maður er ekki alltaf bundinn,
þetta er að mörgu leyti frjálst. Þó getur komið
fyrir að maður verður að breyta áætlun, er
kannski á leið til Reykjavíkur og kominn á
Selfoss þegar koma boð, og maður verður að
snúa við."
Gunnar segir að bylting hafi orðið í þessu eftir
að kerfið var tölvuvætt árið 1997. Nú er þetta
meira og minna fjarstýrt og þarf ekki að sitja
yfir því eins og áður. Ég er líka með tölvu
heima hjá mér þar sem ég get séð ef eitthvað
fer úrskeiðis og hversu alvarlegt það er. Áður
fyrr varð maður að rjúka niður eftir ef eitthvað
kom upp á en núna er hægt að vega það og
meta hvort liggur á því eða ekki."
Einu sinni í mánuði fer Gunnar upp að lind-
inni til að mæla hitastig vatnsins og athuga
hvort allt sé í lagi þar efra. Oftast er hægt að
komast það á bíl en yfir veturinn er oft ófært
þangað vegna snjóa og þá er bara að ganga.
be„.................:
JN Gunnar Marmundsson - cfeitthvað biiar,
í Jj þágetur maður ekki spurt neinn, heldur verður að
jS leysa það sjálfur.
v- .. .
Hundurinn í Syðstu-Mörk röltir oft með mér
upp eftir. Ef eitthvað kemur upp á, þá getur
maður ekki spurt neinn ráða. Maður spjallar
við bílinn og hundinn og spyr þá hvað gera
skuli. Oftast nær er fátt um svör frá þeim og
maður verður að ráða sjálfur fram úr hlut-
unum.
SANDFOKIÐ VERÐUR AÐ HEFTA
Gunnar segir líka að Landeyjasandur geti verið
heldur kaldranalegur vinnustaður. „Myrkrið
getur orðið ógurlega svart þar. Ég hef samt
aldrei fundið til myrkfælni. Stundum er erfitt
að komast um sandinn, sérstaklega að vetrar-
lagi þegar allt er á kafi í bleytu eða þegar snjór
liggur yfir. Veðrið getur orðið kolbrjálað á
sandinum. Stundum var sandfokið slíkt að
maður sá ekki einu sinni hvort það voru Ijós á
bílnum eða ekki. Núna er ég með GPS-tæki
sem ég get keyrt eftir við slíkar aðstæður. En
áður fyrr varð að nota aðrar aðferðir. T.d.
notaði ég mér að keyra undir raflínunni niður
eftir meðan þangað lá loftlína. Var með
útvarpið á og gat heyrt á brakinu í því hvort ég
var undir línunni. Það var mikil breyting að fá
GPS-tækið og eins er alger nauðsyn að vera
með góðan bíl í þessu starfi."
Hvernig skyldi honum lítast á fýrirhugaða
hafnargerð í næsta nágrenni við sig?
„Ég hef ekki vit eða kunnáttu til að segja til
um hafnargerð. Ef þetta er mögulegt þá
verður það til mikilla bóta. Það er annað sem
ég held að geti orðið til vandræða, sandfokið.
Það verður að hefta, annars verður þetta aldrei
af neinu viti. Ég hefði viljað sjá að fram-
kvæmdir við það væru komnar af stað, það
tekur langan tíma að græða upp sandinn, ég
þekki hann orðið nokkuð vel eftir 40 ára sam-
býli."
VÆRI EKKI í ÞESSU,
HEFÐI MÉR EKKI LÍKAÐ ÞAÐ
Gunnar verður 63 ára í haust og segist ekki
vera með það í huga að fara að leita að öðru
starfi. „Ég væri varla búinn að vera í þessu í 40
ár ef mér hefði ekki líkað það. Einhverjir voru
nú að tala um að það yrði að flytja dælustöð-
ina upp af sandinum þegar ég hætti störfum,
það væri enginn svo vitlaus að láta hafa sig í
þetta starf," segir Gunnar og brosir við. „Þegar
leiðslan var lögð, voru sumir sem vildu ekki
hafa dælustöðina á sandinum, töldu betra að
hafa hana ofar. Það var kostnaðarhliðin sem
réði því að húsið var reist þarna. Neðansjávar-
leiðslan var svo margfalt dýrari en asbeströrin
að menn sáu á þeim tíma verulegan sparnað í
því að fara þessa leið, vildu hafa neðansjávar-
leiðsluna eins stutta og mögulegt væri.
Sennilega hefði hitt þó verið ódýrara til langs
tíma litið.
Hitt er svo annað mál að aðstæður manna
hafa breyst og nú til dags gera menn meiri
kröfur en áður. Ég býst ekki við að nokkur
maður fengist til þess í dag að taka að sér
þetta starf við þær aðstæður sem voru hér,
árið 1968. Maður lét sig hafa það þá en ég veit
ekki hvort ég myndi treysta mér í það núna,"
segir Gunnar Marmundsson.