Skessuhorn - 12.02.2014, Blaðsíða 18

18 MIÐVIKUDAGUR 12. FEBRÚAR 2014
„Það er eins mikil einföldun og
hugsast getur þegar menn fullyrða
að afkoma sjávarútvegsfyrirtækja
hafi ekkert að gera með upphæð
veiðigjalda, heldur séu það mark-
aðsaðstæður sem ráði. Áttum okkur
á því að veiðigjöld eins og þau eru
útfærð í dag eru bara fastur kostn-
aður ofan á annan kostnað óháð af-
komu. Hann hlýtur að skipta máli
sama hvort ytra umhverfi er gott
eða slæmt. Þegar hart er í ári verð-
ur ríkið að spyrja sig hvort það
vilji skattleggja fyrirtækin í þann-
ig ástandi með þeim afleiðingum
að þau neyðist til að hætta starf-
semi. Hið opinbera getur þá ekki
bara sagt að þetta komi því ekki við
því það er ríkisvaldið sem ákveður
þennan skatt.“
Georg Andersen framkvæmda-
stjóri útgerðarinnar og fiskvinnsl-
unnar Valafells í Ólafsvík hefur
skýrar skoðanir á sjávarútveginum.
Við hittum Georg til að heyra hvað
hann hefur að segja um veiðigjöld,
samþjöppun í sjávarútvegi og mark-
aðsmál á íslenskum sjávarafurðum.
Veiðigjöld ættu að mið-
ast við hreinan hagnað
„Ég er ekki á móti veiðigjöldum.
Menn eiga að greiða fyrir að nota
sjávarauðlindina, rétt eins og aðr-
ir eiga að greiða fyrir notkun á
öðrum auðlindum landsins. Ég er
hins vegar andvígur útfærslunni
við álagningu þeirra. Hún má ekki
vera framkvæmd þannig að félögin
verði ekki rekstrarhæf og hrökkl-
ist úr starfsemi,“ segir Georg þegar
við hefjum viðtalið á því að tala um
veiðigjöldin sem hafa verið mjög í
umræðunni undanfarið.
Hann segir það ranga aðferð að
tengja veiðigjöldin við hagnað fyr-
ir fjármagnsliði og afskriftir eins
og gert er í dag. Þau ættu frekar að
miðast við hreinan hagnað fyrir-
tækjanna eftir að þau hafi gert upp
þessa liði. „Sumir hafa sagt að ef
það væri þannig þá myndu fyrirtæk-
in fela hagnaðinn. Þetta er ekki rétt
nálgun. Menn standa ekki í svoleið-
is. Þau myndu hins vegar leitast við
að nota hagnaðinn í rekstrartengdar
fjárfestingar til að sleppa við skatta.
Til dæmis með því að kaupa nýjar
vélar og tæki, eða endurbæta húsa-
kost og skip. Hvert fara þeir pen-
ingar? Þeir hríslast um æðar hag-
kerfisins og skapa störf í stoðgrein-
um sjávarútvegsins og víðar. Þann-
ig vinna peningarnir í atvinnulíf-
inu og ríkið fær alltaf sitt að lok-
um í gegnum hefðbundna skatta og
gjöld.“
Gjaldtaka sem eykur
hættu á samþjöppun
Georg telur augljóst að veiðigjöld-
in ýti ásamt öðru undir frekari sam-
þjöppun í sjávarútvegi. Minni fyr-
irtækin úti á landsbyggðinni eins
og á Vesturlandi séu oft eru rekin
af fjölskyldum. „Þau ráða ekki við
að þurfa að borga kannski helming
af hagnaði fyrir fjármagnsliði og af-
skriftir í veiðigjöld. Kannski er það
viðhorf stjórnmálamanna að skatt-
heimtan skuli vera með þessum
hætti á fyrirtækin. Þeir telji þá að
frekari samþjöppun í greininni sé
æskileg vegna þess að veiðigjald-
ið setji litlu fyrirtækin á hausinn
eða þvingi þau í að sameinast þeim
stærri. Ef svo er þá eiga menn bara
að koma hreint fram og segja það.“
Georg segir að fleiri breytur en
veiðigjöld hafi vissulega áhrif á fyr-
irtækin og afkomu þeirra. Þar má
nefna sveiflur í gengi gjaldmiðla og
á hráefnis- og afurðaverðum. „Þetta
eru hins vegar þættir sem við eig-
um mjög erfitt með að stýra. Skatt-
heimtan á fyrirtækin og útfærsla á
henni er hins vegar nokkuð sem við
höfum í hendi okkar hvernig við
viljum hafa. Þegar menn kvarta yfir
veiðigjaldinu þá er það vegna þess
að það er hægt að benda stjórn-
völdum á að þau séu ekki að gera
mönnum lífið léttara í erfiðri stöðu.
Veiðigjöldin eru rekstrarliður sem
stjórnmálamenn geta lagað.“
Margslungin
atvinnugrein
Sjávarútvegur á Íslandi er flókin og
krefjandi atvinnugrein.
„Vissulega má segja að ef mað-
ur reiknar kalt þá séu of margir að
veiða og vinna fisk á Íslandi í dag.
Fjárfestingar okkar í tækjum, tól-
um og öðrum rekstrarþáttum er of
mikil. Við getum hins vegar ekki
nálgast sjávarútveginn einvörð-
ungu með þessum hætti. Grein-
in er svo miklu meira en einhver
reikniörk í tölvu. Hún er dreifð um
landið. Margir þættir eru forsend-
ur fyrir rekstri útvegsins. Við höf-
um til að mynda byggðasjónar-
miðin. Þar skipta einstaklingarnir
sem standa í þessum rekstri og lifa
af greininni miklu máli. Við meg-
um ekki bara einblína á eitthvað
eins og meðaltals hagnað sjávarút-
vegsins yfir eitthvað ákveðið tíma-
bil. Nota hann svo til að skella síð-
an á veiðigjöldum yfir alla línuna.
Hvað gerist til dæmis ef fjölskyldu-
útgerðir og bolfiskvinnslur leggj-
ast af á Snæfellsnesi? Þar er enginn
nema trillur með veiðiheimildir í
uppsjávarfiski. Hvað gerum við við
íbúana þar? Söfnum við þeim í rút-
ur og flytjum þá til Reykjavíkur?“
Nýtt fjármagn sýnir
útveginum áhuga
Að sögn Georgs er nú víða að
koma að kynlóðaskiptum í minni
sjávarútvegsfyrirtækjum. Fólk
standi frammi fyrir þeim mögu-
leika að selja sig úr greininni.
„Á sama tíma verður vart við að
lífeyrissjóðirnir leita kauptækifæra
í vinnslu og veiðum. Það gera þeir
í gegnum fyrirtæki eins og sölu-
fyrirtækið Icelandic Group sem
þeir eiga í dag. Dæmi um þetta
eru nýleg kaup Icelandic Group
á fiskvinnslufyrirtækinu Ný-Fisk
í Sandgerði. Lífeyrissjóðirnir eru
beint og óbeint farnir að horfa til
þess að fjárfesta meira í sjávarút-
vegi. Í gegnum þá safnast mikið
fjármagn sem leitar nú ávöxtunar-
leiða. Við erum með gjaldeyrishöft
og lokað hagkerfi. Sjóðirnir geta
ekki fjárfest beint í kvótum og fara
því í gegnum fyrirtæki eins og Ice-
landic Group. Menn hafa ákveðn-
ar væntingar um að þorskkvótinn
aukist árlega á næstu árum, segj-
um um tíu prósent. Verð á varan-
legum aflaheimildum er að hækka.
Það stefnir hugsanlega í að þorsk-
kvótinn gæti farið á nálægt 4.000
krónur kílóið á næstu árum. Á
sama tíma eru afurðaverðin nán-
ast ekkert að hækka og hafa frek-
ar verið fallandi. Allur rekstrar-
kostnaður er að hækka. Ríkið er að
leggja auknar álögur á útveginn.
Maður spyr sig hverjar forsend-
ur séu fyrir fjárfestingum í kvóta?
Tökum dæmi. Maður tekur lán til
að kaupa aflahlutdeild sem gefur
100 tonna þorskkvóta í dag. Það
kostar hann 230 milljónir. Vextir
eru um 8 prósent eða yfir 18 millj-
ónir á ári. Lánið er greitt niður á
fimmtán árum. Afborganir eru 34
milljónir á fyrsta ári af þessum 100
tonnum. Hvað er það á kíló? Um
340 krónur. Hvað ertu að fá fyr-
ir kílóið af seldum afla, 300 krón-
ur, og átt þá eftir að borga skipta-
hlut og kostnað sem er yfir 50%?
Þetta hangir auðvitað ekki saman.
Eru menn þá að veðja á aukningu
í kvóta og að kvótaverðið hækki?
Þarna er viss hætta á bólumynd-
un.“
Georg segir að um leið og
menn verði varir við eftirspurn frá
stórum aðilum að þeir vilji sanka
að sér aflaheimildum fari kvóta-
verð að hækka. „Þetta skapar
enn stærri freistingu en ella fyrir
smærri aðila til að leggja árar í bát
og selja. Sjávarútvegurinn stefnir
bara í stór félög. Millistigið með
vertíðarbátunum er í hættu að
hverfa. Við munum sjá trillukarla
og svo stórútgerðir.“
Verðlækkun á saltfiski
hefur stöðvast
Við látum þessa umræðu duga um
veiðigjöldin. Blaðamanni Skessu-
horns leikur hugur á að víkja að-
eins að markaðsmálunum. Mikið
verðfall hefur orðið á saltfiski og
frystum fiski. Efnahagserfiðleikar
á evru svæðinu og þá einkum Spáni
og í Portúgal hafa orðið til þess
að salfiskverð hafa lækkað. Mikilli
aukningu á þorskafla í Barentshafi
er svo kennt um verðfall á frystum
og jafnvel ferskum fiski.
„Við hjá Valafelli erum eiginlega
bara í saltfiski sem við höfum selt
til Spánar og Portúgals. Við höf-
um lítið verið í þeim ferska. Það
er bara svo erfitt eins og t.d. núna
vegna samkeppninnar frá Noregi
og Rússlandi. Verðlækkunin á salt-
fiski hefur stöðvast. Reyndar þok-
uðust verðin aðeins upp aftur á nýj-
an leik en á sama tíma styrktist ís-
lenska krónan og það át upp verð-
hækkanirnar. Þetta hefur verið að
gerast frá áramótum. Það virðist
enginn æsa sig yfir því þó að út-
flutningsfyrirtæki missi fimm til sex
prósent af söluverðmæti sínu við
styrkingu krónunnar enda er þetta
nokkuð sem við ráðum illa við.“
Aflaaukningin í Barentshafi hafi
bein áhrif á markaði fyrir fros-
inn fisk og jafnvel þann ferska líka.
„Menn urðu óöruggir og verð
lækkuðu. Þetta mun sennilega jafna
sig. Aukningin er í raun ekki sér-
lega stórt hlutfall af heildarfram-
boði af svokölluðum hvítfiski í
heiminum. Okkur hættir oft til að
ofmeta þorskinn. Sem villtur fiskur
er íslenski þorskurinn tvímælalaust
besti fiskur sem hægt er að kaupa.
Hins vegar er hann það ekki endi-
lega í augum kaupendanna nema þá
helst á nærmörkuðum okkar. Þorsk-
ur er mjög víða ekki neinn sérstak-
ur vöruflokkur í augum neytenda.
Hann er bara hvítfiskur í sama
flokki og til dæmis tilapia-eldisfisk-
ur sem er framleiddur í geysilegu
magni úr tjörnum í Asíu. Tilapia er
ekkert að seljast á mikið lægri verð-
um en þorskurinn okkar á mörgum
erlendum mörkuðum. Venjulegur
Bandaríkjamaður sér engan mun á
íslenskum þorski og kínverskri til-
apiu. Hann sér bara hvítfisk.“
Þurfum samhæfðari
markaðsvinnu
Georg telur hiklaust að Íslending-
Georg Andersen framkvæmdastjóri hjá Valafelli í Ólafsvík:
Telur ytri skilyrði nú ýta undir frekari
samþjöppun í sjávarútvegi
Georg Andersen framkvæmdastjóri Valafells í Ólafsvík.
Valafell er eitt af dæmigerðum fjölskyldufyrirtækjum í íslenskum sjávarútvegi.
Það gerir út netabátinn Ólaf Bjarnason og rekur eigin fiskvinnslu í Ólafsvík.
Saltfiskframleiðsla. Verðfall á honum virðist hafa stöðvast og hækkað aðeins frá
áramótum. Sterkara gengi íslensku krónunnar á sama tíma hefur hins vegar étið
þá hækkun upp.