Fréttablaðið - 24.09.2014, Blaðsíða 17

MIÐVIKUDAGUR 24. september 2014 | SKOÐUN | 17
Í fjárlögum næsta árs er
ekki gert ráð fyrir fjármögn-
un undirbúningsvinnu fyrir
byggingu nýs Landspítala.
Þetta er í andstöðu við loforð
þingsins.
Í maí á þessu ári ályktaði
Alþingi „að fela ríkisstjórn-
inni að ljúka eins fljótt og
verða má undirbúningi bygg-
ingar nýs Landspítala við
Hringbraut í Reykjavík og
hefja byggingu hans strax að
því loknu.“
Í ágúst lýsti formaður
fjárlaganefndar, ásamt heil-
brigðisráðherra, yfir von-
brigðum með umframkeyrslu Land-
spítalans fram yfir fjárlög þessa árs.
Þessi svokallaða umframkeyrsla á
hálfu ári nam 600 milljónum króna.
Sú upphæð er 700 milljónum lægri en
upphæðin sem hefði sparast það sem
af er ári, hefði nýr spítali verið reist-
ur. Reiknað er með að 2,6 milljarðar
sparist árlega við byggingu nýs spít-
ala. Þeir útreikningar taka ekki til-
lit til þess starfskrafts sem spítalinn
missir á hverju ári vegna óviðunandi
vinnuaðstæðna.
Fyrr í þessum mánuði fullyrti for-
maður fjárlaganefndar að með fjár-
lögum næsta árs væri verið að jafna
niðurskurð síðustu ára. Þetta er rangt.
Ef jafna ætti niðurskurð síðustu ára,
frá árinu 2008, þyrfti 16 milljarða
króna aukningu á því fjármagni sem
rennur til spítalans. Landspítalinn er
nú rekinn fyrir 10% minna fé en árið
2008, ef miðað er við fast verðlag.
Þetta benti Páll Matthíasson á í for-
stjórapistli 12. september.
Þegar fjármögnun spítalans í dag
er borin saman við fjármögnun hans
árið 2008 er vert að benda á að árið
2008 var niðurskurður á spít-
alanum þegar hafinn. Árið
2008 lýsti þáverandi forstjóri
spítalans því yfir að Land-
spítalinn væri nálægt þol-
mörkum. Árið 2008 höfðu
ráðamenn spítalans lofað
starfsmönnum sínum bættri
vinnuaðstöðu. Niðurskurður í
heilbrigðiskerfinu nær lengra
aftur en til ársins 2008.
Heilbrigðiskerfið fjársvelt
Þörf er á aðgerðum. Í nýlegri
úttekt á vegum embættis
Landlæknis á lyflækninga-
sviði spítalans kemur fram að
starfsmenn meta vinnuaðstöðu sína
ófullnægjandi á öllum þeim deildum
sem úttektin náði til. Úttekt embættis-
ins á geðsviði spítalans sem gerð var
á síðasta ári leiðir sambærilega niður-
stöðu í ljós.
Íslenskir læknar í útlöndum sjá
sér ekki fært að flytja heim. Íslensk-
ir læknar á Íslandi og aðrir heilbrigð-
isstarfsmenn á Landspítala sjá sér
margir hverjir ekki fært að starfa hér
áfram. Nemendur eiga erfitt með að
ímynda sér Landspítalann sem fram-
tíðarvinnustað. Starfandi læknum á
landinu fækkar árlega á meðan fjöldi
sjúklinga eykst. Hvað gerist þegar
ekki verður hægt að manna stærsta
vinnustað landsins?
Það hriktir í einni af grunnstoð-
um samfélagsins. Heilbrigðiskerf-
ið er fjársvelt. Því hefur hrakað á
undanförnum árum og ef ekkert er
að gert mun sú þróun halda áfram.
Brátt verður ekki aftur snúið. Lækn-
ing á Landspítalanum er í höndum
ríkisstjórnarinnar. Sú lækning felst
í aðgerðum, ekki innantómum loforð-
um.
Ætlar enginn að
bjarga Landspítala?
HEILBRIGÐISMÁL
Ragna
Sigurðardóttir
læknanemi og
formaður Röskvu,
samtaka félags-
hyggjufólks við
Háskóla Íslands
Í grein sem birtist í Morgun-
blaðinu 30. janúar síðastliðinn
spurðum við hvort nægilega vel
hefði verið búið að málefnum
dómstóla og réttarfars í yfir-
stjórn ríkisins og þá einkum í
nýju innanríkisráðuneyti sem
tók til starfa í ársbyrjun 2011.
Töldum við margt benda til að sú
breyting á Stjórnarráðinu sem
þá var gerð hefði leitt til þess að
málaflokkurinn fengi nú minna
vægi og athygli en áður. Niður-
staða okkar var sú að ef ekki
tækist að bæta stöðu dómstól-
anna hlyti að koma til skoðunar
hvort ástæða væri til að endur-
vekja sjálfstætt ráðuneyti dóms-
mála.
Vísi að sjálfstæðu dómsmála-
ráðuneyti má rekja til upphafs
heimastjórnar árið 1904 og
stofnunar Stjórnarráðs Íslands
en ein af þremur skrifstofum
þess fór með dóms-, skóla- og
kirkjumál. Frá 1917 nefndust
skrifstofurnar deildir og 1921
kom ráðuneyti í stað deildar.
Ráðuneytin voru þá dóms- og
kirkjumálaráðuneyti, atvinnu-
og samgöngumálaráðuneyti og
fjármálaráðuneyti. Árið 1947
voru skólamálin flutt í forsætis-
ráðuneytið. Saga Stjórnarráðs-
ins verður ekki rakin frekar
hér en þó skal nefnt að dóms-
og kirkjumálaráðuneytið fékk
heitið dóms- og mannréttinda-
ráðuneyti árið 2009 og í árs-
byrjun 2011 voru dómsmála-
og mannréttindaráðuneytið og
samgöngu- og sveitarstjórnar-
ráðuneytið sameinuð í eitt inn-
anríkisráðuneyti. Sameiningin
var liður í víðtækri breytingu
á Stjórnarráðinu þar sem ráðu-
neytum var fækkað og þau
stækkuð með sameiningum. Í
tilviki þessara ráðuneyta lágu
til grundvallar önnur sjónarmið
en þau að málaflokkarnir hefðu
verið taldir hafa sérstaka efnis-
lega samstöðu.
Löngum var litið á dóms- og
kirkjumálaráðuneytið sem mik-
ilvægt ráðuneyti, t.d. í stjórn-
armyndunum, þótt ráðuneytið
væri í seinni tíð hvorki sérlega
stórt né helsta andlag flokkspóli-
tískra stefnumiða. Í mörgum til-
vikum var ráðherra dómsmála
einnig ráðherra annarra ráðu-
neyta. Árið 1992 var til dæmis
sami maður sjávarútvegsráð-
herra og dóms- og kirkjumála-
ráðherra og stýrði sem slíkur
þeim umfangsmiklu breytingum
á dómstólaskipaninni sem gengu
í gildi það ár.
Einn af grunnþáttunum
Dómstólarnir og starfsemi
þeirra eru einn af grunnþáttum
stjórnskipunar ríkisins. Eðli-
legt er að skipan Stjórnarráðs-
ins endurspegli þetta mikilvægi
með því að dómsmálum og skyld-
um efnum sé komið fyrir í sjálf-
stæðu ráðuneyti en ekki í skrif-
stofu stærra ráðuneytis. Einnig
má setja spurningarmerki við
þá tilhögun að skipa saman svo
ólíkum málaflokkum sem dóms-
málum og vegagerð. Þótt ekki
sé ómögulegt að byggja upp sér-
þekkingu innan slíks „stór-ráðu-
neytis“ er hættan sú að áhersl-
an á dómsmálin verði minni en
þörf er á.
Sjálfstætt dómsmálaráðuneyti
hefur ekki óhjákvæmilega í för
með sér kostnaðarauka fyrir
ríkissjóð. Þvert á móti má halda
því fram með rökum að traust
og skilvirkt réttarkerfi spari
ríki og borgurum þess útgjöld,
öfugt við vanhaldið kerfi. Með
sjálfstæðu dómsmálaráðuneyti
væri leitast við að tryggja að
dóms- og réttarfarsmál fengju
meiri athygli en þau fá nú. Það
er ekki eingöngu æskilegt held-
ur beinlínis nauðsynlegt. Því
ber að fagna þeim hugmyndum
sem fram hafa komið hjá ráða-
mönnum á síðustu vikum um
endurreisn dómsmálaráðuneyt-
isins. Þær samræmast einnig vel
stefnu núverandi ríkisstjórnar
um að gera grundvallarbreyt-
ingu á dómskerfinu með upptöku
millidómstigs.
Sjálfstætt ráðuneyti dómsmála?
DÓMSMÁL
Jónas Þór
Guðmundsson
hæstaréttarlög-
maður og formaður
Lögmannafélags
Íslands
Skúli
Magnússon
héraðsdómari
og formaður
Dómarafélags
Íslands
➜ Löngum var litið á dóms-
og kirkjumálaráðuneytið
sem mikilvægt ráðuneyti,
t.d. í stjórnarmyndunum,
þótt ráðuneytið væri í seinni
tíð hvorki sérlega stórt né
helsta andlag fl okkspóli-
tískra stefnumiða. Í mörg-
um tilvikum var ráðherra
dómsmála einnig ráðherra
annarra ráðuneyta.