Skessuhorn - 22.01.2014, Blaðsíða 14

14 MIÐVIKUDAGUR 22. JANÚAR 2014
Um þessar mundir eru 15 ár frá
því uppbygging svínabús Stjör-
nugríss byrjaði á Melum í Mela-
sveit. Þar hefur frá þeim tíma far-
ið fram mesta matvælaframleiðsla
á einu búi á Vesturlandi. Í upphafi
var gefið út starfsleyfi fyrir eldi átta
þúsund grísa á búinu í einu. Svína-
ræktin á Íslandi og vægi þeirrar
búgreinar í íslenskum landbúnaði
hefur ekki farið hátt í umræðunni,
hvorki í fjölmiðlum eða annars-
staðar í þjóðfélaginu. Við búgrein-
ina hefur loðað neikvæður stimp-
ill. Gjarnan hefur verið talað um
verksmiðjubúskap þegar minnst er
á svínarækt. Geir Gunnar Geirs-
son framkvæmdastjóri Stjörnugr-
íss segir að þetta sé einhvers kon-
ar „mýta“ - fáfræði sem erfitt sé að
vinna gegn. Á Melum hefur síðustu
árin verið unnið að aukinni sjálf-
bærni búsins. Það hefur m.a. verið
gert með þurrkun og jarðabótum á
miklu landi á Melum og nærliggj-
andi jörðum, Sómastöðum og Ási.
Eigendur Melabúsins keyptu þær
í upphafi og á seinni árum. Far-
ið var af stað með kornrækt síð-
asta vor sem ætlunin er að stórauka
á næstu árum. Blaðamaður Skessu-
horn kíkti í heimsókn á Mela á dög-
unum þar sem ýmislegt var rætt í
sambandi við svínaræktina. Meðal
annars samkeppnisstöðu greinar-
innar, svo sem með tilliti til aðildar
að Evrópusambandinu ef til kæmi.
Í mismikilli sátt
við umhverfið
„Já, við höfum verið hérna þennan
tíma í mismikilli sátt við umhverfið.
Margt er enn óunnið. Við erum í
mörgum verkefnum til að búa í hag-
inn til framtíðar,“ segir Geir Gunn-
ar þegar hann rifjar upp tímann
þegar uppbyggingin hófst á Mel-
um. Hann er þriðji ættliðurinn sem
stundar svínarækt hjá Stjörnugrís.
Geir Gunnar nam svínarækt í Dan-
mörku á sínum tíma. Faðir hans og
alnafni var fyrir fyrirtækinu lengi,
en afinn og frumkvöðulinn Geir
Gunnlaugson var kenndur var við
Eskihlíð í Reykjavík. Land á Mel-
um var keypt á árinu 1998. Upp-
bygging hófst árið eftir. Þegar búið
var að byggja eldra svínahúsið og
fóðurstöðina á Melum voru fram-
kvæmdir stöðvaðar í ár af þáverandi
umhverfisráðherra Siv Friðleifs-
dóttur. Hún varð þannig við kröf-
um um umhverfismat vegna fram-
kvæmdanna. Geir Gunnar segir að
fyrirtækið hafi höfðað mál vegna
ákvörðunar ráðherrans. Þar laut
ríkið í lægra haldi.
Aðspurður segir hann að Stjör-
nugrís sé með sína starfsemi á
nokkrum stöðum, auk Mela og
Kjalarness á Vesturlandi. Fyrirtæk-
ið er einnig með rekstur í Grímsnesi
og á Skeiðum á Suðurlandi. „Mel-
ar eru langmikilvægasta einingin að
því leyti að þar er framhalds upp-
eldið og kjötframleiðslan. Gyltubú-
in eru annars staðar. Mesti mann-
aflinn er líka á Melum. Þar starfa
um tíu manns í föstum störfum og
þjónustustörfum við starfsemina,
auk afleiddra starfa annars staðar,“
segir Geir Gunnar. Hann segir að
nú þegar hús og búnaður er orðinn
10 til 15 ára gamall sé aukið og fyr-
irbyggjandi viðhald viðhaft. Það sé
orðið talsvert stór þáttur í rekstrin-
um, enda stór hluti innréttinga og
búnaðar að fullu afskrifaður.
Eigum okkur
enga málsvara
Talið berst að svínaræktinni á Ís-
landi og vægi greinarinnar í ís-
lenskum landbúnaði. Geir Gunn-
ar segir að svínaræktin njóti yfir-
leitt ekki sannmælis í almennri um-
ræðu, hvað þá að henni sé hampað
fyrir þá verðleika sem hún á sann-
anlega skilið.
„Við framleiðum ódýrasta kjöt-
ið án nokkurra ríkisstyrkja í sam-
keppni við ríkisstyrkta framleiðslu í
dilka og nautakjöti. Við framleiðum
mjög gott kjöt undir ströngu eftir-
liti. Það gerum við með því að nota
minnst af sýklalyfjum í heiminum
ásamt Norðmönnum. Samt höf-
um við oft á tíðum þurft að glíma
við mikla neikvæðni í garð grein-
arinnar. Við eigum okkur í raun
enga málsvara og ekki hafa fjöl-
miðlar hjálpað okkur að skerpa á
því ósanngjarna umhverfi sem við
búum hér við. Við erum að tala
um þá „mýtu“ sem ég vil kalla og
virðist ríkja hér. Hún er sú að ekki
er litið sömu augum á svokallað-
ar „hefðbundnar búgreinar“ sauð-
fjárrækt og mjólkurframleiðslu, og
svína- og kjúklingabú. Það er gjarn-
an talað um okkur sem verksmiðjur
og iðnað án þess að færa nein hald-
bær rök fyrir slíkri staðhæfingu.
Hver er til dæmis munurinn á stóru
svínabúi og stóru kúa eða sauðfjár-
ræktarbúi? Öll eru búin starfrækt
með því aðalmarkmiði að framleiða
kjöt. Svín er afurðamikið dýr frá
náttúrunnar hendi. Til dæmis get-
ur ein gylta framleitt tvö tonn af
kjöti árlega en sauðkindin einungis
35 til 40 kíló. Við teljum okkur ekk-
ert síður nýta landsins gæði en aðr-
ar búgreinar í landinu. Við kapp-
kostum að hafa innlenda fóðuröfl-
un og áburð sem mestan og sjáum
fram á enn stærri hlut í fóðuröflun-
inni á næstu árum. En þetta með bú
og verksmiðju er mjög huglægt og
vissulega finnst okkur verksmiðju-
talið leiðigjarnt og neikvætt. Óskir
okkar svínabænda eru auðvitað að
njóta sannmælis. Til þess þarf um-
ræðan að færast á faglegra plan.“
Andvígur inngöngu
í ESB
Geir Gunnar segir að vissulega hafi
ósamstaða innan greinarinnar um
tíma líka háð svínaræktinni í land-
inu. Óhóflegar lánveitingar lána-
stofnana hafi skekkt samkeppn-
isstöðuna og í kjölfarið urðu fyr-
irtæki gjaldþrota. Hann segir að
menn hafi hreinlega ekki haft tíma
né orku til að sinna baráttumálum
eins og til dæmis bættri og réttri
ímynd greinarinnar.
Aðspurður um afstöðu til að-
ildarviðræðna í Evrópusamband-
ið sagði hann: „Ég eins og fleiri hef
mótað mína afstöðu og er sann-
færður um það að við höfum ekkert
að gera í Evrópusambandið. Við Ís-
lendingar erum ekki að verða stór-
útflytjendur á kjöti með inngöngu
í ESB. Árangurinn í útflutningi á
íslensku lambakjöti gefur ekki sér-
stakar væntingar til þess. Á síð-
asta ári voru um 15% af svínakjöts-
neyslunni í landinu innflutt kjöt.
Þetta er heilmikið. Tollaverndin
sem við höfum notið er að minnka.
Maður sér það í hendi sér að við
inngöngu í ESB mundi þessi inn-
flutningur stóraukast og þrengja
mjög að innlendri framleiðslu. Er-
lendir markaðir standa okkur ekki
opnir. Það er ógjörningur að keppa
við ríkisstyrkta framleiðslu ann-
arra þjóða. Markaðshlutdeild ís-
lenskrar framleiðslu myndi minnka
stórlega og þar með slá alla hag-
kvæmni í rekstrinum út af borð-
inu. Íslenskur landbúnaðar er lítill
og að því sögðu myndu margar bú-
greinar ekki þola slíkt áhlaup. Þetta
er sú blákalda staðreynd sem myndi
blasa við okkur. En svo er verið að
tala um 30 til 40% lækkun á verði
matvöru með inngöngu í ESB. Ég
hef ekki séð það gerast, þrátt fyr-
ir tvíhliða samninga sem ríkið hef-
ur gert á innflutningi á svínakjöti
og kjúklingum í skiptum fyrir út-
flutning á lambakjöti.“
Vill endurskoðun á
styrkjakerfinu
Þegar Geir Gunnar er spurður
hvort ekki muni koma á móti við
inngöngu í ESB landbúnaðarstyrk-
ir, t.d. til svínaræktarinnar, segir
hann það verði skammgóður verm-
ir enda hafi styrkjakerfi aldrei leitt
neitt gott af sér.
„Og ég segi fyrir mitt leyti að við
viljum ekki neina styrki. Mér finnst
nær að hampa okkar búgrein fyr-
ir það að lifa án ríkisstyrkja. Það er
tímabært að endurmeta og skoða
styrkjakerfið í íslenskum landbún-
aði fremur en að velta fyrir sér
styrkjakerfinu í ESB. Ég held að
þetta kerfi sé úrelt og þurfi skoðun-
ar við,“ segir Geir Gunnar.
Alls á sjötta hundrað
hektara akrar
Eins og áður segir hafa forsvars-
menn Stjörnugríss síðustu árin hug-
að að aukinni sjálfbærni búsins. Þeg-
Mikil matvælaframleiðsla hjá
Stjörnugrís í Melasveitinni
Geir Gunnar Geirsson framkvæmdastjóri Stjörnugríss.
Hluti búshúsa á Melum.
Jón Þór Marinósson og Ólafur Jón Guðjónsson hafa starfað við akrana og
kornræktina.
Séð inn í annað svínahúsið.