Fréttir - Eyjafréttir - 18.12.2008, Blaðsíða 12

12
Fréttir / Fimmtudagur 18. desember2008
/
Kári Bjarnason - Ur sjóði Sagnheima:
Fyrsta jólatréð í Vestmannaeyjum
Á þessu ári munu vera rétt 230 ár síðan fyrsta jólatréð kom til Vestmannaeyja en hér er jólatréð sem
stendur á Stakkagerðistúni í ár, börnum á öllum aldri til ánægju.
Á þessu ári munu vera rétt 230 ár
síðan fyrsta jólatréð kom til Vest-
mannaeyja. Voru það sýslumanns-
hjónin Michael Marius Ludvig
Aagaard og kona hans, Agnes
Mathilde Adelaide Grandheaner, er
fluttu það til landsins. Svo háttar
til að í skjalasafninu okkar er að
finna dagbók Agnesar, persónu-
legur og einlægur vitnisburður úr
fjarlægri fortíð. Dagbókin er jafn-
framt einkar vel skrifuð og er þar
margt forvitnilegt að frnna um
Vestmannaeyjar og þá er þar
byggðu - enda löngum sagt að
gloggt sé gestsaugað.
Áður en vikið er að frásögn
frúarinnar af hinu fyrsta jólatré hér
er rétt að kynna örfáum orðum þau
góðu hjón.
Aagaard kom út til Vestmannaeyja
einhleypur maður árið 1872.
Nokkrum árum síðar hljóp ígerð í
hönd hans og var hann sendur aftur
til Danmerkur að leita sér lækn-
inga. Meðan sýslumaður var ytra
kynntist hann danskri konu af
frönskum ættum og felldu þau hugi
saman. Varð úr að þau giftust og
flutti hún með honum til Eyja þar
sem þau dvöldu samfellt í 15 ár eða
frá 1875 til 1890.
Gagntekin af fegurð
Eyjanna
Frú Aagaard lýsir einkar vel hversu
fegurð Eyjanna gagntók hana. En
um leið sótti að henni einmanaleiki
og depurð yiir því hversu fjarri hún
væri sínum nánustu. Undi hún því
hag sínum aldrei svo sem skyldi.
Árið 1890 flutti hún lil Reykjavíkur
með börn þeirra hjóna, fjóra syni.
Fimmta soninn höfðu þau eignast
en liann andaðist hvítvoðungur.
Ári síðar bauðst sýslumanni emb-
ætti í Danmörku og fluttu þau
þangað úr þessari sögu. Þó eru þau
ekki með öllu horfm. Dagbókin er
hér enn sem og örnefnið Sýslu-
mannskór. Samkvæmt heimaslod.is
mun hann að ftnna framan í Hánni,
norðan við Hástein. Sagt er að
hjónin hafi löngum stundum setið
við bergopið og litið þá dýrð sem
lítt hefur breyst síðan.
Agnes Aagaard ritaði dagbók sína
vitaskuld á dönsku. Jóhann Gunnar
Ólafsson bæjarfógeti þýddi frásögn
hennar og birti í jólablaði Fylkis
árið 1963. Er hér endurbirt hans
vandaða útgáfa nálega samhljóða.
Á jóladag (1878) vorum við
Signe, vinnukona frúarinnar,
önnurn kafnar við jólatréð. Það var
eins bert og hönd mín. Hvergi sást
á því barr. Ætlunin hafði verið að
þekja það með lyngi, en frostið
kom í veg fyrir að hægt væri að ná
í það. Hálfum mánuði áður hafði ég
náð í lítilsháttar af lyngi og með
því vöfðurn við toppinn. Þó að það
væri ljótt og visið, var það þó betra
en ekki neitt. Við Signe höfðum á
hverju kvöldi í heila viku verið
önnum kafnar við að búa til skraut
og þegar við höfðum lokið við að
skreyta tréð fannst okkur öllum það
sérlega snoturt. Þið ættuð bara að
vita hvernig við rændum öllu, sem
til var í húsitiu, til þess að við
gætum gert pappírsskraut: sápu,
kaffibæti, súkkulaði. Við tókum
allt, því mamma hafði ekkert sent
af slíku.
Kl. 6 borðuðum við steikt kinda-
kjöt og drukkum með því spánskt
rauðvín. Síðan fórum við öll þrjú til
messu og mér er óhætt að segja, að
aldrei hafa sést slíkir kirkjugestir.
Við Signe vorum svolítið örar -
myrkt var af nóttu og snjór á jörð.
Leiðin lá um eintómar þúfur og
hrösuðum við um þær hvað eftir
annað. Loks komumst við í kirkj-
una og stólana okkar.
Kirkjan var uppljómuð og mjög
snotur. Við skildum ekkert af ræð-
unni og sálmasöngurinn var þetta
kvöld hræðilegri en nokkru sinni
áður. Við þorðum ekki að líta á
hvert annað til þess að kíma ekki.
Um leið og messunni var lokið
flýttum við okkur heint. Eins og
fyrri duttum við hvað eftir annað
og lofaði ég mér því, að ég skyldi
ekki í bráð fara í kirkju. Það var
eins og hvert annað öfugmæli.
Þegar ég kom heim kveikti ég á
jólatrénu og tók litla Gunnar [næst
elsti sonurinn, þá á fyrsta ári] minn
á arminn. Það er ekki hægt að lýsa
gleði barnsins. Hann dansaði á
handleggnum og vildi blása á
kertaljósin. Hinsvegar var Dodo
[elsti sonurinn, fæddur 1876]
þögull. Hann fékk Örk Nóa, en
Gunnar blístru. Signe fékk nokkra
smámuni og hún gaf mér fallegan
bolla með nafni mínu áletruðu.
Þegar við slökktum á jólatrénu
fengum við okkur kaffi og spjöll-
uðum síðan þangað til tími var
kominn til að ganga til náða.
Jólamorguninn færði Signe okkur
te í rúmið. Kl. 2 borðuðum við
morgunverð og læknirinn [Þor-
steinn Jónsson], borðaði með
okkur. Um kvöldið átti aftur að
kveikja á jólatrénu fyrir 11 gest-
komandi börn. Þau komu kl 4 og
læknirinn, Bjarnasen [Gísli, versl-
unarstjóri] og kona hans [María
Ásmundsen].
Fyrst gáfum við þeim kaffi. Síðan
var þeim hleypt þar sem jólatréð
stóð og voru þau alveg undrandi
yfir þeirri sjón, sem þau sáu. Eng-
inn hér í eyjunni hefur nokkru sinni
fyrri séð jólatré og öll voru þau
stórhrifin.
Við gáfum hverju barni smáhlut,
sem við höfðum gert, auk fléttaðra
krossa, rósa og slíkra muna. Veit-
ingamar voru: Piparhnetur, rúsínur
og brjóstsykur, sem Maríus hafði
soðið. Ég held að kvöldið hafi verið
öllum ánægjulegt.
Hér er vagga frystiiðnaðarins
s
á Islandi
-segir Stefán Runólfsson, sem vill koma upp safni í
gömlu ísfélags- og Fiskiðjuhúsunum
Fyrir þessi jól kemur út bók um
lífshlaup Stefáns Runólfssonar, bók
sem jafnframt er merkilegt og gott
innlegg í sögu fiskvinnslunnar á
ísiandi. En Stefán lætur sér ekki
nægja að segja frá í rituðu máli.
Hann er með einkar athyglisverðar
hugmyndir um það hvað eigi að
gera við hið gamla húsnæði ís-
félagsins og Fiskiðjunnar og vill
koma þar upp sjávarútvegssafni þar
sem sögu frystihúsanna verði gert
hátt undir höfði.
„Upphaflega er þessi hugmynd
komin frá Sigmund Jóhannssyni,
teiknara og uppfinningamanni. Við
erum góðir kunningjar enda var
hann um árabil starfsmaður hjá
mér. Hann sýndi mér teikningar af
hugmyndum sínum um framtíð
húsanna og ég hreifst strax af þeim
enda er þetta mjög spennandi við-
fangsefni," segir Stefán.
Hann segir enn fremur að þeir
Sigmund hafi kynnt þessar hug-
myndir bæði fyrir Isfélagsmönnum
sem og Sigurgeiri Brynjari hjá
Vinnslustöðinni og fengið jákvæðar
undirtektir. Þá hafi þetta einnig
verið kynnt fyrir Elliða Vignissyni,
bæjarstjóra, sem hafi fundað með
þeim Stefáni og Sigmund um málið
núna í desember.
„Menn verða að hugsa til fram-
tíðar þrátt fyrir böl og alheimsstríð,
eins og stendur í gömlum þjóðhá-
tíðarbrag, og þótt nú um stundir sé
eitthvert kreppuástand í þjóðfélag-
inu þá varir það ekki að eilífu,"
segir Stefán.
„Hugmynd okkar er sú að byggt
verði yfir sundið ntilli húsanna og
það verði glerbygging. Þar yrði til
800 til 900 fermetra torg sem við
Sigmund höfum kallað Eyjatorg.
Það gæti nýst fyrir alls kyns uppá-
komur. En meginhugmyndin er þó
að koma upp frystihúsasafni, svona
eitthvað í iíkingu við það sem var
gert af myndarskap með Sfidar-
minjasafnið á Siglulirði og Saltfisk-
setrið í Grindavík. Slíkt frysti-
húsasafn er ekki til á landinu og að
okkar viti á það hvergi betur heima
en á þessum stað þar sem í raun er
vagga frystiiðnaðarins á íslandi.
ísfélagið var stofnað þarna árið
1901 og í Vestmannaeyjum voru
lengi vel tjögur stærstu og öflug-
ustu frystihús á landinu. Tvö þeirra
eru raunar enn starfandi af miklum
krafti,“ segir Stefán.
„Tíminn líður hratt og breytingar
eru örar,“ bætir hann við. „En
ennþá er nánast allt til sem getur
minnt á þetta og verið uppistaðan í
slfku safni. Þarna yrði hægt að
setja upp sýningar, þar sem sýnd
yrði aðgerð, flökun, pökkun, vigtun
og frysting, sem sagt hvernig þetta
var.“
Stefán segir að hvað svo sem
menn segi um Bakkafjöru, þá sé
það ljóst að ferðamönnum eigi eftir
að stórfjölga í Vestmannaeyjum
vegna þeirra breytinga sem þær
samgöngur muni hafa í för með sér.
„Ekki bara um þúsundir heldur
tugþúsundir," bætir hann við. „Og
eitt af því sem ferðamenn vilja
skoða, eru lifandi söfn. Það er
óhemju pláss í þessum húsum og
fleiri aðilar gætu fengið þarna inni,
t.d. náttúrugripasafnið. Menn
verða að hugsa um þær breytingar
sem eru framundan í Vestmanna-
eyjurn með nýjum samgöngumáta
og þessar hugmyndir okkar Sig-
munds eru hluti af þeim breyt-
ingum. Ég er ekki í vafa um að
safn á borð við þetta og á þessum
stað á eftir að verða Vestmannaeyj-
um mjög til framdráttar," sagði
Stefán Runólfsson að lokum.
HUGMYNDIN er að byggt verði yfir sundið milli húsanna og það
verði glerbygging. Þar yrði til 800 til 900 fermetra torg sem þeir fé-
lagar kalla Eyjatorg.