Skessuhorn - 23.04.2014, Blaðsíða 22

22 MIÐVIKUDAGUR 23. APRÍL 2014
„Undanfarin misseri hef ég haldið
að minnsta kosti 20 erindi um sögu
Vestur Íslendinga víða um land. Mér
finnst ég skulda þessu fólki að gera
þetta og ætla mér að fara í hvert ein-
asta þorp á landinu. Vestur Íslend-
ingar voru og eru gott fólk. Það er
vert að þeirra sé minnst og tengslum
haldið við,“ segir Atli Ásmunds-
son fyrrum aðalræðismaður Íslands
í Winnipeg. Sumardaginn fyrsta
verður hann einn þeirra sem ætla að
standa fyrir kynningarfundi á veg-
um Utanríkisráðuneytisins og Þjóð-
ræknisfélags Íslendinga á Sögulofti
Landsnámssetursins í Borgarnesi.
Þrír fyrirlesarar verða á fundinum.
Það eru Atli sjálfur, Böðvar Guð-
mundsson rithöfundur og Svavar
Gestsson fyrrverandi alþingismað-
ur, ráðherra og sendiherra. Atli sem
starfs síns vegna bjó um árabil sem
ræðismaður í Kanada, mun segja frá
Vestur Íslendingum og kynnum af
þeim. Böðvar Guðmundsson ætlar
að greina frá bakgrunni bóka sinna
í erindi sem hann kallar „Skyggnst
bak við leiktjöld bóka minna.“ Svav-
ar Gestsson kynnir svo starfsemi
Þjóðræknifélagsins.
Að loknum erindunum verða um-
ræður. Fundarstjóri verður Jónína
Erna Arnardóttir tónlistarkennari.
Bestu vinir Íslands
Atla Ásmundssyni þykir að Vest-
ur-Íslendingar hafi ekki ávallt not-
ið sannmælis. „Andstæðingar vest-
urferðanna héldu því fram að Vest-
urfarar væru að svíkja gamla land-
ið. Ekkert var fjær sanni. Ást þeirra
á Íslandi var og er er einstök. Nú í
dag starfa á bilinu 35 og 40 félög
og stofnanir í Kanada sem sinna ís-
lenskum menningararfi. Einnig er
víða þróttmikið starf í Bandaríkjun-
um. Ísland á enga betri vini en ein-
mitt Vestur-Íslendinga.“
Atli bendir á að vesturferðirnar
hafi átt sér margþættar skýringar.
Fólk hafi yfirgefið Ísland af hreinni
neyð. „Bændaaðallinn réð lögum
og lofum í landinu. Þeir voru mjög
á móti þessari þróun. Hún var hins
vegar óhjákvæmileg og hluti af flók-
inni samfélagsþróun. Kuldaskeið
á seinni hluta 19. aldar gerði mörg
heiðabýli óbyggileg. Sveitirnar niðri
á láglendinu gátu ekki framfleytt
fleiri íbúum. Fólk leið hreinan skort
og svalt jafnvel heilu hungri. Það átti
ekki neinna kosta völ nema fara og
flyta vestur um haf. Landið bar ekki
fleiri íbúa miðað við þá atvinnuhætti
sem þá voru. Fólkið fór og það varð
meira til skiptanna fyrir þau sem eft-
ir urðu.“
Muna fósturjörðina allt
til þessa dags
Um svipað leyti fór að bera á þétt-
býlismyndun hér á landi. Það varð
fólksfækkun í sveitunum og fólk
flykktist til sjávarþorpanna í leit að
vinnu. „Hagur Íslands fór smám
saman að batna meðal annars með
aukinni vélvæðingu fiskiskipaflotans.
Sjávarplássin efldust með þilskipum,
bátum og seinna togurum. Þá voru
flestir farnir sem á annað borð flutt-
ust vestur. Þetta var geysileg blóð-
taka fyrir þjóðina. Mörg þeirra sem
fóru gerðu það þó ófús hug og þau
gleymdu aldrei Íslandi. Þau höfðu
Ísland með sér í hjartanu.“
Atli segist hafa lesið gamalt bréf
frá manni úr Borgarfirði. „Ég les
kannski upp úr því í Landnáms-
setrinu. Þar lýsir hann því hvern-
ig hann sofi enga nótt án þess að
hann dreymi um æskustöðvarnar
og gamla landið. Samt segist hann
aldrei hafa efast um að það hafi ver-
ið rétt ákvörðun hjá honum að flytja
vestur um haf. Enn í dag sér mað-
ur þennan mikla áhuga á Íslandi hjá
afkomendum þeirra sem fóru. Þau
leggja rækt við íslenskar rætur sínar,
stofna félög og Ísland á stað í hjört-
um þeirra,“ segir Atli Ásmundsson.
Allt þetta og ótalmargt fleira
verður til umræðu í Landsámssetr-
inu á kynninarfundinum sem hefur
hlotið heitið „Vinir handan hafs.“
Hann hefst klukkan 15 á sumardag-
inn fyrsta, 24. apríl.
mþh
Mennta- og menningarmálaráð-
herra hefur vegna andstöðu þing-
manna Norðvesturkjördæmis,
sveitarstjórnar Borgarbyggðar og
Bændasamtakanna, hætt við sam-
einingu LbhÍ og HÍ. Þrátt fyr-
ir þessa ákvörðun hefur umræðan
um málefni skólans haldið áfram í
fjölmiðlum. Í þeirri umræðu hefur
mun meira farið fyrir þeim sjónar-
miðum sem harma niðurstöðuna
m.a. frá rektor LbhÍ, rektor Há-
skóla Íslands, háskólaráði HÍ og
nú síðast í grein sem nokkrir aka-
demískir starfsmenn skólans skrif-
uðu í Morgunblaðið 10. apríl sl.
og nefnist „Hugsum stórt – sækj-
um fram“ og í grein sem Arngrím-
ur Thorlacius dósent við LbhÍ
skrifaði í Fréttablaðinu þann sama
dag. Í greinunum er andstæðing-
um sameiningar sendur tóninn og
tala hinir akademísku starfsmenn
um Bændasamtökin og sveitar-
stjórn Borgarbyggðar sem sjálf-
skipaða umsagnaraðila og óum-
beðnu „verndara“. Arngrímur til-
greinir sérstaklega nágranna sinn
„Heimótt“ og „Bændasamtök lýð-
veldisins“ sem holdgerða fulltrúa
afturhaldsins í málinu. Þegar rýnt
er nánar í bakgrunn þessara skrifa
er rétt að hafa nokkrar staðreynd-
ir í huga sem skýra kunna afstöðu
viðkomandi.
Afstaða rektorana
Afstaða rektors HÍ er mjög skiljan-
leg út frá hagsmunum Háskóla Ís-
lands. Með sameiningunni er HÍ
færð skuldlaus stofnun (því skulda-
halinn verður skorinn) með viður-
kenningu ráðuneytis menntamála
til að bjóða háskólanám á fræða-
sviðum sem HÍ hefur ekki. Stofnun
sem hefur í sinni umsjá eignir sem
metnar eru á 2,5-3 milljarða kr. Þá
fylgja loforð um nýtt fjármagn til
styrkingar núverandi starfsemi og
til nýrrar uppbyggingar upp á 1,1
milljarð á næstu fjórum árum. Hið
sama kemur einnig skýrt fram í bók-
unum háskólaráðs HÍ frá 7. nóv.
2013 að stuðningur ráðsins við sam-
einingu er á forsendum Háskóla Ís-
lands því þar eru settir ýmsir fyrir-
varar sem þarf að uppfylla samhliða
hugsanlegri sameiningu. Það fer því
ekki milli mála að afstaða stjórnenda
Háskóla Íslands mótast fullkomlega
af hagmunum skólans.
Hvað varðar afstöðu og fram-
göngu rektors LbhÍ þá verður mál-
ið flóknara. Þegar farið er yfir þann
undarlega feril er eina skiljanlega
skýringin sú að hann telji þetta já-
kvætt innlegg LbhÍ inn í umræðu
um fjölda háskóla í landinu. Í því
ljósi sé það réttlætanlegt að leggja
skólann niður sem sjálfstæða stofn-
un og sameina HÍ.
Þarf ekki nýja áhöfn?
Hvað varðar hina akademísku
starfsmenn og greinarskrif þeirra,
þá er hvergi að finna málefnalegn
rökstuðning fyrir mikilvægi sam-
einingar á forsendum Landbúnað-
arháskóla Íslands, aðeins almenna
umfjöllun. Í stað þess eru settar
fram órökstuddar fullyrðingar og
fordómar um ætlaðan tilgang þeirra
sem halda fram öðrum skoðunum.
Þesskonar skrif dæma sig sjálf og
eru ekki til framdráttar þeim sem
fyrir þeim standa. Í skrifum hinna
akademísku starfsmanna er vikið
að fjárhagslegri kreppu LbhÍ. Tal-
að um gamlan vanda sem fylgt hafi
skólanum frá stofnun. Hið sanna
í málinu er að þegar LbhÍ varð til
með sameingu þriggja stofnana var
uppsafnaður halli þeirra 115 m.kr.
Á árinu 2005 fékk LbhÍ fjárfram-
lag á fjáraukalögum til að jafna
þennan halla og greiða kostnað
vegna samruna stofnananna upp
á um 160 m.kr. Margir hinna aka-
demísku starfsmanna skólans sem
skrifa áðurnefnda grein hafa verið
í stjórnendateymi LbhÍ, sumir frá
upphafi, og þannig borið ábyrgð
á rekstri deilda og námsbrauta og
væntanlega rekið þær á faglegum
forsendum háskólarekstrar. Nið-
urstaðan er skýr stöðugur halla-
rekstur. Þarf ekki nýja áhöfn?
Farsælt að efla LbhÍ
Því er haldið fram að afstaða „Hei-
mótta“ og annarra þeirra aðila sem
stóðu gegn sameiningaráformum ráð-
herra hafi ráðist af skammsýni, þröng-
sýni og sérhagsmunum. Það eru stað-
lausir stafir og algjörlega rangt. Þeir
aðilar hafa engra persónulegra hags-
muna að gæta og sjónarmið þeirra
mótast einungis af samfélagslegri
ábyrgð og hvernig LbhÍ getur til langs
tíma gengt hlutverki sínu sem kennslu
og fræðastofnun og þjónustu við land-
búnaðinn og hinar dreifðu byggðir.
Skoðanir þeirra og viðhorf eru
byggðar á tiltækum gögnum um fag-
lega stöðu skólans og fram kemur í út-
tekt Gæðaráðs háskóla. Skýrslu um
fýsileika sameiningar þar sem fram
kemur að sameining er beinlínis fjár-
hagslega óhagkvæm. Þá eru afstað-
an byggð á stöðumatsskýrslu mennta-
málaráðuneytisins þar sem eru loforð
um umtalsverða fjármuni til eflingar
og uppbyggingar. Þá liggur fyrir út-
tekt KPMG á valkostum til framtíðar
fyrir LbhÍ. Niðurstaðan er sú að far-
sælast sé að efla LbhÍ sem sjálfstæðan
háskóla til framtíðar.
Nýlendustefna í
byggðamálum?
Það mál sem hér er til umræðu
snýst ekki einungis um fram-
tíð Landbúnaðarháskóla Íslands.
Málið hefur aðra og miklu al-
varlegri hlið. Það er hið byggða-
pólitíska viðhorf sem felst í þess-
ari ákvörðun. Það kemur í ljós að
mennta- og menningarmálaráð-
herra er mikið í mun að færa yf-
irstjórn sjálfstæðrar stofnunar á
landsbyggðinni til höfuðborg-
arinnar og til þess að það megi
verða er unnt að lofa nýju fjár-
magni og uppbyggingu sem ekki
er til reiðu ef stofnunin vill áfram
vera sjálfs sín ráðandi. Ef þetta er
ekki nýlendustefna í byggðamál-
um þá hefur það hugtak fengið
nýja merkingu.
Ég vil nú skora á mennta og
menningarmálaráðherra, Illuga
Gunnarsson, að endurskoða með
opnum huga þann möguleika að
efla Landbúnaðarháskóla Íslands
undir eigin merkjum. Sýna þar
með þessari grónu menntastofn-
um, sem sinnt hefur fag- og há-
skólamenntun í landbúnaði fjórð-
ung á aðra öld, þá virðingu sem
hún á skilið og jafnframt sýna þá
djörfung í byggðamálaum sem slík
aðgerð hefði í för með sér.
Magnús B. Jónsson
fyrrum rektor Landbúnaðarháskól-
ans á Hvanneyri
Pennagrein
Enn af málefnum Landbúnaðarháskóla Íslands á Hvanneyri
Harðindi og kröpp kjör á seinni hluta
19. aldar lokkuðu margar íslenskar
fjölskyldur vestur um haf.
Fjallað um vini handan hafs í Landnámssetrinu
Atli Ásmundsson fyrrum aðalræðismaður Íslands í Winnipeg í Kanada verður einn
þeirra sem flytja erindi í Landnámssetrinu í Borgarnesi á sumardaginn fyrsta.
Ljósm: Jóhann Páll Valdimarsson.
Atvinnu- og ferðamálanefnd Akra-
neskaupstaðar kynnti drög að at-
vinnumálastefnu bæjarins á opnum
kynningarfundi þann 14. apríl sl.
Drögin eru nánast eingöngu unn-
in upp úr niðurstöðum íbúafund-
ar í atvinnumálum sem haldinn
var í lok nóvember á síðasta ári. Á
þeim fundi var fundargestum boð-
ið að skrá sig í vinnuhópa, þar sem
farið var yfir stöðu atvinnumála á
Akranesi. „Eins var unnið upp úr
því sem tengdist atvinnulífinu frá
íbúafundi varðandi sementsreitinn
og einnig teknar inn niðurstöður
úr könnun sem SSV gerði og þær
hafðar til hliðsjónar þegar drögin
að stefnunni voru gerð,“ segir Ingi-
björg Valdimarsdóttur, formað-
ur atvinnu- og ferðamálanefnd-
ar. Fimm helstu áhersluþættir í at-
vinnumálastefnunni eru að stuðla
að frjóum jarðvegi fyrir atvinnulíf
og ferðaþjónustu, að sjá til þess að
uppbygging atvinnulífs verði alltaf
í brennidepli, að viðhalda sterkum
innviðum í fjölskylduvænu samfé-
lagi, að styrkja ímynd bæjarins og að
lokum að tryggja góðar samgöngur,
fjarskipti og vatns- og orkumál.
Ingibjörg segir að stefnan sé
þó ekki fullgerð. „Hugsunin með
fundinum var meðal annars sú að fá
innlegg og viðbrögð frá þeim sem
á hann mættu. Við vildum fá að
vita styrkleikana og eins hvort eitt-
hvað vantaði. Þær ábendingar sem
fram komu á fundinum verða svo
notaðar á lokastigum stefnunnar,“
segir Ingibjörg. Nefndin mun því
fara yfir athugasemdir næstu daga
og í framhaldi af því verður stefn-
an fullgerð. „Stefnan verður að
lokum lögð fyrir bæjarráð og bæj-
arstjórn ásamt drögum að aðgerð-
aráætlun. Stefnt er að því að gera
það fyrir kosningar. Við viljum ekki
binda aðgerðaráætlun sem slíka
fyrir kosningar en viljum að stefn-
an liggi fyrir þannig að allir stefni
í sömu átt,“ segir Ingibjörg að lok-
um. grþ
Meðlimir í atvinnu- og ferðamálanefnd Akraneskaupstaðar, ásamt Regínu
Ásvaldsdóttur bæjarstjóra og Sædísi A. Sigurmundsdóttur verkefnastjóra. Á
myndina vantar Sævar Frey Þráinsson.
Drög að atvinnu-
málastefnu kynnt