Akureyri - 26.06.2014, Qupperneq 13

26. júní 2014 24. tölublað 4. árgangur 13
„Ég hef verið á lista Dögunar,
það er rétt en það hefur meira ver-
ið til að styðja gott fólk, hef verið
til uppfyllingar í þriðja sætinu þar
í tvígang, aðallega vegna þess hve
erfitt er að fá fólk til þátttöku, við
náðum ekki að manna fullan lista
í kosningunum síðast, sem dæmi.
Mínar pólitísku ambisjónir eru
nánast engar, geng ekki með þing-
mann í maganum eða neitt slíkt.
Dögun fannst mér góður kostur, þar
var engin spillingarsaga en áhersla
lögð á lýðræðisumbætur, afnám
kvótakerfisins og verðtryggingar-
innar, auk umbóta á fjármálakef-
inu og lífeyrissjóðakerfinu. Fátt
af þessu hefur náð fram að ganga,
til þess eru múrarnir of háir, staða
Fjórflokksins of sterk og of stórir
hagsmunaaðilar að baki sem vilja
óbreytt ástand. Þetta sést best á
örlögum tillagna Stjórnlagaþings-
ins.“
Akureyringar smeykir við Bensa
Það hefur þó verið lærdómsríkt
og gefandi fyrir mig að vinna með
fólkinu í Dögun, Gísli Tryggvason
sem leiddi listann í Alþingiskosn-
ingunum í fyrra er afburðamaður
og ég vildi gjarnan styðja hann á
þing, tel hann eiga þangað erindi
fremur en marga sem þar sitja, með
fullri virðingu. Sama má segja um
Hlín Bolladóttur í bæjarstjórnar-
kosningunum, hún hafði skilað frá-
bæru starfi hér sem bæjarfulltrúi
m.a. sem formaður Samfélags- og
mannréttindaráðs, Hlín er heil-
steypt og góð manneskja. Þá hef ég
unnið náið með sveitunga þínum
Benedikt Sigurðarsyni frá Græna-
vatni, þar fer mikill og skarpgreind-
ur dugnaðarforkur með munninn
fyrir neðan nefið, okkur Akureyr-
ingum stendur stuggur af svoleiðis
mönnum. Það er rétt að við höfum
ekki náð árangri í kosningum og
kemur þar margt til að mínu mati.
Dögun byrjaði á því að klofna í
nokkra minni flokka, það var ekki
efnilegt, því er ekki að neita, svo
var flati strúktúrinn kannski ekki
góður heldur, það var enginn for-
maður eða talsmaður, og það bara
gengur ekki í því fjölmiðlaum-
hverfi sem við búum við í dag. Eins
myndi ég vilja nefna skoðanakann-
anir, þær eru skoðanamyndandi,
við komumst aldrei af stað í þeim,
fjölmiðlar bera mikla ábyrgð, RÚV
stóð sig til dæmis afspyrnuilla í að-
draganda sveitarstjórnarkosning-
anna. Einn þáttur í útvarpinu var
allt og sumt sem það bauð upp á,
þar var lélegur þáttastjórnandi sem
stýrði þættinum beint út í skurð,
má segja, hann fór meira og minna
í malbik og steypu; það hvort Gler-
árgatan ætti að vera einbreið eða
tvíbreið, smærra er varla hægt að
hafa það. 365-miðlar sniðgengu
þessi “smáframboð” nær alveg, ef
frá er talinn þáttur á Stöð2 sem
var sama marki brenndur og hinn
í útvarpi RÚV, kjósendur voru engu
nær um hvað flokkarnir stóðu fyrir.
Þið hér á svæðismiðlunum stóðuð
ykkur miklu betur.
Peningaöflin hafi áhrif
Fjármagn er líka eitt, ef fjölmiðl-
ar bregðast lýðræðislegru skyldu
sinni, þá er bara eftir að reyna að
“plögga sig” eða auglýsa til áhrifa,
um það var aldrei að ræða hjá okk-
ur, við höfðum 300 þúsunda króna
“budget” fyrir kosningarnar hér á
Akureyri, þær duga skammt. Það er
sama upphæð og hver verktaki var
að leggja í kosningasjóð Sjálfstæð-
isflokksins fyrir kosningarnar 2006,
það er ójafn leikur. Vinur minn var
einmitt með verktakafyrirtæki árið
2006 og fékk klapp á bakið frá karli
nokkrum, bæjarfulltrúa sjálfstæð-
ismanna hér í bæ og spurninguna:
“Heldurðu að þú setjir ekki eins
og 300 þúsund krónur í kosninga-
sjóðinn hjá okkur?” Ekkert hér
um bil heldur nákvæmlega 300
þúsund krónur. Verktaki sem fær
svona spurningu frá bæjarfulltrúa
í meirihluta, hvað gerir hann? Jú
hann gerir nákvæmlega það sem
honum er sagt. Er þetta ekki nán-
ast skilgreiningin á fjárkúgun ef
þú skoðar samhengið? Fjórflokk-
urinn og helmingaskiptaflokkarn-
ir alveg sérstaklega, hafa aðlagað
sig vel gildandi kosningakerfi og
vinna eins og smurð vél og berjast
hatrammlega gegn hvers kyns lýð-
ræðisumbótum, slök kosningaþátt-
taka hjálpar þeim. Úthringingar og
áreiti á kjördag telur þá enn meira.
Þetta lýsir hins vegar ekki burðugu
lýðræði. Kjósendur gáfu reyndar
ákveðin skilaboð í kosningunni um
tillögur Stjórnlagaþings en vald-
hafar hafa kosið að virða þau skila-
boð að vettugi.
Hitt er svo annað mál að eitthvað
af hugmyndum okkar hafa komist á
flug og öðlast sjálfstætt líf þannig
að ég tel alls ekki til einskis af stað
farið. Ef þetta er að berja höfðinu
við stein þá er það mjúkur og mosa-
vaxinn steinn því mér er ekkert illt
í hausnum.“
Súrrealísk ríkisstjórn í ljósi sögu
Nýverið skrifaðirðu opinberlega
að Framsóknarflokkurinn hafi
náð að gefa burtu fiskiauðlindina
með kvótakerfi og frjálsa fram-
salinu, áætlun flokksins virðist að
einkavinavæða áfram samanber
bankana og einangra landið. Má af
þessum ummælum ráða að þú teljir
ríkisstjórn vora vonda stjórn?
„Mér sýnist þetta vera dæmi-
gerð Helmingaskiptastjórn þeirra
Framsjalla eins og tíðkast hefur frá
lýðveldisstofnun, fyrir 70 árum, það
er náttúrulega súrrealískt að hún sé
mætt aftur til starfa svona skömmu
eftir að hafa teymt þjóðina eins og
læmingja fram af klettum.
Framsóknarflokkurinn, að til-
hlutan og frumkvæði Halldórs Ás-
grímssonar, kom á kvótakerfi árið
1984 og Frjálsa framsalinu árið
1990. Þetta var fordæmalaus gjörn-
ingur, aðalauðlind þjóðarinnar,
fram og aftur um aldir, einkavædd
og gefin þeim sem voru í útgerð á
þriggja ára tímabili; 1982, 1983 og
1984. Þessu var þrælað gegnum Al-
þingi með minnsta mögulega mun,
þetta er alveg ótrúlegt og helst sam-
jöfnuð að finna eftir fall Sovétríkj-
anna, það sem kallað er ólígarkismi.
Halldór sjálfur og hans fjölskylda
hagnaðist vel á þessum gjörningi,
ég held að fólk hafi almennt ekki
kveikt á þeirri staðreynd að kom-
ið var á lénsveldi í sjávarútvegi.
Þjóðin var aldrei spurð þó þetta
hafi verið ein stærsta ákvörðun lýð-
veldistímans sem hafði gríðarlega
alvarlegar afleiðingar hagrænt,
byggða- og félagslega og er ekki
búið að bíta úr nálinni með það
enn. Ég hef orðað þetta þannig að
fólk í ákveðnum byggðum í þessu
landi hefur frá setningu laganna
verið að vakna á mánudagsmorgni,
atvinnulaust og eignalaust. Þetta er
svo mikil mannvonska að það nær
ekki nokkurri átt. Ég get nefnt sem
dæmi, eins klikkað og það hljómar,
þá er Akureyri búin að tapa helm-
ingi kvótans frá 1984, svipað og
Húsavík, Kópasker og Raufarhöfn
en á sama tíma er Reykjavík orðin
stærsta verstöð landsins en hún
komst varla á topp-tíu listann árið
1984! Bankakerfið og þetta kvóta-
kerfi eru nátengd fyrirbæri, bank-
arnir eiga heima í Reykjavík. Ég
vil benda fólki sem vill kynna sér
þetta mál að lesa grein sem birtist
í nýjasta hefti Skírnis eftir prófess-
or Svan Kristjánsson sem heitir:
“Lýðræðisbrestir íslenska lýðveld-
isins: Frjálst framsal fiskveiðiheim-
ilda” Þarna gerðist eitthvað sem
var svo yfirgengilegt að menn átta
sig ekkert á því, sérstaklega ungt
fólk. Lýðræðið var fótum troðið á
skítugum skóm. Einkavinavæðing
viðskiptalífsins og bankanna er að
sama skapi draumur í dós fyrir inn-
múraða en til þess þarf múra, eðli
málsins samkvæmt.
Kristján Þór hótaði og stóð við
Það er ljóst að þú vilt múra þig
af ef þér hefur tekist að koma þér
upp lénsveldi, þá vilt þú ekkert að
bátnum sé ruggað utan frá. Í því
ljósi sé ég vaxandi þjóðrembing
Framsóknar og stóra moskumálið.
Þetta er að sjálfsögðu stórhættulegt
í tilfelli moskumálsins þar sem ýtt
er undir öryggisleysi fólks af er-
lendum uppruna. Svo er það athygl-
isvert að sjá hvernig Sjálfstæðis-
flokkurinn beygir með Framsókn
í þessa átt alveg öfugt við stefnu
flokksins áratugum saman. Ég sé
þetta svona. Það er létt að spila inn
á ótta fólks við hið óþekkta en um
leið er það ljótur leikur. Það má
segja að óttaprang (fear mongering)
sé aðalsmerki íslenskra stjórnmála;
“ef þið kjósið okkur ekki, fer allt í
steik”, kannastu við þetta? Auðvitað
eru núansar á þessu máli eins og
öllum, Framsókn á Akureyri hefur
til dæmis verið farsælt og góðvilj-
að afl, mestmegnis. Mér finnst sem
innanbúðarmenn þar hefðu mátt
stíga fram fyrir skjöldu og mót-
mæla málatilbúnaði Framsóknar í
Reykjavík eins og allt of fáir Fram-
sóknarmenn gerðu, ég heyrði það í
samtölum að þeim var ekki skemmt
yfir þessum óvinafagnaði. Ungir
Framsóknarmenn voru gerðir aft-
urreka með ályktun um málið, það
er ekki mjög lýðræðislegt, en til
marks um þöggun og talandi um
þöggun og ofbeldi, þá manstu eftir
því að Kristján Þór Júlíusson hót-
aði því í tvígang í umræðum fyrir
kosningarnar í fyrra að leggja niður
embætti talsmanns neytenda sem
Gísli Tryggvason sat í. Það var nán-
ast fyrsta verk nýrrar ríkisstjórnar
að standa við þessa hótun.“
Ægivaldið LÍÚ
Þú varst mörg ár á sjó og getur
borið saman tímana tvenna fyrir
kvóta og eftir. Ertu til í að lýsa því
nú öllum þessum árum síðar hvaða
breytingar urðu á umgengni við
auðlindina, ef við ræðum sérstak-
lega brottkastið?
„Eins og ég sagði áðan þá angr-
aði þetta mig alltaf, þessi lygi um
umgengnina. Ég sá ekki fiski hent
fyrir tilkomu kvótans, var reyndar
eitt sinn hundskammaður fyrir að
henda ufsa í hafið á heimstími þegar
við vorum að ganga frá en sá hafði
verið ánetjaður og orðinn hvítur í
tálknin og því ónýtur en skipstjór-
inn sá þetta ekki og skammaði mig
því til öryggis, hélt mig vera að
henda heilum fiski. Eftir að kvótinn
komst á hófst þetta yfirgengilega
brottkast. Sjómenn sem vitnuðu
um það máttu þola atvinnumissi
og Berufsverbot og talsmenn út-
gerðarmanna sögðu þá ljúga. Það
voru hins vegar sjómennirnir sem
voru að segja satt, að sjálfsögðu.
Þetta mál var þaggað í hel.
Ég hef því síðan haft tilhneig-
ingu til þess að draga allt í efa sem
kemur frá samtökum útgerðar-
manna, LÍÚ, enda eru þetta hags-
munasamtök eða lobbíistasamtök,
þau sterkustu í landinu, fólk skyldi
hafa það í huga. Reyndar varð þetta
til þess að ég hef tilhneigingu til
þess að draga allt í efa, ég er miklu
gagnrýnni og kaldhæðnari en ég
var, tek engu sem gefnu.“
Engin pólitísk boðun í stólnum!
Hefur líf þitt breyst eftir að þú fórst
að láta til þín taka í umræðunni
með greinarskrifum og beinni þátt-
töku? Getur tannlæknir grætt á því
að vera samfélagspólitískur – eða
jafnvel tapað kúnnum?
„Líf mitt hefur auðgast mik-
ið eftir að ég fór að skipta mér af
þjóðmálum, ég hef kynnst mörgu
frábæru fólki og eignast nýja vini,
það hef ég grætt. Ég hef ekki orðið
var við það að kúnnarnir hlaupi í
burtu, þvert á móti eru oft fjörlegar
umræður við stólinn; díalóg, þó
sumir kvarti undan því að ég sæti
lagi og setji á einræður einmitt
þegar þeir eru með fullan munn-
inn af einhverju dóti og geta engu
svarað. Svo er það nú ekki svo að ég
taki pólitíska umræðu við aðra en
þá sem kæra sig um það. Menn eiga
að fá að njóta þess í friði að sitja
í tannlæknastólnum, sumir sofna
jafnvel! Margir bestu vina minn
styðja flokka sem ég hef ekki mikið
álit á en við verðum að geta verið
sammála um að vera ósammála,
óþarfi að stökkva alltaf beint ofan
í skotgrafirnar, stjórnmál eru ekki
eins og enski fótboltinn þar sem
þú velur eitt lið þegar þú ert 12 ára
og mátt síðan ekki skipta. Margir
uppáhaldskúnnarnir mínir eru líka
börn og þeim er alveg sama hvað
kallinn er spá í sínum frítíma, þau
vilja bara að hann sé góður við sig
og sé ekki leiðinlegur.“
Styður ekki fríar tannlækningar
fyrir alla
Þar sem maður tekur ekki viðtal við
tannlækni á hverjum degi, verð ég
að fá að spyrja þig út í tannheilsu
Íslendinga og opinberan stuðning
ríkisins. Hvernig standa þau mál
í samanburði við nágrannaþjóðir?
Er eitthvað sem mælir gegn því að
tannlækningakostnaður sé einfald-
lega ókeypis fyrir alla?
„Tannheilsa Íslendinga er frekar
döpur, í samanburði við hin Norð-
urlöndin, sem er ekki kynlegt þar
sem við erum heimsmeistarar í
sykuráti. Landlægu kæruleysi má
ef til vill líka kenna um. Tannlækn-
ingar barna hafa verið í ólestri síð-
astliðin 20 ár en síðasta ríkisstjórn
kippti því í liðinn, hún á heiður
skilið fyrir það. Nú fá öll börn 10-
18 ára gjaldfríar tannlækningar
(fyrir utan 2500kr. “komugjald”, ár-
lega). Þetta kerfi mun færast niður
árgangana þ.a. eftir þrjú ár verða
öll börn komin í þetta kerfi. Þá er
eftir að bæta hlut aldraðra og ör-
yrkja. Varðandi okkur sem erum
fullorðin og fullfrísk má deila um
það hvort það skuli vera á hendi
ríkisins að greiða niður nánast
100% fyrirbyggjanlega sjúkdóma;
tannskemmdir. Ef ég nenni ekki
að bursta í mér tennurnar og nota
tannþráð og ét kók og prins fyrir
allan peninginn, átt þú þá að greiða
fyrir mig ? Mér finnst það ekki en
þetta má alveg ræða. Ég held að
kerfið sé nokkuð gott þegar börn fá
þjónustuna, óháð efnahag foreldra,
aldraðir og öryrkjar hafa hins vegar
setið eftir og þar má bæta úr, byrj-
um á því.“
Líður best í náttúrunni
Hvaða áhugamál eru þér kærust og
hvers vegna?
„Mér líður best úti í náttúrunni,
ég stunda stangveiði og skotveiði og
hef gert frá því ég var krakki. Svo
er afastrákurinn minn mitt helsta
áhugamál núna, það er stórkostlegt
að vera með honum og sjá hvern-
ig hann sér heiminn; “vá þarna er
steinn...vá þarna er spýta...vá þarna
er köttur”. Hann minnir mig á að
hætta aldrei að hrífast af furðum
heimsins.“
Ertu mikill fjölskyldukarl?
„Já, við konan mín, Margrét
Thorarensen eigum þrjú börn og
eitt barnabarn, hann Arnar Kára.
Sonur okkar, Ívar, er rekstrarverk-
fræðingur. Margrét, eldri dóttir
okkar, er að klára bókmenntafræði
og Sunna, sú yngsta, verður stúd-
ent eftir eitt ár. Ég hættti aldrei að
dást að þessum börnum, þau eru
alltaf að kenna mér eitthvað nýtt.
Sérstaklega eftir að Ívar flutti að
heiman og ég varð einn með þrem-
ur konum hefur kallremban í mér
fengið á baukinn, ég hef þurft að
horfast í augu við feðraveldið og
viðurkenna forréttindastöðu mína
sem kall á 21.öldinni. Þær hafa ver-
ið að boxa mig til.“
Vill fríar skólamáltíðir
Hvert yrði þitt fyrsta verk ef þú
yrðir bæjarstjóri á Akureyri í einn
dag?
„Ætli ég myndi ekki beita mér
fyrir fríum skólamáltíðum eins og
við í Dögun vorum að tala fyrir, ég
myndi veita auknu fé til Aflsins og
Grófarinnar en minna í fínimanna-
hobbí eins og golf, svo myndi ég
skipa fyrir um enduropnun Nátt-
úrugripasafnsins og leyfa okkur
sem vorum með hesthús í Búðar-
gilinu að byggja þar ný, bærinn
ætti náttúrulega að byggja þar
nýtt fjárhús fyrir hann Magnþór á
Naustum, hann sá um að sýna bæj-
arbörnum me-me fyrir ekki neitt,
árum saman....og við hinir ho-ho.“
Sama spurning og síðast en nú
skulum við ímynda okkur að þú
sért orðinn forsætisráðherra.
„Ég myndi gefa krókaveiðar
frjálsar, skipa fyrir um innköllun
gjafakvótans og fyrningu fyrn-
ingukvótans og herða mjög fast
að fjármálakerfinu, jafnvel þjóð-
nýta bankana, þetta tengist. Í það
minnsta skilja að fjárfestinga- og
viðskiptabankastarfsemi, endur-
skoða lífeyrissjóðakerfið og banna
verðtryggingu neytendalána, ná
skýrslu RNA um hrunið upp úr
pappírstætararnum. Ætli ég yrði
ekki að fá að vera einræðis- fremur
en forsætisráðherra í einn dag til að
gera þetta?“
Sætu þorpsbúarnir við...
Hvað er best og verst við Akureyri
og Akureyringa?
„Það væri nær að þú segðir
mér það, Best? Við erum hálfgerðir
þorpsbúar, er það ekki voða sætt?
Verst? Æi erum við ekki soldið
snobbaðir og smáborgaralegir,
alltaf að pæla í yfirborðslegum
hlutum, bílaþrifum og svoleiðis
nokkru?
Annars elska ég þennan bæ,
hann hefur fóstrað mig og börnin
mín, fallegasti bær sem ég veit um,
svo er alltaf að koma hingað nýtt
fólk og með því ferskir vindar.“
VIÐTAL Björn Þorláksson
MYND Völundur Jónsson.