Skessuhorn - 09.07.2014, Blaðsíða 26

26 MIÐVIKUDAGUR 9. JÚLÍ 2014
Þeir flengríða á fegurðinni – en færast lítt úr stað
Vísnahorn
Þar sem Landsmót hestamanna er nú nýaf-
staðið er ekki úr vegi að helga þennan þátt
hestum og hestamótum og byrja aðeins á
sagnfræðinni.
Árið 1897 munu hafa verið fyrstu skipu-
lögðu kappreiðar í Reykjavík og meðal þeirra
sem þangað lögðu leið sína var Jón Tómasson
í Hjarðarholti. Varð hann svo hrifinn af þess-
um viðburði að hann færði það í tal við nokkra
vini sína að halda álíka samkomu í héraðinu.
Munu því fyrstu kappreiðar í Borgarfirði hafa
verið haldnar haustið 1897 á Aðsetunni í Efra
Nesi. Voru þær haldnar með ,,pomp og prakt“
og dansað við dynjandi harmonikkuleik þar á
eyrum Þverár. Allmargir hestar voru reynd-
ir á þessum kappreiðum og margt fólk saman
komið. Sprettfærið var mælt 120 faðmar og
reyndust fjórir hestar skara fram úr. Þrír al-
veg jafnir en einn hafði jafnan sigur þó skipt
væri um knapa en það var gráskjóttur fimm
vetra foli sem átti Erlendur á Sturlu-Reykj-
um. Um Gráskjóna og þennan viðburð kvað
Guðmundur Gottskálksson sem bjó á Ökrum
og víðar:
Keyrðu á stað til kappreiðar
klára Borgfirðinga.
Af hundrað jórum hófa bar
hann Gráskjóni Erlendar.
Fleiðraði nára Fjörgynjar
fremstur allra jóa,
fimm þó árin full ei bar
folinn knár þá reyndur var.
Í fákaleik sá fjörugi
fagran búkinn teygði.
Stökk óveikur, stríðaldi,
Sturlureykja Gráskjóni.
Það kom fyrir að eitthvað var talið sukk-
samt á hestamannamótum hér áður fyrr og
á fyrri árum kappreiðanna í Faxaborg voru
kjörnir gæslumenn á fundum sem skyldu gæta
þess að allt færi vel fram. Magnús Sigurðs-
son í Arnþórsholti var lengi löggæslumað-
ur í Faxaborg á vegum félagsins enda hraust-
menni. En þegar fyrirkomulaginu var breytt
og farið að semja við Héraðslögregluna um
gæslu varð Magnúsi að orði:
Ef við hinir öls við gný
eykjum hrinu sverða
mundu hin penu pólití
puttalinir verða.
Einn af þekktari hestamönnum síns tíma
var Eyjólfur Jónasson á Sólheimum í Laxár-
dal og auk hestamennskunnar afbragðs hag-
yrðingur. Fyrsti reiðhestur hans var grár og
taldi hann síðar að það hefði að upplagi ver-
ið með albestu hestum sem hann hefði eign-
ast um dagana en hann sjálfur hefði mátt vera
þroskaðri. Um þann Grána mun eftirfarandi
vísa:
Fóður meira en fer í kríu
fékk í jötuna
enda næstu árin tíu
átti hann götuna.
Þegar Gráni féll orti Jóhannes Sturlaugsson
eftirfarandi vísur í orðastað Eyjólfs:
Grána hótin geðs um mót
geymast hljóta í orðum.
Beitti fótum fast að rót
færði grjót úr skorðum
Voru stundum verkin hörð,
vel þó mundað stýrið,
klauf í sundur svala jörð
söðla bundið dýrið.
Fór oft geyst um foldarhlað
úr flestum leysti vonum.
Makkann reisti mundum að
mátti treysta honum
Falla tár á föla kinn
fyllist sárum kvíða
gráa klárinn man ég minn
meðan árin líða.
Þegar Eyjólfur hélt upp á 75 ára afmælið
sitt flutti hann þar nokkrar vísur þar sem hann
leit til baka yfir ævina og þar á meðal þessar:
Ungur sá ég heiði háa,
haldinn dável knár.
Yfir flár og frerann bláa
flaug á gráum klár.
Þurfti ekki þæfða glófa,
þá var í mér blóð.
Treysti bara á harða hófa
hunsaði hverja slóð.
Seinna kom svo þessi:
Hýrgaður ég hesti renndi
heims í asanum.
Pota ég nú með prik í hendi
og pontu í vasanum.
Á stórmóti hestamanna þar sem Eyjólfur
var staddur þóttu honum gæðingarnir að vísu
glæsilegir en ekki afköstin á gangi að sama
skapi. Varð það tilefni eftirfarandi:
Verður lengi mér í minni
mér varð á og kvað.
Þeir flengríða á fegurðinni
en færast lítt úr stað.
Þeir voru góðir vinir og um margt sálu-
félagar Eyjólfur og Jóhann Kristjánsson frá
Bugðustöðum. Báðir hestamenn fram í fing-
urgóma og liprir og næmir hagyrðingar. Eftir
einhver samskipti þeirra fékk Eyjólfur bréf frá
Jóhanni sem endaði á þessari stöku:
Ég læt vaða öllu á,
eldar hraðir glóa,
eigðu blað með bögu frá
Bugðustaða Jóa.
Ég held (og takið eftir því að ég held en ekki
veit) að næsta vísa sé svar við þeirri á undan:
Svalt á klárnum sýnir lag.
Sindra járn og glóa.
Þakka ég fyrir bros og brag
Bugðustaða Jóa.
Eiginlega má hafa nákvæmlega sama for-
mála fyrir þessari:
Yfir birtir öllu þar,
eldi járnin dreifa,
sýnir klárinn sveiflurnar
Sólheima hjá Eyfa.
Næsta vísa finnst mér falla vel í kram-
ið í þessu samhengi en er ekki viss um höf-
und. Held þó að þar hafi verið að verki annar-
hvor þeirra félaga og þó líklega Eyjólfur frek-
ar. Hún var í mínum fræðum merkt sem af-
mælisvísa til Sigurðar í Gröf og væri gaman ef
einhver gæti frætt mig nánar þar um:
Enn er klárnum gatan greið,
gleði árnar staka.
Þó að kárni og hvessi reið
hvergi járnin slaka.
Eigum við svo ekki að enda þetta á vísu sem
er þó örugglega eftir Eyfa (held ég):
Löngum er mér létt um spor
lífsins kenndir vaka.
Svona er þegar sól og vor
saman höndum taka.
Með þökk fyrir lesturinn,
Dagbjartur Dagbjartsson
Hrísum, 320 Reykholt
S 435 1189 og 849 2715
dd@simnet.is
Út er komin ljóðabókin Innlögn
eftir Pétur Önund Andrésson. Bók-
in skiptist í tvo kafla sem heita ann-
ars vegar Staðir og hins vegar Nátt-
mál. Höfundur hefur á ferðum sín-
um um landið orðið fyrir áhrifum
sem birtast í fyrri hluta bókarinn-
ar. Þar má m.a. finna ljóð sem heita
Hafnarhólmi, Síðsumar á Þing-
völlum, Í Öræfasveit, Fjallfoss og
Hólar svo eitthvað sé nefnt. Bók-
in telur 34 ljóð sem öll taka tilfinn-
ingarnar í ferðalag. Kápan er hönn-
uð af listakonunni Elísabetu Helgu
Harðardóttur.
Pétur Önundur er menntað-
ur grunnskólakennari og skóla-
safnvörður. Hann hefur haft lifi-
brauð sitt af þeim störfum. Ljóð
hans hafa birst í safnritum og á sýn-
ingum. Hann er félagsmaður í Fé-
lagi íslenskra rithöfunda. ,,Ljóðlist-
in hefur verið hjákona mín frá ung-
lingsaldri. Hún er kröfuharður og
agandi förunautur en líka fullnægj-
andi og yndisleg,“ segir Pétur Ön-
undur. Áður útkomnar ljóðabæk-
ur eftir Péturs Önundar eru: Næt-
urfrost (1976), Hlustað á vorið
(1978), Skýjað með köflum (1983),
Úr rökkri bakvið draum (1990),
Yrja (1993) og Ljóðnætur -orðin úr
síðasta hali (2010).
Bókin Innlögn fæst í Eymunds-
son Reykjavík og Akureyri, Sunn-
lenska Bókakaffinu á Selfossi, Bóka-
kaffinu á Egilsstöðum, Myndsmiðj-
unni á Egilsstöðum og hjá höfundi í
síma 895-1292, 849-8423 eða 482-
2998. mm
Vegurinn um Holtavörðuheiði er
að stofni til um þrjátíu ára gam-
all sem ekki telst hár aldur þeg-
ar vegir á Íslandi eru annars vegar.
Færsla á svokallaðri Biskupsbeygju
er verkefni sem hefur lengi verið
á dagskrá hjá Vegagerðinni, að að
sögn Magnúsar Vals Jóhannsson-
ar, svæðisstjóra Vegagerðarinnar á
Norðvestursvæði. Ekki er komin
tímasetning á framkvæmdir enda er
verkið ekki á langtímaáætlun fyrir
stærri vegaframkvæmdir. „Fljótlega
á eftir Biskupsbeygju kemur síðan
Hæðarsteinsbrekkan, þar ofan við
er oft vindasamt og skafrenningur
á vetrum. Við höfum einnig ver-
ið að skoða að breyta þeim vegar-
kafla, færa þann hluta vegarins neð-
ar í landið, nær Holtavörðuvatninu,
ekki á ósvipuðum slóðum og vegur-
inn lá einu sinni.“ Magnús segir að
á sínum tíma hafi vegurinn einmitt
verið færður upp vegna þess að sá
gamli var snjóþyngri enda á skjól-
betri stað.
„Í dag getum við lagt vegi út um
allar trissur, ef því er að skipta. Um
mýrar eða hvar sem er og snjó-
ruðningstæki eru einnig mun öfl-
ugri en þau voru. Auk þess er nú
mokað daglega þótt leggist snjór
þarna á meðan hér fyrr var verið að
moka þrisvar í viku. Við teljum því
að vegur sem liggur lægra myndi
verða greiðfærari. Það er fyrst og
fremst veðurhæð og skafrenning-
ur sem lokar heiðinni í dag.“ Vega-
gerðin hefur verið að vindhraða-
mæla á þessum slóðum, bæði þar
sem núverandi vegur liggur og
eins neðar, þar sem nýtt vegstæði
gæti mögulega verið. Magnús segir
mikinn mun vera á vindhraða. „Auk
þess er það staðreynd að vegur sem
liggur lægra yfir sjávarmáli græðir
eina til tvær gráður í hita, frýs því
seinna en sá sem hærra liggur. Um-
ferðin hefur einnig breyst mikið.
Flestir flutningar eru á landi. Það
er umhverfisvænna að þurfa ekki
að klífa eins háar brekkur vegna
minni eldsneytisnotkunar. En okk-
ar hlutvert er að skoða hvaða val-
kostir geta verið til staðar. Verð-
um að velta ýmsum kostum fyr-
ir okkur. Svo er það spurning um
fjárveitingavaldið, hvort og hve-
nær af framkvæmdum verður,“ seg-
ir Magnús Valur Jóhannsson.
bgk
Ljóðabókin Innlögn
eftir Pétur Önund
Vegagerðin skoðar nýtt veg-
stæði á Holtavörðuheiði