Akureyri - 20.02.2014, Síða 21

20. febrúar 2014 7. tölublað 4. árgangur 21
AÐSEND GREIN ÞORSTEINN KRÜGER
Þjóðarsátt um lág laun
Það þykir bæði gott og æskilegt í
hverju ríki að sæmileg sátt ríki um
helstu grundvallarmál. Að þjóðin
gangi nokkurn veginn í takt og sé
sammála um helstu gildi samfé-
lagsins. Við styðjum jafnrétti kynj-
anna, flestir aðhyllast trúfrelsi og
við viljum ekki gera greinarmun
á fólki vegna uppruna, litarháttar,
kynferðis, kynhneigðar, trúarskoð-
ana o.s.frv. Það er sátt um þessa
hluti og fleiri til, eins og til
dæmis kennaralaun. Á Ís-
landi ríkir þjóðarsátt um
að laun kennara eigi að
vera lág, eiginlega alveg
sérstaklega lág. Þetta er
að vísu nokkuð sérkenni-
leg þjóðarsátt, en hún er
mjög almenn í þjóðfé-
laginu engu að síður. Það
er helst að kennarar sjálfir
séu eitthvað að fýla grön
og malda í móinn.
Því miður er það svo að lítil
virðing er borin fyrir menntun
og skólastarfi á Íslandi. Laun
kennara er helsta birtingarmynd
þessa virðingarleysis. Ekki vant-
ar þó fagurgalann og ég verð að
segja það hreint út að fátt þykir
mér hvimleiðara en að hlusta á orð-
ræðu stjórnmálamanna og annarra
um mikilvægi menntunar, að hún
sé lykillinn að hagsæld framtíðar
og góðir kennarar því afskaplega
nauðsynlegir í samfélaginu o.s.frv.
Þetta eru allt saman meiningarlaus-
ir frasar en þykja samt viðeigandi
og talið gott að fara með annað
veifið.
Láglaunastefna og vanþróað
efnahagslíf
Láglaunastefnan hefur ríkt á Íslandi
svo lengi sem ég man. Kennarar eru
svo sannarlega ekki eina stéttin sem
er ofurseld henni. Almenn laun á Ís-
landi eru lægri en gerist víðast hvar í
Evrópu þegar tekið er tillit til kaup-
máttar. Fólk nýtur launahækkana í
skamma stund, þeim er síðan óðara
velt út í verðlagið eftir einhverju sér-
stöku íslensku lögmáli sem
helgast sennilega af þessu
vanþróaða efnahagslífi
okkar. Á Íslandi standast
sjaldnast kostnaðaráætl-
anir og almennt agaleysi
í fjármálum er talið eðli-
legt ástand. Gjaldmiðill-
inn sjálfur á hér stóra sök.
Hann þykir vart nothæfur
í alþjóðlegum viðskiptum
og sá kostnaður sem þjóð-
félagið hefur af honum hleypur á
tugum milljarða á ári vegna verð-
bólgu, vaxta, verðtryggingar og
óstöðugleika. Samt vilja menn halda
í krónuna, stundum að því er virðist
af hreinum þjóðernislegum ástæðum.
Hér vinna menn meira en al-
mennt gerist, samt er framleiðnin
mun minni en í nágrannalöndunum
samkvæmt tölum frá OECD og ný-
legri skýrslu McKinsey ráðgjafarfyr-
irtækisins. Og sannarlega skilar þetta
sér ekki í vasa launþega. Það er líka
þekkt að hlutur dagvinnu í heildar-
launum launþega er minni á Íslandi
en í nágrannalöndum okkar. Þetta
gerir það að verkum að launþegar,
sem eiga færi á því, vinna eins mikla
yfirvinnu og býðst með öllum þeim
neikvæðu afleiðingum sem það hefur
í för með sér fyrir fjölskyldulíf og þar
með samfélagið. Ætli langur vinnu-
dagur eigi ekki nokkurn hlut að máli
þegar kemur að landlægu agaleysi í
þjóðfélaginu og oft er talað um?
Aftur að launum kennara. Þau eru
lág, það er ljóst, en svo segja menn
gjarnan að margar stéttir séu mun
verr launaðar, því ættu kennarar að
fá meira í launahækkanir núna en
aðrir? Hvað ASÍ forystan telur að
sé ásættanlegt fyrir sína umbjóð-
endur er að sjálfsögðu hennar mál,
félagsmenn sjálfir dæma um það og
reyndar hefur stór hluti þeirra hafn-
að þeim samningum sem nýlega voru
undirritaðir. Lægstu laun á Íslandi
eru þjóðfélaginu til skammar. Þau
náðu ekki 200.000 á mánuði fyrir
kjarasamningana sem gerðu ráð fyr-
ir hækkun upp á 2,8%.
Ekki samanburðarhæfir hópar
Með fullri virðingu fyrir launþegum
innan vébanda ASÍ geta kennarar
ekki borið sig saman við þá. Þeir eru
ekki viðmiðunarhópur þegar kemur
að launum. Nú er það staðreynd að
framhaldsskólakennarar hafa dreg-
ist aftur úr viðmiðunarhópum sínum
sem eru aðrir háskólamenntaðir sem
vinna hjá ríkinu um 17% í dagvinnu-
launum.
Þegar laun framhaldsskóla-
kennara á Íslandi eru borin saman
við laun kollega þeirra á Norður-
löndunum kemur sláandi munur í
ljós og enn harkalegri þegar tölur
frá OECD eru skoðaðar. Meðaldag-
vinnulaun framhaldsskólakennara
í OECD löndunum eru um 586.000
á mánuði. Hér á Íslandi eru þau um
377.000. Við erum í neðstu sætunum
og svo langt fyrir neðan þau lönd
sem við helst viljum og eigum að
bera okkur saman við.
Á sama tíma og ríkið þverskall-
ast við að horfast í augu við þessar
staðreyndir er sífellt klifað á þörfinni
á umbótum í skólastarfinu, kerfis-
breytingum, nýjum námsbrautum, að
efla þurfi iðnnám og þar fram eftir
götunum. Það er rétt að skólarnir
þurfa ætíð að huga að umbótum
hvers konar til að gegna hlutverki
sínu sem allra best, en sá hængur er á
að þær eru kosta peninga. Langvar-
andi fjársvelti framhaldsskólans
ásamt láglaunastefnunni stendur
öllu starfi fyrir þrifum. Við verjum
mun minni fjármunum til hans en í
nágrannalöndunum, hagræðing og
niðurskurður sem staðið hefur yfir
árum saman er farinn að naga skól-
ana inn að beini. Vinnuálag hefur
aukist mikið á undanförnum árum,
m.a. vegna stærri námshópa og
vegna lágra launa fyrst og fremst er
nýliðun í stéttinni svo lítil að stefnir
í óefni innan fárra ára.
Þörf á viðhorfsbreytingu
Að mínum dómi þarf að eiga sér
stað viðhorfsbreyting i samfélaginu,
ný þjóðarsátt, sem miðar að því að
efla menntun og virðingu fyrir henni
og skólastarfi. Einn liður í því er að
borga kennurum laun sem í það
minnsta eru sambærileg og hjá öðr-
um sérfræðingum hjá ríkinu, laun
sem endurspegla þá virðingu sem
menntun og skólastarf á skilið. Eins
og staðan er í dag er langur vegur frá
því að svo sé.
Höfundur er kennari í
Verkmenntaskólanum á Akureyri
(millifyrirsagnir eru blaðsins)
ÞORSTEINN KRÜGER
Vinnuálag hefur aukist
mikið á undanförnum árum,
m.a. vegna stærri námshópa
og vegna lágra launa fyrst og
fremst er nýliðun í stéttinni svo
lítil að stefnir í óefni innan
fárra ára.
ÞÓTT MANNSKEPNAN HAFI í mörgum tilfellum vond áhrif á umhverfi sitt verður ekki annað sagt en að hún geti verið skapandi með umferð sinni eins og sjá má þegar rýnt er í skíðaför útivistarfólks í Hlíðarfjalli. Völundur