Fréttablaðið - 13.09.2014, Qupperneq 18

13. september 2014 LAUGARDAGURSKOÐUN
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík Sími: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRI: Andri Ólafsson andri@frettabladid.is RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Álfrún Pálsdóttir alfrun@frettabladid.is VIÐSKIPTI: Fanney Birna Jónsdóttir fanney@frettabladid.is MENNING: Friðrika Benónýsdóttir fridrikab@frettabladid.is
DÆGURMÁL: Lilja Katrín Gunnarsdóttir liljakatrin@frettabladid.is VÍSIR: Kolbeinn Tumi Daðason, kolbeinntumi@365.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is ÚTLITSHÖNNUN: Silja Ástþórsdóttir siljaa@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI: Sævar Freyr
Þráinsson ÚTGEFANDI OG AÐALRITSTJÓRI: Kristín Þorsteinsdóttir kristin@frettabladid.is FRÉTTARITSTJÓRI:
Sigurjón M. Egilsson sme@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á
höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið
áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
Af hverju vill fólk hafa lægri skatta á mat en aðrar vörur? Væntanlega vegna þess að það vill gera vel
við fátækasta fólkið. Fólk hugsar:
„Fátækt fólk eyðir hlutfallslega
meiri pening í mat en ríkt fólk.
Lágir skattar á mat gagnast fátæku
fólki.“ Þetta er rökrétt en rangt.
Fátækt í dag er ekki sú sama og
fátækt á dögum iðnbyltingarinnar.
Sú var tíðin að fólk, sérstaklega
fátækt fólk, þurfti að nota mjög
stóran hlut af fé sínu til að kaupa
sér mat. Þetta hefur breyst. Sam-
kvæmt tölum Vinnumálastofnun-
ar Bandaríkjanna (BLS) lækkaði
þáttur matvöru
í heildarútgjöld-
um heimilanna
þar í landi úr
43% árið 1901 í
13% árið 2002.
(Sjá: www.bls.
gov/opub/uscs/
report991.pdf)
Þótt ég þekki ekki til sögulegra
gagna um hlutfallslega eyðslu
íslenskra heimila í aldanna rás
má ætla að þróunin hér hafi verið
svipuð og annars staðar. Eftir því
sem þjóðin varð ríkari minnkaði
hlutdeild matar í útgjöldum lands-
manna. Í dag eyða Íslendingar um
15% í mat- og drykkjarvörur. Þetta
er samkvæmt tölum frá Hagstofu
Íslands.
En það hlýtur þá að vera mik-
ill munur á þessu hlutfalli eftir
tekjum fólks – er það ekki? Fólk
borðar svipað mikið, fátæka fólk-
ið eyðir miklu í mat og ríka fólk-
ið eyðir þá öllum afganginum í
flatskjái? Tölurnar segja annað:
Ríkasti fjórðungur þjóðarinnar
notar 14,5% af útgjöldum sinum í
mat. Fátækasti fjórðungurinn notar
14,7%. Ef við tökum raftæki þá
eru hlutföllin þessi: Ríkari – 1,0%,
fátækari – 0,9%. Sem sagt: Enginn
teljandi munur.
SPOTTIÐ
MÍN SKOÐUN: PAWEL BARTOSZEK
Gegn fátækt sem var
Menn geta tekið þessar tölur og gert ýmislegt við þær. Menn geta bent á að hinir
tekjuminni (t.d. námsmenn) verði
í einhverjum tilfellum að taka lán
fyrir neyslu sinni. Og þá, með því
að nota prósentur sem summast
upp í miklu meira en 100, má fá að
fátækt fólk eyðir hærri prósentu af
tekjum í mat, en ríkt fólk. En hið
sama gildir fyrir alla aðra vöru-
flokka! Hið eina sem þeir prósentu-
reikningar sýna, þar sem hluta er
ekki deilt með heild, er að betra er
að eiga meiri peninga en minni. En
fyrst nánast engu munar á hlut-
fallslegum útgjöldum hinna ríkari
og hinna fátækari þá er lægri mat-
arskattur afskaplega óskilvirk leið
til að hjálpa hinum síðarnefndu.
Með einföldun mætti hugsa þetta
svona: Fyrir hvern hundraðkall
sem við ætlum að gefa fátækum
manni í formi lægri matarskatta,
þurfum við að gefa ríkum manni
200 kall. Virðisaukaskattur, eins
sniðugur og hann er, er ekki gott
tæki til tekjujöfnunar. Tekjuskattar
henta betur.
Það er langt því frá allt frábært
sem ríkisstjórnin er að gera í ríkis-
fjármálum. Milljónagjafir til fólks
sem varð fyrir því „óláni“ að eign-
ast íbúð eru rugl. En það að minnka
bilið milli virðisaukaskattsþrepa er
góð hugmynd. Og það að hætta að
innheimta 25% vörugjöld af flest-
um skemmtilegri raftækjum er góð
hugmynd líka.
Ómarkviss aðstoð
Á fólk að borða gúmmíbangsa í staðinn fyrir brauð? Á fólk að kaupa glænýjan ísskáp
sem stendur svo tómur, því það
hefur ekki efni á mat? Á að lækka
verðið á lúxusbílum en hækka
verð á bókum? Að búa til paranir
sem þessar er létt. Ef helmingur
af vörum í einhverju landi lækkar
og helmingur hækkar verður allt-
af hægt að finna einhverja göfuga
vöru sem lækkar í verði og öfugt.
Ef stjórnarandstaðan kemst til
valda mun hún þá lækka skatt á
bækur og mat en hækka skatt á föt
og aðra vörur? Vill þá Katrín Jak-
obsdóttir að ég krókni úr kulda,
nakinn í strætóskýli, með nýprent-
aða íslenska skáldsögu undir hand-
arkrikanum? Vill Árni Páll að ég
drekki tómatsafann minn ókældan
og helst beint úr fernunni? Og af
hverju á að skattleggja pitsusneið-
ina lægra en hlaupaskóna? Hvaða
lýðheilsuskilaboð eru það?
Auðvitað snýst þetta ekki um
einhverjar skoplegar paranir. Póli-
tík snýst heldur ekki bara um það
sem var í gær og breyttist í dag
heldur líka um það hvernig menn
vilja virkilega hafa hlutina þegar
fram í sækir. Mín skoðun er að það
væri betra að hafa eina vaskpró-
sentu, sem fæstar undantekning-
ar og sem fæst vörugjöld. Og, já,
í þannig kerfi verða bækur dýr-
ari og tölvuleikir ódýrari. En það
er ekki ríkisins að hvetja fólk til
að lesa frekar bækur en að spila
tölvuleiki. Það er ekki ríkisins að
hvetja fólk til að setja frekar kæfu
en sultu á brauðið sitt. Sérstaklega
ef það gagnast hinum fátæku ekki
neitt.
Hin fyndnu pör
UPPLÝSINGAR OG SKRÁNING Í SÍMA
897-2896 OG Á WWW.BAKLEIKFIMI.IS
Hefst 3. september
Fjörugir tímar undir leiðsögn sjúkraþjálfara.
Mánudaga kl. 17.45 og miðvikudaga kl. 18.15 í Grensáslaug
AQUA FITNESSBAKLEIKFIMI Í GR N ÁSLAUG
Mánudaga og föstudaga kl. 16.15 og 17.00
Betri líðan í hálsi, herðum og baki undir
leiðsögn sjúkraþjálfara.
S
egjast verður eins og er að kynning ríkisstjórnarflokk-
anna á fjárlagafrumvarpinu er ekki til þess fallin að
vekja traust.
Þannig kom fram í máli Sigmundar Davíðs Gunn-
laugssonar forsætisráðherra í viðtali við Kastljós Sjón-
varpsins á fimmtudag að þingflokkur Framsóknarflokksins hefði
sett þann fyrirvara við fyrirhugaðar breytingar á virðisauka-
skattkerfinu að þær yrðu til hagsbóta fyrir fólk í öllum tekju-
flokkum. „Það kemur til greina
að gera hverjar þær breytingar
sem þarf til að ná þessu grund-
vallarprinsippi,“ sagði forsætis-
ráðherra. „Í þinglegri meðferð
næstu vikurnar og mánuðina
ætlum við að tryggja að þetta
skili sér til allra hópa.“
Í fyrstu umræðum þingsins
eftir sumarleyfi um fjárlagafrumvarpið hnutu þingmenn
stjórnarandstöðunnar eðlilega um þetta misræmi. „Á maður ekki
að ætla að ríkisstjórnin meini það að hún vilji hækka matar-
skattinn?“ spurði Guðmundur Steingrímsson, formaður Bjartrar
framtíðar, í gær. Í frétt blaðsins í dag kemur fram að hann telji
málið vanhugsað frá upphafi.
Undir þá ályktun kann að ýta að í texta fjárlagafrumvarpsins
sem birt var á vef fjármálaráðuneytisins í vikunni birtist önnur
útfærsla á virðisaukaskattsbreytingunum en lagt er upp með í
raun. Þar var gert ráð fyrir að breytingin tæki gildi á tveimur
árum og endaði í 14 prósentum 2016.
Í frumvarpinu er líka gert ráð fyrir að á næstu tveimur árum
verði seldur 30 prósenta hlutur í Landsbankanum. Þar verður
afar forvitnilegt að sjá nánari útfærslu því tæpast má gera ráð
fyrir því að hámarksverð fáist fyrir eignarhlut þar sem kaupandi
hlutarins gengst inn á að vera minnihlutaeigandi í ríkisfyrirtæki.
Líklegast er því að Landsbankinn hverfi hratt úr ríkiseigu eftir
að þetta skref er stigið, hvort sem það verður með hlutabréfa-
útboði og skráningu í Kauphöllina eða með frekari sölu eignar-
hlutar. Sporin hræða hins vegar í þessum efnum, enda hafa
margir talið rót hrunsins liggja í klúðrinu við síðustu einkavæð-
ingu ríkisbankanna, þar sem fallið var frá skipulögðu söluferli
með áherslu á dreift og erlent eignarhald, yfir í að selja völdum
hópum eignirnar.
Á þetta, eins og annað, kemst vonandi skýrari mynd í með-
förum Alþingis á fjárlagafrumvarpinu næstu daga þótt umræður
í gærmorgun hafi kannski ekki aukið tiltrú fólks á gagnsemi
umræðunnar. Þar fór stór hluti umræðunnar fyrir hádegi í
orðhengilshátt og rugl þar sem þingmenn stjórnarandstöðunnar
reyndu að fá forsætisráðherra til að svara spurningum um
margvísleg efni sem að hans ráðuneyti snúa, en ráðherrann stóð
fastur á því að svara bara spurningum sem sneru að dóms- og
lögreglumálum. Hann væri mættur í pontu með þann hatt einan
á höfðinu.
Fólk sem fylgdist með þessum fyrstu umræðum á haustþinginu
getur bara vonað að fall sé fararheill og að þær verði vitlegri í
framhaldinu.
Kynning fjárlaga er lítt traustvekjandi:
Alþingi höktir af
stað eftir sumarfrí
Óli Kristján
Ármannsson
olikr@frettabladid.is