Skessuhorn - 15.04.2014, Blaðsíða 16

16 MIÐVIKUDAGUR 15. APRÍL 2014
Ein af grunnþjónustunni í landinu er
póstþjónustan og gerðar eru miklar
kröfur um hana. Fólk vill fá póstinn
sinn helst daglega og engar refjar. En
það er ekki langt síðan póstdreifing
var miklu sjaldnar og það sem meira
er að það er styttra en marga grun­
ar frá því að pósturinn sinnti sínum
ferðum á hestum. Skessuhorni var
bent á mann í Dalasýslu sem lík­
lega hefur verið með seinustu land­
póstunum sem fóru á hestum í póst­
ferðir. Þetta er Jóhann Sæmunds­
son sem síðustu ár hefur búið á Ási í
Laxárdal skammt sunnan Búðardals.
Jóhann var landpóstur árin 1956­
´65. Hann bjó þá í Saurbænum og
sinnti póstferðum á Strandahringn­
um sem kallaður er. Þá er farið suð­
ur Svínadalinn og um Fellsströnd­
ina, fyrir Klofning á Skarðsströnd­
ina í Saurbæinn. Jóhann fór reyndar
sínar ferðir að mestu leyti á Willys­
jeppa, en að vetrinum þurfti hann að
vera tilbúinn með tvo hesta á járn­
um til að sinna póstþjónustunni.
Föðurbróðir Jóhanns, Guðjón Guð­
mundsson, var landpóstur í nokkur
ár á undan honum. Hann, sem og
margir forverar Jóhanns í landpóst­
inum, sinntu sínum ferðum og fóru
Ströndina fram og til baka hálfs­
mánaðarlega, en þegar Jóhann tók
við 1956 voru póstferðirnar orðn­
ar vikulegar. Nokkru eftir að Jó­
hann hætti sem landpóstur tók við
starfinu á Strandahringnum yngri
bróðir hans, Kristján Sæmundsson
á Neðri­Brunná. Kristján var land­
póstur frá 1981 til 2012. Póstsstarf­
ið hefur því haldist nokkuð í fjöl­
skyldunni. Þegar Guðjón byrjaði
póstferðir var ein á brúuð þessa leið
og í miklum vatnavöxtum gat þurft
að sæta sjávarföllum og fara niður á
fjörur.
Af fátæku fólki
Þegar blaðamaður Skessuhorns
heimsótti Jóhann, sem orðinn er
hálfníræður, í Ás á dögunum sagð­
ist hann hafa fæðst 16. október 1928
á hinum forna kirkjustað Búðar­
dal á Skarðsströnd. Foreldrar hans
voru þau Margrét Jóhannsdótt­
ir ljósmóðir f. 1898 og Sæmundur
Guðmundsson f. 1889. Þau kynnt­
ust þegar þau voru vinnuhjú á Stað­
arfelli hjá Þorsteini Þorsteinssyni
sýslumanni. Síðar voru þau í eitt ár,
1928­1929, í húsmennsku í Búð­
ardal á Skarðsströnd. „Móðir mín
var í Ljósmæðraskólanum 1926­
27 en árið 1929 fékk hún ljósmóð­
urstarfið í Saurbæ í Dalasýslu. Þau
bjuggu því fyrst í Hvammsdalskoti
en þar sem þau voru fátæk fengu
þau ekki að vera þar nema í eitt ár
því jarðareigandinn treysti þeim
ekki til þess að greiða leigu til fram­
tíðar. Því fluttu þau í húsmennsku í
Tjaldanes og voru þar í eitt ár, síð­
an að Bjarnastöðum og bjuggu þar
fram til 1945 er þau keyptu jörðina
Neðri­Brunná.“
Jóhann segist snemma hafa eign­
ast kindur og hóf búskap sinn í Skóg­
um á Fellsströnd 1953 með eigin­
konu sinni Jarþrúði Kristjánsdótt­
ur. Voru þau þar í eitt ár en þeim
leiddist og fékk Jóhann því að vera
í húsmennsku hjá foreldrum sín­
um á Neðri­Brunná árin 1954­57.
Þá fluttu þau að Efri­Múla til for­
eldra Jarþrúðar og þar byggði Jó­
hann íbúðarhús. Jarþrúður og börn­
in sáu að mestu um þetta litla bú.
Þau eignuðust sjö börn, elsti dreng­
urinn lést þegar hann var níu ára,
en hin lifa. Hópurinn ásamt sínum
fjölskyldum kemur gjarnan saman
á hverju ári að vori eða sumri, eina
vinnuhelgi. Ber glæsileg verönd í
Ási meðal annars merki um að þá er
tekið til hendinni.
Sagan á bak við
fyrsta jeppann
Jóhann segir að á stríðsárunum
og eftir það hafi verið skömmt­
unartímar. Eftir stríð var skipað í
jeppa úthlutunarnefnd og var for­
maður hennar Jóhann Þ. Jóseps­
son. Nefndin úthlutaði til bún­
aðarfélaga sem aftur úthlutuðu til
bænda. Árið 1946 sóttu bræðurn­
ir Sæmundur Guðmundsson, fað­
ir Jóhanns, og bróðir hans Rögn­
valdur Guðmundsson í Ólafsdal
til Búnaðarfélagsins um úthlutun
á jeppa. Búnaðarfélagsstjórnin út­
hlutaði þeim einum jeppa saman.
Jóhann sagði að þessi hálfi jeppi
hafi nátturlega nýst illa þar sem
átta kílómetrar eru á milli Neðri­
Brunnár og Ólafsdals. Á þeim tíma
hafi þurft að sæta sjávarföllum þar
sem vegurinn lá um fjöruna á kafla.
Margrét móðir Jóhanns sinnti ljós­
móðurstörfum sínum í Saurbænum
og fór allra sinna ferða á hesti. „Ég
vildi því reyna að fá annan jeppa til
að geta hjálpað henni á sínum ferð­
um og ákvað því að ræða við for­
mann úthlutunarnefndarinnar um
að fá annan jeppa. Formaðurinn,
Jóhann Þ Jósepsson, taldi það ekki
hægt. En faðir minn talaði þá við
Þorstein sýslumann um hvort hann
gæti hjálpað til í þessu máli. Lofaði
hann að athuga þetta og nokkrum
dögum síðar hringdi Þorsteinn og
sagði að ég gæti fengið bíl. Þegar ég
tók við póstinum fékk ég mér ann­
an Willis. Ég komst að því nokkru
síðar að jeppaúthlutunarnefndar­
menn höfðu 20 bíla hver til eigin
úthlutunar. Spilling var til þá eins
og nú. Bíllinn sem ég fékk var frá
Einari Olgeirssyni þingmanni en
þeir Þorsteinn voru góðir félagar
á þingi þó þeir væru pólitískir and­
stæðingar. Ég sem sagt fékk bíl frá
Einari Olgeirssyni en hef þó aldrei
kosið vinstri menn,“ segir Jóhann
og brosir.
Flutti gamla póstinn til
Akureyrar
Jóhann segir að hann hafi því verið
kominn með sinn eigin jeppa þeg­
ar Guðmundur Blöndal landpóstur
í Saurbænum hætti í póstinum og
flutti til Akureyrar 1948. Hann hafi
flutt Blöndal þangað á jeppanum.
Við starfinu af Guðmundi Blön­
dal tók áðurnefndur Guðjón Guð­
mundsson föðurbróðir Jóhanns.
„Fram að þeim tíma sem ég tók við
póstinum af Guðjóni föðurbróð­
ur mínum 1956 voru póstferðirnar
hálfsmánaðarlega en urðu vikulega
eftir að ég tók við. Póstferðirnar
gengu þannig fyrir sig að ég lagði
af stað að heiman yfirleitt í kring­
um hádegið. Ég fór suður Svínadal
og var kominn í Ásgarð í Hvamms­
sveit um tvö leytið, en þar var póst­
afgreiðslustöð og rútan kom þang­
að. Þaðan fór ég yfir á Fellsströnd­
ina og þar var stoppað á næstu póst­
dreifingarstöð sem var á Staðarfelli.
Þar var pósturinn lesinn í sundur.
Næsta póstdreifingarstöð var svo út
við Klofning á Hnúki. Þegar kom­
ið var fyrir Klofning var síðan síð­
asta póstdreifingarstöð á leiðinni á
Skarði. Yfirleitt var ég komin heim
úr póstdreifingunni seint að kvöld­
inu.“
Tróð hrís í forarvilpuna
Jóhann segir að vitaskuld hafi veg­
irnir á starfstíma sínum í póstin­
um verið eins og það sem í dag eru
kallaðir vegslóðar. Aurbleyta var
mjög algeng á öðrum tímum en há­
sumrinu. Sérstaklega var hún vara­
söm í leysingum að vorinu. Sums­
staðar var vegurinn líka mjög vara­
samur. „Það kom fyrir að ég þurfti
stundum að fara vel upp fyrir veg­
inn til að krækja fram hjá hættum.
Það var til dæmis hjá Nábeina­
vík rétt utan við Staðarfell sem var
mjög varasamur kafli. Svellbunkar
mynduðust þar oft og keðja þurfti
bílinn. Á öðrum stað skammt frá
Staðarfelli var ansi skrítin glompa
eitt vorið, greinlega forarvilpa. Í
það skiptið var ég með farþega í
bílnum, Steingrím Samúelsson
frá Heiðnabergi á Skarðsströnd.
„Hvað gerum við nú,“ sagði ég við
Steingrím, en vatt mér svo út úr
bílnum. Það var greinlegt að for­
in náði langt út fyrir veg, þannig
að það var ekki um annað að ræða
en að fara yfir. Ég reif upp hrís við
vegkantinn. Stappaði hann ofan í
vilpuna og keyrði svo yfir. Það var
svo skemmtilegt með það að mörg­
um sinnum eftir að ég keyrði þarna
um á eftir varð ég var við að hrísinn
var að koma upp úr veginum, enda
var það ekkert smáræðis magn sem
ég tróð í þessa forarvilpu,“ segir Jó­
hann og hlær.
Eftirminnilegar
póstferðir
Jóhann segir að sem betur fer sé
þessi póstleið fremur snjólétt nema
að Svínadalur gat verið erfiður. Það
hafi þó ekki verið nema einn vetur
sem hann þurfti aldrei að nota hest­
ana. „Þetta voru yfirleitt 2­4 ferðir
á hestum að vetrinum og ég þurfti
alltaf að hafa þá tvo tilbúna á járn­
um. Tvo vetur þurfti ég að fara átta
ferðir sitthvorn veturinn á hestum.
Það var ekki nema einu sinni sem
ég þurfti að ganga frá bílnum og
komst ekki alla leið. Þá var ég kom­
inn fyrir Klofning og var að nálgast
Skarð. Ég var búinn að moka mig
áfram í fjóra tíma þegar tveir menn
komu gangandi í stórhríðinni. Þeir
sáu þó alltaf ljósin og grunaði hver
þarna var á ferð. Þá fór ég að Á og
gisti þar. Skildi ég bílinn þar eftir
og fékk bóndann til að flytja mig á
dráttarvél að Ytri­Fagradal. Þang­
að fékk ég mann með mína hesta að
heiman. Nokkrar næstu póstferðir
voru farnar á hestum og leið mán­
uður þangað til ég gat sótt bílinn.
Þegar ég var á hestunum komst
ég allra minna ferða en sumar gátu
tekið langan tíma. Oftast gisti ég
þá á Hnúki þegar ég var á hest­
um. Einu sinni gerðist það að rút­
an kom ekki í Ásgarð fyrr en seint
um kvöldið. Þá gisti ég í Ásgarði og
lagði ekki upp í póstferðina fyrr en
næsta morgun. Sú ferð tók mig þrjá
daga, enda ríðandi. Eftirminnileg­
asta póstferðin mín var þó 9. apríl
1963 í páskahvellinum sem kallað­
ur var. Klukkan tíu um morgun­
inn var tíu stiga hiti í Saurbænum.
Þegar ég kom í Ásgarð klukkan tvö
var hitinn kominn niður í tvö stig.
Þegar ég kom svo heim í Efri­Múla
klukkan tíu um kvöldið var frostið
orðið tólf stig. Hitastigið sveiflað­
ist sem sagt um 22 gráður á hálf­
um sólarhring. Veðurhæðin var óg­
urleg og víða, sérstaklega út á Fells­
ströndinni, þurfti ég að hanga utan
í bílnum þegar ég setti póstinn í
póstkassana. Ég man að úti á Vogi
á Fellsströnd fauk hreinlega brúsa­
pallurinn sem póstkassinn var fest­
ur við. En eftirminnilegasta ferð­
in á hestum var þegar Kaupfélag
Saurbæinga og Króksfjarðar létu
moka Svínadalinn fyrir jólin, en þá
þurftum við Eyjólfur vesturpóstur
að fara yfir. Þar sem einungis hafði
verið rutt í gegn en ekki mokað út
skóf í skorningana og var erfitt að
komast með hestana yfir. Eyjólfur
fór fyrstur og endaði á því að fara af
baki sínum hesti til að reka hann á
undan sér til að ryðja brautina fyrir
töskuhestinn.“
Gerði út á uppbygg-
inguna til sveita
Jóhann segir að honum hafi ver­
ið sagt upp starfi sem landpóst­
ur 1965 þegar mjólkurbílstjórinn
var settur í hlutverk póstsins. „Ég
sá ekki eftir starfinu. Póstferðirnar
voru slítandi og ég var löngu orð­
inn þreyttur á þessum þvælingi.
Þessi breyting var reyndar bölvuð
vitleysa, enda gekk hún ekki upp til
lengdar,“ segir Jóhann. Hann seg­
ist mikið hafa unnið utan heimilis,
auk póstsstarfsins mikið í bygging­
arvinnu. Það var rétt undir lok tím­
ans í póstinum sem hann fór ásamt
tveimur félögum sínum að gera út
á uppbygginguna í Saurbænum og
víða um Dalasýsluna og nágrenni.
Var með seinustu landpóstunum sem flutti póstinn á hestum
Jóhann Sæmundsson í Ási var landpóstur á Strandahringunum 1956-1965
Jóhann við eldhúsborðið í Ási.
Landpóstarnir og bræðurnir Jóhann og Kristján Sæmundssynir.
Jóhann að fara inn í Willysinn frá 1947,
sem hann notaði fyrst undir póstinn.
Prúðbúnir gestir skoða bílinn, móður-
bræður Jóhanns, enda þeir staddir í
gullbrúðkaupsafmæli foreldra sinna.
Upphaflegi bíllinn sem notaður var í póst-flutningana.
Annar hestanna sem Jóhann notaði í póst
-
ferðirnar.
Willis sömu árgerðar og sá fyrsti sem tók við sem póstflutningabíll.