Fréttablaðið - 14.02.2013, Blaðsíða 24

14. febrúar 2013 FIMMTUDAGUR| SKOÐUN | 24
Heiðar Már Guðjónsson
fjárfestir tileinkaði mér
grein í Fréttablaðinu á
bolludaginn. Hann veður
úr einu í annað en hryggj-
arstykkið í greininni er
fullyrðingar um að ég
hafi rangt fyrir mér um
fjárhagsstöðu Orkuveitu
Reykjavíkur. Telur Heið-
ar Már að því fyrirtæki
sé ekki viðbjargandi án
nauðasamninga og er það
væntanlega ástæða greinaskrif-
anna.
Um þetta væri hægt að fjalla
í löngu máli en það verður ekki
gert hér. Þó verður að nefna
helstu staðreyndir. Orkuveitan
varð fyrir miklum búsifjum á
fyrsta áratug aldarinnar, eins og
lesa má um í ítarlegri skýrslu. Með
miklu átaki síðan þá hefur tekist
að snúa rekstrinum við. Nú leik-
ur enginn vafi á því að fyrirtækið
getur staðið undir skuldbinding-
um sínum. Þetta hefur náðst með
miklum aðhaldsaðgerðum, sam-
drætti í fjárfestingum og eigna-
sölu og með því að láta gjaldskrá
fylgja almennum verðlagsbreyt-
ingum, en ekki snarlækka að raun-
gildi í verðbólgu. Fyrir vikið hefur
reksturinn snúist við. Þá hefur
verið samið við lánardrottna um
breytingar á afborgunum lána til
að létta greiðslubyrði og eigendur
hafa veitt því víkjandi lán.
Þótt Orkuveitan hafi talsverð-
ar tekjur í erlendri mynt
þarf fyrirtækið að kaupa
nokkurn gjaldeyri á næstu
árum til að greiða afborg-
anir erlendra lána með
tekjum í krónum. Þau kaup
munu þó fyrirsjáanlega
fara minnkandi eftir þetta
ár og á endanum verður
fyrirtækið seljandi en ekki
kaupandi á gjaldeyri.
Skuldir fyrirtækisins
hafa farið lækkandi síðan
gripið var til aðhaldsaðgerða og
fjárstreymi frá rekstri aukist til
muna svo að nú dugar það fyrirsjá-
anlega fyrir öllum skuldbinding-
um. Raunhæft virðist að eiginfjár-
hlutfall fyrirtækisins verði orðið
ríflega 40% innan fimm ára. Allt
talnaefni um þetta hefur verið gert
opinbert.
Nauðasamningar
Það er því augljóslega engin þörf
fyrir nauðasamninga Orkuveit-
unnar og það hafa engin áform
verið um þá hjá stjórnendum fyrir-
tækisins. Að auki er rétt að benda
á það að allir slíkir samningar
myndu sjálfkrafa fela einnig í sér
nauðasamninga fyrir Reykjavíkur-
borg, sem ábyrgist lán Orkuveit-
unnar og tók raunar sjálf mörg
þeirra, og tvö önnur sveitarfélög.
Í ljósi þess að Heiðar Már gerir
svo mikið úr fjárhagsvandræðum
Orkuveitunnar og þörf hennar að
hans mati fyrir nauðasamninga
skora ég á hann að upplýsa um
það hvaða aðkomu hann sér fyrir
sér að hann gæti haft að slíkum
nauðasamningum og hve mikið
hann gæti hagnast á þeim. Það
hefði verið eðlilegt að upplýsa um
það í grein sem þessari.
Heiðar Már gerir einnig að
umtalsefni skuldastöðu þjóðar-
búsins og viðskiptajöfnuð. Þar
verður að viðurkenna að talnaefni
er flókið og sumar stærðir mats-
kenndar. Því er ekki skrýtið að
menn túlki tölurnar á mismun-
andi hátt. Stóra myndin er þó skýr.
Besta úttektin á stöðunni til þessa
er ítarleg skýrsla Seðlabankans
frá árinu 2011. Þar var niðurstað-
an að skuldir landsmanna umfram
eignir í útlöndum, að teknu tilliti
til eigna erlendra aðila hér, væru
ríflega helmingur landsfram-
leiðslu og á þann mælikvarða mun
minni en fyrir hrun. Þá er ekki
tekið tillit til þess að hluti mældra
erlendra skulda þjóðarbúsins eru
innanhússskuldir Actavis-sam-
steypunnar, sem koma öðrum lítt
við. Án þeirra er staðan enn betri.
Viðráðanlegar skuldir
Jafnvel þótt deila megi um mat á
eignum eða skuldum breytir það
ekki þeirri niðurstöðu að erlendar
skuldir þjóðarbúsins eru viðráðan-
legar. Þó er óleystur vandi vegna
þess að dreifa þarf greiðslum af
erlendum skuldum á langan tíma.
Snjóhengjan svokallaða er enn
til staðar, bæði vegna innlendra
eigna erlendra aðila nú og upp-
gjöra þrotabúa bankanna. Ganga
þarf þannig frá málum að hún
verði greidd niður hægt og sígandi
á 10-20 árum til að hægt verði að
afnema gjaldeyrishöft. Það verður
vonandi gert sem fyrst.
Tölur um viðskiptajöfnuð eru,
líkt og skuldatölurnar, ekki jafnná-
kvæmar og helst væri á kosið.
Gagnlegasta matið á stöðunni eru
tölur Alþjóðagjaldeyrissjóðsins
sem telur að raunverulegur við-
skiptajöfnuður Íslands í ár verði
jákvæður um sem svarar 3,5% af
vergri landsframleiðslu (rúmir 60
milljarðar króna) og síðan jákvæð-
ur um því sem næst 2% næstu ár.
Jafnframt spáir stofnunin 2-3%
hagvexti hérlendis á næstu árum.
Það er meira en nóg til að snúa
erlendri skuldastöðu við, þannig
að þjóðarbúið eigi hreina eign í
útlöndum á innan við 20 árum.
Þá rekur Heiðar Már á frekar
ruglingslegan hátt ýmis mál er
tengjast myntkörfulánum og lög-
mæti þeirra. Um það er ekki annað
að segja en það sem hefur alltaf
legið fyrir og ég hef margoft lýst
yfir á undanförnum árum. Það
var og er hlutverk Hæstaréttar að
skera úr um slíkan ágreining. Það
var ógjörningur að sjá fyrir hver
niðurstaða réttarins yrði, enda
hefur hann sitt á hvað dæmt mynt-
körfulán lögmæt og ólögmæt (eða
réttara sagt skilmálana óskuld-
bindandi), farið með vaxtaákvæði
með ýmsum hætti og klofnað hvað
eftir annað.
Heiðar Már minnist á Spari-
sjóðinn í Keflavík, síðar SpKef, og
stöðu hans. Hún reyndist vissulega
enn verri en áætlað var á sínum
tíma. Ástæður þess verða væntan-
lega raktar í væntanlegri skýrslu
um sparisjóðakerfið. Hverjar sem
ástæðurnar voru þá var þó ekki
stætt á öðru en að leggja sjóðnum
til fé svo að hann ætti fyrir inn-
stæðum, þótt kostnaður vegna
þessa fortíðarvanda lendi því
miður á endanum á skattgreiðend-
um. Það eru hins vegar engin teikn
á lofti, sem betur fer, um að skatt-
greiðendur tapi því fé sem sett var
fyrir þeirra hönd inn í nýja Lands-
bankann.
Að lokum, Icesave. Þar getum
við Heiðar Már þó verið sammála
um eitt. Samlíkingin við Kúbu var
vanhugsuð og kjánaleg og ekki
nema sjálfsagt að biðjast velvirð-
ingar á henni. Um allt annað í
þessu Icesave-máli erum við Heið-
ar Már líklega ósammála og verð-
um það áfram.
Skilningur og misskilningur
Um hver mánaðamót sitja
íslenskar fjölskyldur við
eldhúsborðið og velta fyrir
sér hvaða reikninga eigi
að borga. Hvernig borga
eigi bæði stökkbreytt
verðtryggð húsnæðislán
og mat fyrir fjölskyld-
una. Á flokksþingi lofaði
Sigmundur Davíð Gunn-
laugsson, formaður Fram-
sóknarflokksins, því að
eitt meginverkefni Fram-
sóknarmanna yrði að
leggja fram raunhæfar tillögur
um hvernig leysa megi, eða létta
mjög, vanda þeirra sem eru í fjötr-
um skulda og vonleysis.
Við vitum að þetta verður ekki
auðvelt. Talsmenn skuldafjötra og
verðtryggingar munu halda áfram
áróðursstríði sínu til að halda
heimilunum áfram í skuldafang-
elsi. Þeir munu klifa á því að við
getum engu breytt og ekkert gert.
Þessu höfnum við Framsóknar-
menn. Tími er kominn til að rjúfa
umsátrið um heimilin og tryggja
þeim réttlæti.
Á þessu kjörtímabili hefur þing-
flokkur Framsóknarmanna ítrek-
að lagt fram tillögur til lausna.
Ætíð hafa þær tillögur verið tal-
aðar niður. Við höfum
barist fyrir almennri
leiðréttingu skulda, lagt
fram tillögur um hvernig
taka megi á þeim vanda
sem verðtryggingin veld-
ur íslenskum heimilum,
varað við ólögmæti geng-
istryggðra lána og bent á
að engin sanngirni felist
í að bankarnir og erlend-
ir vogunarsjóðir græði á
tá og fingri á því að merg-
sjúga íslensk heimili.
Eflaust hafa einhverjir talið
okkur jafnvel með skuldavandann
á heilanum. En í stórum málum
dugar ekkert annað en staðfesta
og þor.
Vandinn þríþættur
Vandinn er þríþættur. Taka þarf
á uppsafnaða vandanum, þeim
sem ekki var leiðréttur eftir
efnahagshrunið. Í öðru lagi þarf
að koma í veg fyrir að lánin geti
aftur stökkbreyst með því að taka
á verðtryggingunni og loks þarf
að tryggja fólki betri lífskjör til
framtíðar. Ekkert réttlæti er í að
lánþegar verðtryggðra húsnæðis-
lána sitji einir uppi með afleiðing-
ar þess að lánin stökkbreyttust af
völdum efnahagshruns. Tryggja
þarf neytendavernd á fjármála-
markaði og skipta ábyrgð jafn-
ar á milli lánveitenda og lántaka.
Setja þarf „lyklalög“ og auðvelda
fólki að færa lánaviðskipti á milli
lánastofnana. Við viljum afnema
verðtryggingu á neytendalánum
og skal starfshópur ljúka þeirri
vinnu fyrir árslok 2013. Jafn-
framt höfum við lagt til nýtt hús-
næðislánakerfi og hefur ASÍ lagt
fram sambærilegar hugmyndir. Þá
verða betri lífskjör aðeins tryggð
með aukinni verðmætasköpun
þjóðarbúsins.
Á sama tíma og heilu kynslóð-
irnar hafa orðið eignalausar hafa
bankarnir og kröfuhafar hagnast
mjög á viðskiptum sínum og upp-
færslu lánasafnanna. Eðlilegt er
að þeim ávinningi sé skipt á sann-
gjarnan máta milli þjóðarinnar og
kröfuhafanna.
Til þess þarf kjark og þor. Til
þess þarf Framsókn fyrir Ísland.
Með réttlætið á heilanum
Í hátt í 70 ár hafa stjórn-
málaflokkar reynt að ná
sátt um nýja stjórnarskrá.
Þeir hafa jafnvel náð að
gera nokkrar breytingar
í sátt og nokkrar aðrar
í bullandi ósátt en að
stærstum hluta er stjórn-
kerfið óbreytt frá stofnun
lýðveldisins, þrátt fyrir
ótal stjórnarskrárnefndir,
vegna þess að flokkarnir
hafa aldrei getað komið
sér saman um heildar-
endurskoðun á stjórnar-
skránni.
Núverandi stjórnarskrá hefur
boðið okkur upp á vinaráðningar
í æðstu embætti, óskýrt hlutverk
forsetans, upplýsingalög sem hafa
leynd sem meginreglu, misvægi
atkvæða og þjóðþing sem er rúið
trausti.
Þess vegna var gerð krafa um
nýja stjórnarskrá eftir hrunið.
Þessa kröfu tóku allir flokkar
undir í kosningunum 2009 og eftir
kosningar náðu þeir sátt um að
setja ferli stjórnarskrárbreytinga
af stað.
Ferlið byrjaði með því að þús-
und Íslendingar komu saman og
ræddu um hvað þeir vildu sjá í
nýrri stjórnarskrá. Á meðal nið-
urstaðna var að náttúruauðlindir
ættu að vera í þjóðareign, að bjóða
ætti upp á persónukjör og að jafna
ætti vægi atkvæða.
Öllum boðin þátttaka
Síðan tók Stjórnlagaráðið við
boltanum. Það tók bæði það sem
kom frá Þjóðfundinum og það
sem komið hafði frá öllum þeim
stjórnarskrárnefndum sem hafa
starfað frá lýðveldisstofnun. En
það sem var einstakt við vinnu-
brögð Stjórnlagaráðs var að öllum
Íslendingum var boðið að taka
þátt í ferlinu. Um leið og tillögur
komu fram gat almenningur rætt
þær og komið með athugasemd-
ir og ábendingar. Ráðsmenn tóku
virkan þátt í umræðunum og tóku
tillit til þeirra athugasemda sem
fram komu. Þetta er nokkuð sem
bæði erlendir fjölmiðlar og erlend-
ir fræðimenn hafa hrósað ráðinu
sérstaklega fyrir. Ráðið afgreiddi
síðan tillögur að nýrri stjórnar-
skrá í algjörri sátt.
Það náðist hins vegar ekki sátt
um það á þinginu að þjóðin fengi
að kjósa um tillögurnar samhliða
forsetakosningum sl. sumar og
tryggja þannig góða þátttöku. Það
þykir nefnilega gott ef það næst
þriðjungs kosningaþátttaka í þann-
ig sérkosningum og margir bjugg-
ust ekki við nema fjórðungs þátt-
töku.
Skrifuð fyrir þjóðina
En þjóðin sýndi að stjórnarskrá-
in skiptir hana máli. Helmingur
kjósenda mætti á kjörstað og yfir-
gnæfandi meirihluti samþykkti
nýja stjórnarskrá Stjórnlagaráðs.
Enn fleiri samþykktu að beita ætti
persónukjöri í meira mæli. Tveir
þriðju hlutar vildu jafnt vægi
atkvæða og heil 84% vildu að nátt-
úruauðlindir yrðu í þjóðareign.
Þetta mundu flestir segja að væri
nokkuð góð sátt.
En sáttin nær ekki inn á Alþingi.
Þar þrátta flokkarnir og krefjast
þess að reynt verði að ná sátt á
meðal stærstu stjórnmálaflokk-
anna. Stjórnmálaprófessor af
hægri vængnum bætir því við að
stjórnarskrárbreytingar þyrfti
helst að samþykkja með tveimur
þriðjuhlutum þingmanna svo sátt
sé tryggð á þingi sem 9% þjóðar-
innar bera traust til.
En stjórnarskráin er ekki skrif-
uð fyrir þingið og þaðan af síður
fyrir flokkana. Hún er fyrir okkur
hin, þjóðina.
9 prósenta sátt
FJÁRMÁL
Gylfi Magnússon
dósent
➜ Það eru hins vegar
engin teikn á lofti, sem
betur fer, um að skattgreið-
endur tapi því fé sem sett var
fyrir þeirra hönd inn í nýja
Landsbankann.
STJÓRNARSKRÁ
Ingólfur Harri
Hermannsson
stjórnarmaður
í Stjórnarskrár-
félaginu
FJÁRMÁL
Eygló Þ.
Harðardóttir
alþingismaður
➜ Tími er kominn til að
rjúfa umsátrið um heimilin
og tryggja þeim réttlæti.
➜ Tveir þriðju hlutar
vildu jafnt vægi
atkvæða og heil 84%
vildu að náttúruauð-
lindir yrðu í þjóðar-
eign. Þetta mundu
fl estir segja að væri
nokkuð góð sátt. En
sáttin nær ekki inn á
Alþingi.
Save the Children á Íslandi
Save the Children á Íslandi
GUÐRÚN BERGMANN rithöfundur og fyrirlesari kennir leiðir til að takast
á við þessa földu fíkn, sem hefur ótrúlega eyðileggjandi áhrif á
heilsuna og sýnir hvernig hægt að eiga „sætt“ líf án sykurs!
Staður og stund: Heilsuhúsið Lágmúla 5,
kl. 18:30 - 21:00. Námsgögn með víðtækum
upplýsingum innifalin. Verð 4.900 kr.
Nánari upplýsingar og skráning á
ung@gudrunbergmann.is
og www.ungaollumaldri.is
Á námskeiðinu verður farið vandlega yfir:
• Hvernig sykurfíknin birtist og hvaða skaðlegu áhrif hún hefur á heilsuna.
• Hvernig hægt er að forðast sykur í mat með því að þekkja „dulnefni“
hans hjá framleiðendum matvæla.
• Mismunandi sykurstuðla fæðuflokka og hvaða sætuefni ber að nota.
• Hvernig frelsið frá fíkninni veitir þér aukna líkamlega orku,
heilbrigðari og stinnari húð, bætta meltingu og betra skap.
Guðrún Bergmann
hefur haldið fjölda
fyrirlestra og námskeiða
sem tengjast sykurfíkn
og er annar höfundur
bókarinnar um
CANDIDA SVEPPA-
SÝKINGAR