Skessuhorn - 16.12.2009, Side 62

62 MIÐVIKUDAGUR 16. DESEMBER
Þau hafa ó lík an bak grunn hjón­
in Sig ríð ur Þor steins dótt ir og Jens
Mein hard Berg sem búa á Kjart­
ans göt unni í Borg ar nesi. Lengst
af bjuggu þau í Gilja hlíð í Flóka­
dal. Þau hafa mátt þola sam an súrt
og sætt í gegn um tíð ina, bæði mik­
ið á fall og góða tíma. Sig ríði er að­
eins far ið að bresta minni en Mein­
hard er eld hress. Hún er alin upp
í Borg ar fjarð ar döl um, þar sem hún
bjó lengst af, en hann í Fær eyj­
um og kom hing að til lands 18 ára
gam all.
Amma var hetja
Sig ríð ur er orð in 86 ára göm­
ul en Mein hard er tveim ur árum
yngri. „Ég veit nú ekki hvort ég
næ því að verða eins göm ul og hún
amma mín og al nafna en hún lifði
102 jól. Hún var hetja. Þeg ar hún
var kom in yfir átt rætt starf aði hún
við það að hugsa um gamla fólk ið
í Kefla vík og sumt af því var yngra
en hún. Amma mín var alin upp í
Hálsa sveit inni og var ung þeg ar
hún missti föð ur sinn. Móð ir henn­
ar var skikk uð til að gift ast öðr um
manni og hann mis mun aði börn­
un um. Þeg ar kenn ar inn kom að
kenna yngri börn un um, lét hann
hana vinna með an hans börn lærðu.
Kenn ar inn sá hins veg ar við þessu
og fór bara með lestr ar kver ið út í
fjós,“ seg ir Sig ríð ur í upp hafi sam­
tals okk ar í stof unni á Kjart ans göt­
unni. „Amma henn ar ömmu, sem
einnig hét Sig ríð ur eins og við tvær,
gaukaði svo að henni ein hverju til
að skrifa á. Hún amma mín var sko
hetja,“ seg ir Sig ríð ur.
Sig ríð ur er fædd að Kletti í Reyk­
holts dal. For eldr ar henn ar höfðu
áður búið að Litlu ­ Þúfu í Mikla­
holts hreppi. Hún var næstelst fimm
systk ina og er nú það eina þeirra
sem lif ir. Þeg ar Sig ríð ur var þriggja
ára flutti fjöl skyld an að Hæg indi í
Reyk holts dal þar sem þau bjuggu
í tíu ár en síð an lá leið in í Borg­
ar hrepp inn að Beig alda og síð an
Fróð hús um en á hvor um stað voru
þau í eitt ár. Það an lá leið in að Sig­
mund ar stöð um þar sem fjöl skyld­
an var í sex ár. Síð an fluttu þau að
Gilja hlíð í Flóka dal þar sem heim ili
fjöl skyld unn ar var síð an. Leið Sig­
ríð ar og fjöl skyldu lá því víða um
sveit ir eins og títt var um þá sem
ekki áttu jarð næði á þess um árum.
Sá um heim il ið frá
14 ára aldri
Árið 1937 þeg ar Sig ríð ur var ell­
efu ára dó móð ir henn ar og fljót lega
eft ir það fór heim l is hald ið að mæða
mik ið á henni þá barn ungri. „Þeg­
ar mamma dó voru föð ur for eldr ar
mín ir hjá okk ur og þang að til ég var
fermd. Ég tók svo við heim il inu eft­
ir ferm ingu; þrem ur yngri systk in­
um, en Gísli var einn eldri. Að vísu
höfðu for eldr ar mín ir misst dótt ur
sem var á milli okk ar Gísla,“ seg­
ir Sig ríð ur. Hún rifj ar upp hvern ig
líf ið hafi ver ið á þess um árum. „Ég
man eft ir einu at viki þeg ar við átt­
um heima í Fróð hús um og ég var
eitt hvað að segja yngri systkin un­
um til. Þá sagði Gísli við mig að
þetta væri eins og skóli. Ég sagði
nei, þetta væri frjáls mennta stofn­
un. Hon um fannst ég lík lega kenn­
ara leg og sið vönd. Ann ars varð ég
auð vit að að kenna þeim að lesa og
skrifa því þau fóru svo lít ið í skóla.“
Hún seg ir systk in in hafi sætt sig
við að hún hefði völd in á heim il­
inu enda hefði ekki ann að kom ið til
greina. Á þeim árum hefði það þótt
gott að geta hald ið fjöl skyld unni
sam an ef ann að for eldr anna féll
frá og í þeirra til felli hefði lausn­
in ver ið að hún tæki við. Hún seg­
ir oft hafa ver ið þröngt í búi. „Það
var mik il fá tækt en það heppn að ist
alltaf að ná í þann mat sem þurfti
á okk ar heim ili. Það var ekki hugs­
að um neitt ann að en að láta líf­
ið ganga sinn gang. Við reynd um
að gera okk ur daga mun um jól in,
skreyta að eins með því sem til var,
þótt lít ið væri, og gera vel við okk­
ur í mat. Ég reyndi svo að baka eitt­
hvað en það var lít ið keypt inn. Síð­
an hlust uð um við á jóla messu í út­
varp inu. Þetta fannst mér nú bara
vera há tíð legt samt.“
Sex mán uði í skóla
Skóla ganga Sig ríð ar var ekki
löng. „Ég seg ist nú alltaf hafa ver­
ið í skóla í sex mán uði en reynd­
ar vant aði viku upp á það. Svo fór
ég í Hús mæðra skól ann á Blöndu­
ósi þeg ar ég var um tví tugt. Það var
á gætt að koma þang að. Við vor um
fjór ar úr Borg ar firð in um.“ Sig ríð ur
seg ir við brigð in hafa ver ið tals verð
en stutt skóla ganga hafi ekki háð
henni í hús mæðra skól an um. „Ég
fann nú ekk ert fyr ir því og var ekk­
ert lak ari í nám inu en aðr ar stúlk­
ur sem voru þarna í námi, mað ur
lærði margt,“ seg ir hún og bend­
ir á stórt vegg teppi sem hún gerði
í Hús mæðra skól an um á Blöndu­
ósi. Sig ríð ur og Mein hard tóku
við bú skapn um í Gilja hlíð í tvö
ár, árin 1947 og 1948. „Jón bróð­
ir minn byrj aði þá að byggja upp í
Gilja hlíð. Jón var ein hleyp ur og ég
sá svona eitt hvað um heim il is hald­
ið.“ Mein hard starf aði að bú inu og
einnig víða um sveit ir í bygg inga­
vinnu og fleiru.
Kom með kútt er og skaut
tund ur dufl í leið inni
Mein hard var að eins átján ára
gam all þeg ar hann kom til Ís lands
frá Fær eyj um í miðju stríð inu árið
1944. Hann hafði þá ver ið sjó mað­
ur í Fær eyj um og sá aug lýst eft ir
mönn um til land bún að ar starfa á Ís­
landi. „Þeir vildu fá tutt ugu menn
og lág marks ald ur var átján ár. Mig
lang aði að breyta til og sótti því um
enda lít ið við að vera heima í Fær­
eyj um á þess um tíma og marg ir
Fær ey ing ar sóttu í vinnu til Ís lands.
Flest ir fóru á sjó inn en einnig sótti
breski her inn um þrjú hund ruð
menn til Fær eyja til að vinna við
flug vall ar gerð ina í Vatns mýr inni
í Reykja vík. Bret arn ir sendu sér­
stakt her flutn inga skip eft ir þeim að
vori og fluttu þá til baka um haust ið
þeg ar fór að frysta því það var ekki
hægt að vinna jarð vinnu með hand­
verk fær um að vetr in um. Þeir vildu
upp haf lega fá sjö hund ruð menn.
Þetta var gert tvö sum ur og Fær ey­
ing arn ir bjuggu í her manna brögg­
um í Reykja vík. Það hef ur ekki ver­
ið mik ið tal að um þetta. Á stríðs ár­
um var mik ið um að fær eysk ir kútt­
er ar færu til Ís lands að sækja fisk
og flytja á mark aði í Bret landi. Ég
fékk far með ein um þeirra til Ak­
ur eyr ar og borg aði 100 krón ur fyr­
ir ferð ina og það var ó dýrt. Ferð­
in gekk nokk uð vel en við vor um
fjóra sól ar hringa á leið inni og skut­
um á nokk ur tund ur dufl á leið inni.
Það var loft varna byssa um borð og
skylda að skjóta á tund ur dufl ef vart
varð við þau. Það var þó nokk uð
mik ið af þeim við Langa nes ið og
úti af Aust fjörð um.
Vissi ekki hvert
hann færi
Ég var ráð inn í vinnu við land­
bún að en vissi ekk ert hvar ég myndi
lenda í kaupa vinnu enda al veg
bann að að segja til um það á stríðs­
ár un um hvert mað ur færi. Esj an var
ný far in frá Ak ur eyri þeg ar ég kom
þang að en það voru tveir aðr ir Fær­
ey ing ar á leið í vinnu mennsku sam­
ferða mér. Við þurft um því að bíða
í hálf an mán uð eft ir ferð suð ur en
við átt um að mæta til skrán ing ar
hjá Bún að ar sam band inu í Reykja­
vík. Þeg ar þang að kom varð mér
ljóst að ég ætti að fara að Bæ í Bæj­
ar sveit og þang að fékk ég far dag­
inn eft ir. Hin ir tveir urðu líka ná­
grann ar mín ir þar. Ann ar þeirra,
Hans Ped er sen, fór að Varma læk
en Rasm us Rasmus sen fór í Laug­
ar holt til Björns Blön dal rit höf­
und ar. Þeir urðu ekki á fram hér á
landi. Hans fór heim um haust ið
en Rasm us var í tvö sum ur,“ seg ir
Mein hard.
Hann við ur kenn ir að hon um hafi
nú ekki lit ist of vel á að búa í ís­
lenskri sveit í fyrstu og hann hafi
heit ið sér því að vera ekki lengi í
þessu en það breytt ist. Hann fór
nokkrum sinn um til Fær eyja aft ur
en kom svo al kom inn 1952. „Mér
fannst svo mik ils virði að hafa fast
hús næði og vinnu að ég kom alltaf
aft ur þótt ég færi til Fær eyja á milli.
Ann ars var mað ur hepp inn að lenda
á Bæ í upp hafi. Þarna var þrí býli og
vel búið að vísu voru eng ar vél ar
komn ar utan einn ar hesta sláttu vél­
ar og einn ar hest arakstr ar vél ar. Ég
var send ur í alla vinnu sem til féll.“
Mein hard fór svo í Bænda skól ann
á Hvann eyri í tvo vet ur eft ir að
hann var orð inn full orð inn og segir
að ekki hafi hvarfl að að sér í gegn­
um tíð ina að fara í aðra vinnu en
við land bún að og í bygg inga vinnu.
Hann seg ist alltaf halda sam bandi
við vini og ætt ingja í Fær eyj um. „Ég
var al inn upp í Funn ings firði í Fær­
eyj um og þar var miklu meiri skóla­
ganga en hér hjá Sig ríði. Við fór um
í skól ann þriðju hverju viku, vor um
tvær vik ur heima og eina í skól an­
um. Svona var þetta frá sjö ára til
fjórt án ára ald urs en um það leyti
sem ég var að klára barna skól ann
jókst þetta. Ís lend ing ar höfðu hins
veg ar hér aðs skól ana um fram okk ur.
Það var ekki nema einn heima vist­
ar skóli í Fær eyj um, sem var lýð há­
skól inn, og hann var stofn að ur fyr­
ir alda mót in 1900.“
Eitt ár í Fær eyj um
Að Bæ í Bæj ar sveit kynnt ust þau
Mein hard og Sig ríð ur en hún var
þar í vinnu mennsku um tíma. Þau
sett ust að í Gilja hlíð og voru þar í
fjöru tíu ár. Þar byggði Jón bróð­
ir Sig ríð ar upp og nýtt hús var
tek ið í notk un árið 1963 en fram
að því búið í gömlu bæj ar húsi og
segja þau vel hafi ver ið rúmt um
alla þar. Fljót lega eft ir að þau fluttu
í nýja hús ið kom raf magn í Gilja­
hlíð. Mein hard starf aði með Jóni að
bú inu en þó mest víða um sveit ir.
Hann var mik ið í bygg inga vinnu.
„Ég var mik ið að vinna í Reyk holti
við upp bygg ingu húsa þar. Ég var
mik ið að vinna við múr verk og þá
oft ast sem hand lang ari. Það var
yf ir leitt nóg að gera.“ Hann seg­
ist hafa eign ast Will is jeppa upp
úr 1960. „Það voru svo lé leg ir veg­
ir þarna og þeir fóru ekki að lag ast
fyrr en á sjö unda ára tugn um. Þetta
varð líka til þess að mað ur fór sjald­
an í kaup stað. Það brást þó aldrei
að far ið væri í kaup stað fyr ir jól og
gert held ur meira en venju lega.“
Mein hard seg ir land bún að ar vél ar
hafa far ið að koma á bæ ina fljót lega
eft ir stríð ið og um 1955 hefðu ver­
ið komn ar drátt ar vél ar á alla bæi og
Will is jepp arn ir á svip uð um tíma.
Það hafi ver ið mik ill mun ur frá því
sem var. Þau Sig ríð ur og Mein hard
hleyptu heim drag an um og bjuggu
eitt ár í Fær eyj um. Sig ríð ur seg­
ir að á gætt hafi ver ið í Fær eyj um.
Mein hard starf aði þar við rækt un
fyr ir bún að ar fé lag ið. Ferð að ist um
milli jarða á samt tveim ur öðr um
með vél ar til rækt un ar starfa. „Mér
Tók við heim il inu og systk in um
sín um fjórt án ára göm ul
Hjón in Sig ríð ur Þor steins dótt ir og Jens Mein hard Berg sótt heim
Mein hard og Sig ríð ur heima í stof unni sinni í Borg ar nesi.
Sigga við vegg tepp ið sem hún gerði á Hús mæðra skól an um á Blöndu ósi.
Í skoð un ar ferð í Skorra dal árið 1974. Á mynd inni eru Mein hard Berg, Jón ína, Jó-
hann es og Mar en Berg móð ir Mein hards.