Skessuhorn - 26.02.2014, Blaðsíða 25

25MIÐVIKUDAGUR 26. FEBRÚAR 2014
Hallkelsdóttir, eignuðust stærst-
an hluta hússins árið 1998. Hluta
úr neðstu hæð á hins vegar Ingileif
Gunnarsdóttir hárgreiðslukona þar
sem hún rekur Hárgreiðslustofuna
Heiðu. Smári segir húsið hafa ver-
ið í hálfgerðu eyði þegar þau tóku
við því og lá fyrir að þar þurfti að
taka til hendinni. „Mér var sagt að
það væri ónýtt þegar við vorum að
spá í að kaupa það á sínum tíma og
leyni ég því ekki að það var orðið
nokkuð lélegt. Við létum hins veg-
ar ekki segjast og eftir að hafa skoð-
að húsið gaumgæfilega, sérstaklega
ástand burðargrindar, ákváðum við
að slá til. Síðan þá höfum við í hæg-
um skrefum verið að gera það upp,
mest eftir að það varð aldargam-
alt fyrir átta árum. Við höfum m.a.
skipt um klæðningu að utanverðu,
málað það upp á nýtt og látið smíða
nýja glugga sem taka mið af upp-
runalegri hönnun þess. Við létum
síðan byggja yfir tröppur hússins að
austanverðu og höfum komið þar
fyrir svölum. Upp á síðkastið höf-
um við þó aðallega verið að vinna
inni í húsinu, mest á efri hæðinni
þar sem svefnherbergin eru,“ segir
Smári sem stefnir á að vinna meira
í svölunum nýju á árinu.
Smári og Hildur hafa að mestu
sjálf sinnt endurbótum í Arab-
íu. Þau hafa þó notið góðrar að-
stoðar greiðvikinna vina og vanda-
manna í einstökum áföngum fram-
kvæmdanna. „Grófleg verkaskipt-
ing hefur verið þannig að ég hef
smíðað og Hildur málað. Það hef-
ur reynst vel. Síðan má geta þess
að við fengum smá styrk úr menn-
ingarsjóði Borgarbyggðar fyrir fá-
einum árum vegna endurbótanna.
Mér finnst mikilvægt að sveitar-
félagið styðji að einhverju leyti
við endurbætur á gömlum hús-
um í bænum og hvetji þannig eig-
endur til að huga að viðhaldi. Hér
eru mjög mörg falleg hús sem væri
hægt að gera upp og laga. Ég nefni
sem dæmi húsið Dal við Borgar-
braut sem skemmdist í eldsvoða
fyrir tveimur árum. Hægt væri að
nefna fleiri hús hér í gamla bæn-
um. Miklu skiptir að hafa húsin í
góðu ástandi því það fegrar bæinn
og gerir hann skemmtilegri stað til
að búa á og heimsækja.“
Gunnlaugsgata 9
(Svarfhóll)
Sé haldið frá Arabíu upp Bröttu-
götu blasir við eftir stutta stund
stórt, rautt og reisulegt hús. Þetta
er húsið Svarfhóll eða Gunn-
laugsgata 9. Svarfhóll var reistur
árið 1920 af kaupmanninum Jóni
Björnssyni frá Svarfhóli í Stafholt-
stungnum og konu hans Ragnhildi
Jónasdóttur og var húsið nefnt eft-
ir æskustöðvum húsbóndans. Jón
var aðsópsmikill í verslunarmálum
héraðsins á sinni tíð, rak verslun
ásamt alnafna sínum frá Bæ í Búð-
arkletti og var að auki kaupfélags-
stjóri Kaupfélags Borgfirðinga í
þrjú ár. Jón var það umsvifamik-
ill að hann hafði látið reisa stórt
íbúðarhús í Borgarnesi litlu áður
en hann lét reisa Svarfhól. Það hús
varð eldi að bráð í nóvember 1920.
Svarfhóll er tvílyft hús með kjall-
ara og risi og er samtals 410 fer-
metrar að flatarmáli. Á tímabili var
þar skrifstofa Borgarneshrepps.
Núverandi eigandi Svarfhóls
er Pétur Geirsson, eigandi Hótel
Borgarness. Pétur eignaðist Svarf-
hól árið 1991, keypti af Borgar-
nesbæ. Að sögn Péturs hefur ver-
ið unnið að endurbótum á húsinu
hægt og bítandi síðan hann eign-
aðist það og mun framkvæmd-
um að líkindum ljúka á þessu ári.
Við endurbætur hefur verið leit-
ast við að koma húsinu í sem upp-
runalegasta horf. Þó hafa fáein-
ar undantekningar verið gerðar og
er ein sú helsta að ekki hafa verið
gerðir gluggar á vesturhluta húss-
ins þar sem sólstofa Jóns og Ragn-
hildar var, undir svölum á annarri
hæð. Pétur segir að hreppsyfirvöld
hafi lokað fyrir gluggana sökum
þess að þar var skjala- og peninga-
geymsla Borgarneshrepps á sín-
um tíma. Pétur bætir við að í vetur
hafi verið unnið í þaki hússins og
einnig að steypuviðgerðum á jarð-
hæð og tröppum við inngang að
austan- og norðanverðu. Húsið er
klætt vinnupöllum eins og stendur
en með vorinu koma þeir til með
að hverfa. Rétt er að geta þess að
Pétur stendur fyrir endurbótum á
öðru merku húsi í gamla bænum
en það er gamla mjólkursamlag-
ið við Skúlagötu. Þar tók hann við
keflinu af fyrri eigendum sem hófu
endurbætur á húsinu árið 2006.
Skúlagata 9 (Gamla
símstöðin/Miðnes)
Við Skúlagötu er auk samlagsins
fjöldi annarra áhugaverðra húsa.
Eitt af þeim er húsið Miðnes eða
gamla símstöðin eins og marg-
ir kalla það. Miðnes er tvískipt og
var byggt í áföngum. Elsti hluti
þess var byggður úr timbri 1898 af
hjónunum Oddnýju Jónsdóttur og
Teiti Jónassyni sem stækkuðuð það
árið 1913. Tæpum tuttugu árum
síðar var byggt aftur við það, þá
steypt viðbygging á tveimur hæð-
um. Sá hluti er í dag Skúlagata 9,
en sá eldri Skúlagata 11. Báðir hús-
hlutar hafa verið gerðir upp á liðn-
um árum af myndarbrag. Skúla-
götu 9 á Einar Ingimarsson arki-
tekt sem keypti húsið 2004. Einar
tók við húsinu með það að mark-
miði að taka það í gegn og endur-
nýja. Það var þá orðið ansi illa á sig
komið. Í upphafi hugðist hann gefa
sér fimm ár í verkið en við nánari
skoðun kom í ljós að það þurfti að
gera miklu meira fyrir húsið en séð
var í fyrstu. „Í ár eru tíu ár liðin frá
kaupunum og er enn allmikið eft-
ir til að ljúka endurgerðinni. Svona
langur tími er að sumu leyti góð-
ur, því þá hefur maður ráðrúm til
að vega og meta lausnir fyrir við-
fangsefnin sem blasa við,“ segir
Einar.
Hann segir Skúlagötu 9 um
margt sérstakt hús. „Það var reist
í tvennu lagi, neðri hæðirnar árið
1930 og þriðja hæðin árið 1947.
Neðri hæðirnar eru ágæt heild –
þó auðvitað sé furðulegt að þær
skyldu byggðar í þessum stíl upp
að fallegu timburhúsi. Þriðju
hæðinni var síðan bætt ofan á
húsið og síðar var byggð forstofa
ofan á inngangspall. Hvernig skal
gera upp hús sem byggt hefur ver-
ið í svona áföngum og í mörgum
stílbrigðum? Ég fór þá leið að
ná samræmdu útliti og setti t.d.
„aldamótaglugga“ í efstu hæðina
eins og á miðhæðinni. Vonandi
verða svo slíkir gluggar á neðstu
hæðinni þegar þeir verða endur-
nýjaðir.“ Einar hefur unnið um-
talsverða vinnu við endurbætur
hússins m.a. í múrviðgerðum á út-
veggjum, grisjun á lóð, styrkingu
á gólfi efri hæðar og endurbætur á
þakfestingum. „Eitt leiddi af öðru
í þessu. Það kom til dæmis í ljós
þegar ég fjarlægði málmklæðn-
ingu af tveimur útveggjum húss-
ins að veggirnir voru illa farnir.
Klæðningin var fest á grind með
skotnöglum sem allir voru í sund-
ur og „hékk“ hún því öll á málm-
áfellunum í kringum gluggana
sem voru þéttnegldar við glugga-
rammana. Hún hefur sennilega
geta fokið í einhverjum „góðum“
stormi. Ég hef grun um svona eigi
við í fleiri húsum í Borgarnesi og
víðar,“ segir hann.
Að mati Einars skiptir máli að
hlúð sé að gömlum húsum eins
og símstöðinni. Slíkt skipti máli
fyrir framtíðina. „Það er mikil-
vægt að gera sér grein fyrir því að
hús eru menningararfur og sam-
an skapa þau umhverfi okkar. Það
má því ekki vera undir tilviljun-
um komið, hvernig farið er með
þau við „viðhald“ og breytingar.
Sem betur fer er vaxandi skiln-
ingur á þessu. Í Borgarnesi hef-
ur þetta líka verið gert – en þar er
stórt verk að vinna og tækifæri til,
nánast í hverju horni í gamla bæn-
um,“ segir Einar að lokum.
Safnahúsi Borgarfjarðar eru
færðar þakkir fyrir að veita að-
gang að heimildum og ljósmynd-
um vegna þessarar umfjöllunar.
hlh
Skúlagata 9 (Símstöðin) fyrir og eftir breytingar. Einar Ingimarsson ákvað að mála það „pósthúsrautt“ eins og hann orðaði
það, enda var póstafgreiðsla í húsinu meðan þar var starfrækt símstöð. Hann hyggst með tíð og tíma koma fyrir bláum skildi
af fálka með áletruninni „Landssímastöð“ framan á húsinu til að halda sögu þess á lofti. Ljósm. hlh. og Einar Ingimarsson.
Svona leit Skúlagata 9 út sennilega um miðja síðustu öld. Ljósmynd úr fórum
Einars Ingimarssonar.
Bæjarmyndir breytast ótt og títt. Þessi mynd er frá Borgarnesi árið 1912 og tekin í Brákarey. Á myndinni má m.a. sjá Arabíu
og Stefánshús. Ljósm. ókunnugur. Myndin er varðveitt í Ljósmyndasafni Borgarfjarðar.