Fréttablaðið - 14.02.2013, Qupperneq 21

FIMMTUDAGUR 14. febrúar 2013 | SKOÐUN | 21
Langflestir kennarar læra til
starfans vegna þess að þeir hafa
áhuga á námsefninu sem þeir ætla
að kenna, hafa áhuga á börnum og
þroska þeirra eða vilja leggja sitt
af mörkum við að móta framtíð-
ina. Ólíklegt er að margir sæki í
kennarastarfið vegna launa þó að
kjörin hafi hægt mjakast í rétta
átt. Þrátt fyrir háleitar hugsjónir
kennara er margt sem bendir til
að börn í íslenskum grunnskólum
beri of litla virðingu fyrir kenn-
urum sínum.
Virðing er forsenda árangurs
Reglulega er vísað til framúrskar-
andi árangurs Finna í grunnskóla-
kerfinu. Finnar eru ítrekað efstir
í PISA-könnun OECD sem mælir
árangur grunnskólanemenda.
Íslenskir grunnskólanemar eru í
sömu könnun í meðaltali OECD-
landanna. Finnar hafa í kjölfarið
á sínum frábæra árangri boðið
upp á ráðstefnur og námskeið til
að kynna hefðir sínar, kennsluað-
ferðir og ólíkar skólagerðir. Það er
vissulega margt sem getur útskýrt
árangur Finna. Eins og gengur
eru sumar af áherslum þeirra
sambærilegar okkar áherslum í
skólamálum en annað í íslenskum
skólum er betra en í Finnlandi, til
dæmis þættir er varða mælingar á
líðan barna í skólum.
Að mati Finna sjálfra er þó
lykilþáttur í árangri þeirra hversu
mikil og almenn virðing ríkir
fyrir kennarastarfinu, en virðing
fyrir finnskum kennurum hefur
lengi verið mjög mikil. Ólíkt því
sem gerist hér á landi er finnskum
kennurum nær alfarið treyst fyrir
því að velja námsefni, kennslu-
hætti og hvenær námsefni er
kennt þar sem aðalnámskrá Finna
er mjög opin og sveigjanleg. Mikið
traust og virðing samfélagsins
fyrir kennurum er ekki síður til-
komin vegna jákvæðs viðhorfs
Finna til menntamála en stefnu-
mótandi ákvarðana skólayfir-
valda.
Virðing í verki
Eitt af því mikilvægasta sem for-
eldrar kenna börnum sínum er að
bera virðingu fyrir lífinu, fólki og
hlutum. Besta leiðin til að kenna
börnum að bera virðingu fyrir
fólki er að umgangast börnin sjálf
og aðra með virðingu. Þegar barn
upplifir að því sé sýnd virðing veit
það af reynslu hvernig það er gert.
Virðing verður enda best kennd
með framkomu og dæmum. Kenn-
arinn minn í grunnskóla kenndi
okkur virðingu með því að beina
athygli okkar að ýmsum atvikum
í skólastofunni. Þegar við átti bað
hún um þögn og greip tækifærið
til að útskýra hegðun sem tengd-
ist virðingu. Með þessu ýtti hún
undir tillitssemi við náungann. Ef
pennaveski féll á gólfið og einhver
hjálpaði eigandanum sagði hún
okkur að þarna væri sýnd tillits-
semi. Kennarar hafa sannarlega
nóg af tækifærum til að benda á
dæmi sem kenna börnum að bera
virðingu fyrir félögunum, skól-
anum og umhverfinu.
„Þessir kennarar …“
Grunnurinn að því að börn beri
virðingu fyrir skólanum sínum
verður þó best lagður heima fyrir.
Nú liggur ekkert fræðilegt mat
fyrir á því hvort foreldrar skóla-
barna tala vel eða illa um kenn-
ara og annað starfsfólk skólanna
heima við. Einhverjir foreldrar
hafa eflaust staðið sig að því að
tala óvarlega fyrir framan börnin
sín. Sumir hafa kannski pirrast
yfir ákveðnum kennurum eða
sýnt óþarflega mikla ákefð þegar
umræður um launamál kenn-
ara ber á góma. Það er að sama
skapi tilfinning margra kennara
að neikvæð umræða á heimilinu
um árangur skóla, störf og kjara-
mál kennara sé staðreynd. Slíkt
virðingarleysi væri sannarlega
meinsemd enda taka börnin mikið
mark á því hvað foreldrum þeirra
finnst. Foreldrar og forráðamenn
ynnu þannig gegn því að börnin
okkar lærðu að meta mikilvægi
menntunar og með því væri bein-
línis verið að draga úr árangri
barna okkar. Neikvæð umræða
um skólastarf heima við getur
gefið börnum tilfinningu fyrir
því að skóli sé að einhverju leyti
tímasóun og dregur jafnframt úr
mikilvægu samstarfi heimilis og
skóla. Miklu fremur ætti að halda
þeirri skoðun á lofti að „menntun
sé lykillinn að framtíðinni“.
Við matarborðið heima
Börnin okkar munu aldrei virða
skólann sinn, námið né kennarana
sína nema þessum sömu hlutum sé
sýnd virðing heima fyrir. Virðing-
in kemur þegar samtal fjölskyld-
unnar við matarborðið heima, um
alla þá sem leggja sitt af mörk-
um til náms barnsins, breytist til
hins betra. Ræðum um það sem
vel er gert og setjum okkur í spor
kennarans. Ræðum líka dæmi um
virðingarleysi við börnin okkar
þegar tækifæri gefast. Gerumst
fyrirmyndir og sýnum virðingu í
verki. Það er gefins en dæmalaust
dýrmætt.
Gefins en dæma-
laust dýrmætt
Í DAG
Þorbjörg Helga
Vigfúsdóttir
borgarfulltrúi
Ólíkt því sem gerist
hér á landi er finnsk-
um kennurum nær al-
farið treyst fyrir því að velja
námsefni, kennsluhætti og
hvenær námsefni er kennt
þar sem aðalnámskrá Finna
er mjög opin og sveigjanleg.
Börn eru frá fæðingu háð
umönnun foreldra sinna
og hafa gæði umönnunar-
innar úrslitaáhrif á vel-
ferð barna og fullorðinslíf
þeirra. Þó allir foreldrar
vilji reynast barni sínu vel
eru ýmsir álagsþættir sem
hafa áhrif á foreldrahæfni
þeirra, bæði ytri og innri
þættir eins og fjárhags-
vandi, veikindi og skortur
á stuðningi. Þessir þættir
spila oft saman, sem eykur
álagið enn frekar og hefur
umhverfið þannig veruleg áhrif á
það hvernig til tekst. Afríska mál-
tækið „það þarf heilt þorp til að ala
upp barn“ á vel við en vanræksla,
ofbeldi og áhættuhegðun barna
eru þættir sem tengjast innbyrð-
is. Því er mikið í húfi að stofnan-
ir samfélagsins séu á varðbergi í
því skyni að skima fyrir áhættu-
þáttum.
Fjölskyldur sem háðar eru opin-
berri aðstoð verða oftar fyrir íhlut-
un barnaverndaryfirvalda en aðrar
fjölskyldur og því hefur stefnu-
mótun stjórnvalda og almennar
aðgerðir bein áhrif á stöðu barna.
Stuðningur til foreldra þarf að
miða að því að koma í veg fyrir
vanrækslu og ofbeldi og þurfa öll
svið samfélagsins að taka þátt í
því. Vanræksla og ofbeldi fyrstu
æviárin hefur áhrif á lífsgæði
barna og fullorðinslíf en það er
hlutverk barnaverndaryfirvalda að
bregðast við tilkynningum um van-
rækslu og ofbeldi gagnvart börn-
um og beita stuðningsað-
gerðum eftir því sem við á.
Tilkynningaskylda
Barnaverndarnefndir
sveitarfélaga hafa það
hlutverk að taka á móti til-
kynningum um misfellur
í aðbúnaði barna. Til að
tryggja að barnaverndar-
nefndum berist upplýs-
ingar frá þeim sem vita
um raunverulegar aðstæð-
ur barna hefur tilkynn-
ingaskylda verið lögfest í
barnaverndarlögum. Helstu atriði
sem tilkynnt er um varða grun eða
vissu um vanrækslu, ofbeldi gagn-
vart barni eða að barn stefni heilsu
sinni og þroska í hættu. Einnig er
skylt að gera barnaverndarnefnd
viðvart ef ástæða er til að ætla
að heilsu eða lífi ófædds barns sé
stefnt í hættu með óviðunandi eða
háskalegu líferni þungaðrar konu.
Það er algengt að ofbeldi innan
fjölskyldu sé þaggað niður en í
kjölfar umfjöllunar fjölmiðla und-
anfarin misseri um kynferðis-
brot gegn börnum hafa fjölmörg
mál komið upp á yfirborðið. Þegar
barn segist hafa verið beitt ofbeldi
er rétt að tilkynna til barnavernd-
arnefndar en ekki lögreglu. Það
er síðan barnaverndarnefndar að
meta það hvort málinu er vísað
áfram til lögreglurannsóknar.
Mikilvægt er að börn og foreldrar
viti hvert á að leita þegar grunur
er um vanrækslu eða ofbeldi gagn-
vart barni.
Neyðarlínan
Neyðarlínan – 112 – tekur á móti
tilkynningum samkvæmt umboði
frá barnaverndarnefndum lands-
ins. Barnaverndarstofa hafði
frumkvæði að samstarfinu árið
2003 en markmiðið er að hægt
verði að hafa samband við allar
barnaverndarnefndir landsins
gegnum 112 á öllum tímum sól-
arhringsins og auðvelda þannig
almenningi að rækja lagaskyldur
sínar um að tilkynna til barna-
verndarnefnda. Þegar neyðar-
vörður hefur móttekið tilkynningu
skráir hann helstu upplýsingar og
kemur þeim til viðkomandi barna-
verndarnefndar. Ef talið er að
barn geti verið í hættu er barna-
verndarstarfsmaður tafarlaust
kallaður út. Í tilvikum þar sem
aðstæður barnsins eru ekki eins
brýnar er upplýsingum komið
áfram til barnaverndarnefndar í
upphafi næsta vinnudags.
Í tengslum við 112-daginn er
vert að vekja athygli á tilkynn-
ingaskyldunni og upplýsa almenn-
ing um það hvert er hægt að leita
þegar velferð barns er í húfi. Í
því skyni hefur verið útbúið vegg-
spjald til að dreifa í leik- og grunn-
skóla, heilsugæslu og á aðra þá
staði sem veita þjónustu fyrir börn
og fjölskyldur.
112 er barnanúmerið
Framsókn og veruleikinn
Verðtryggingin er blóraböggull. Hún er skilgetið afkvæmi krónunnar og
þess að á Íslandi er enginn pólitískur stuðningur við það að reka sterkan
gjaldmiðil. Framsóknarmenn tala um að bæta umgjörð krónunnar en ég
hef aldrei heyrt þá verja Seðlabankann þegar hann hækkar vexti til þess
að halda aftur af verðfalli krónunnar.
Hinn raunverulegi vandi er verðbólgan. Sá vandi verður ekki leystur
með því að banna verðtryggð lán. Það mun bara gera illt verra með því að
koma í veg fyrir að fólk geti dreift háum vaxtagreiðslum þegar verðbólga
er há yfir líftíma láns síns.
Hugsum þessa hugsun til enda. Segjum sem svo að verðtryggð lán
verði bönnuð og fimm árum seinna komi síðan gott íslenskt „verðbólgu-
skot“ upp á 16%. Bankarnir munu þá hækka nafnvexti húsnæðislána sem
nemur verðbólguskotinu. Þeir sem skulda húsnæðislán munu þá þurfa að
greiða um 20% af höfuðstól lánsins í vexti á því ári. Þá er ég hræddur um
að margir lendi í verulegum vandræðum og vilji eiga kost á því að dreifa
þessum háu vaxtagreiðslum yfir það sem eftir lifir lánstímans. En það er
einmitt það sem verðtrygging gerir og hún verður þá bönnuð.
http://blog.pressan.is/jonsteinsson/
Jón Steinsson
AF NETINU
BARNAVERND
Steinunn
Bergmann
félagsráðgjafi hjá
Barnaverndarstofu
➜ Mikilvægt er að börn
og foreldrar viti hvert á að
leita þegar grunur er um
vanrækslu eða ofbeldi …