Skessuhorn - 03.09.2014, Blaðsíða 35

35MIÐVIKUDAGUR 3. SEPTEMBER 2014
„Þetta er ákaflega fallegt svæði
uppi í Krókabrekkunum hérna við
Ólafsvík þar sem gamla réttin er.
Ég held það séu margir sem hafa
áhuga og vilja taka þátt í endurgerð
gömlu réttarinnar. Það sem þarf er
að einhverjir ýti þessu af stað. Við
gerum okkur alveg grein fyrir því
að þetta er mikil vinna.“ Þetta segir
kjarnakonan Guðrún Tryggvadótt­
ir í Ólafsvík. Hún beitti sér síðast­
liðinn föstudag fyrir fundi í Átthag­
astofu Snæfellsbæjar þar sem fjallað
var um endurgerð gömlu Ólafs­
víkurréttarinnar. Guðrún hefur að
undanförnu undirbúið jarðveginn
fyrir þetta verkefni. Hún er búin að
fá leyfi Minjastofnunar fyrir því að
endurbyggja fjárréttina og fá einn
styrk til verkefnisins. Hann veitti
Guðrún Bergmann úr minningar­
sjóði sem stofnaður var um mann
hennar Guðlaug Bergmann og í
framtíðinni mun heita Umhverfis­
sjóður Snæfellsness. Styrkurinn úr
þeim sjóði var að upphæð 400 þús­
und krónur og Guðrún Tryggva­
dóttir er ekki í vafa um að fleiri
muni leggja þessu verkefni lið.
Í fiski og ferðaþjónustu
Guðrún fæddist á Arnarstapa en
fyrstu árin átti hún heima í Mos­
fellssveitinni. „Foreldrar mínir voru
báðir hérna af Snæfellsnesi, Tryggvi
Jónsson á Arnarstapa og Sigríð­
ur Guðmundsdóttir á Litla­Kambi
í Breiðuvík. Þau voru varla byrjuð
sinn búskap þegar ég fæddist. Fað­
ir minn stóð í nokkur ár fyrir búi
í Laxnesi í Mosfellssveit sem var í
eigu Jónasar Sveinssonar læknis.
Þar var framleidd heilsumjólk sem
seld var á heimili í borginni. Þegar
ég var tíu ára fluttum við svo hing­
að til Ólafsvíkur. Ástæðan fyrir því
að foreldrar mínir komu hingað var
að bátur sem var í eigu Víglundar
bróður pabba fórst og hann vildi
fá pabba með sér í útgerðina. Eftir
það var faðir minn alla tíð í útgerð,“
segir Guðrún. Hún var sjálf á sjó á
sínum tíma. Í þrjú sumur kokkur á
síldarbátum á Norðurlandssíldinni,
á Fróða eitt sumar og tvö á Jökli.
Guðrún segist hafa starfað við ým­
islegt um ævina, mest þó í fiskvinnu
og við ferðaþjónustu á Arnarstapa.
Gaman að kindum
og réttum
Aðspurð segist Guðrún hafa kunn­
að mjög vel sig í Ólafsvík og í nokk­
ur hafi hún og hennar maður, Kon­
ráð Gunnarsson frá Stykkishólmi,
verið með kindabúskap. „Strax og
ég kom hingað tíu ára gömul byrj­
aði ég að ganga hérna upp í rétt­
ina. Svo fór ég líka í Grafarrétt sem
var í sveit mömmu í Breiðuvíkinni.
Á fundinum á föstudaginn vorum
við að ræða um það hvenær síðast
hafi verið réttað í Ólafsvíkurrétt.
Ekki fékkst niðurstaða í það en við
höldum að það hafi verið í kringum
1964. Ætlunin er að safna saman
ýmsum gögnum um réttina og gera
þau og réttina aðgengilega fyrir
komandi kynslóðir.“ Guðrún segir
að ágæt mæting hafi verið á þenn­
an fyrsta fund um endurgerð rétt­
arinnar. „Það mættu um fimmtán
manns, margir voru búnir að hafa
samband og sumir voru forfallað­
ir núna af ýmsum ástæðum. Það er
greinilega mikill áhugi fyrir endur­
gerð réttarinnar. Ég hef alveg trú á
því að þetta verkefni fari í gang,“
sagði Guðrún að endingu.
þá
Margt hefur breyst eftir síðustu
aldamót, gervihnattaöldin sem
Pálmi Gunnars söng svo eftir­
minnilega um hefur tekið á stökk
og haft með í hnakktöskunni næf­
urþunn snjalltæki sem maður get­
ur talað í, chiafræ, orkusteina og
bækur um hvernig skal gleðja sjálf­
an sig.
Það sem hefur gert hvað mest
vart við sig í byrjun 21. aldarinn­
ar er að það er orðið offramboð
af fjölbreytni fyrir ferðalanginn að
velja hvað hann setur ofan í sig þeg­
ar hann er á ferðalagi með fjölskyld­
una um landið. Sjoppur eru orðn­
ar að einskonar hraðverslunum þar
sem fólk getur fengið næstum allt,
sem er nú að mörgu leyti ágætt en
fyrir það hefur bústólpi vegasjopp­
unnar liðið mikið fyrir.
Íslenska pylsan hefur orðið óvænt
fórnarlamb þessarar hröðu þróun­
ar og tekið óvelkomnum breyting­
um að mati undirritaðs. Núorðið er
hægt að fá hana steikta, soðna og
vafna í beikoni ásamt kartöflu­ og
rækjusalati. Hugsa ég með hlýju til
gömlu góðu daganna þegar maður
gekk inn í sjoppu og bað um pylsu
með öllu, einfalt og gott ekki satt?
Núorðið þarf maður að ganga í
gegnum frumskóg spurninga. Ég
ætla t.d. að fá mér pylsu með öllu.
Starfsmaður bendir á steiktu pyls­
unar, beikonvöfnu pylsurnar og
soðnu pylsurnar. Nei, bara venju­
lega, nei ekki rista brauðið. Nei ég
vill ekki salat. Nú þarf ég að setja
sósuna á sjálfur?
Hverjum fannst það vera góð
hugmynd að rista brauðið og láta
viðskiptavininn sjálfan setja sós­
una á? Starfsfólk Bæjarins Bestu
sjá um þetta allt á ljóshraða með
brosi á vör. Þess vegna eru þeir
Bæjarins Bestu. Nú eru höfuðvígi
pylsu púrítananna; Baulan í Borg­
arfirði, Húsdýragarðurinn og Bæj­
arins Bestu. Ég viðurkenni reynd­
ar eitt, það var ágætt þegar maður
gat fengið eina exótíska á Vestur­
landsvegi eftir tónleika í Reykjavík,
en það er einmitt málið að maður
gekk ekki að henni vísri. Það ríkir
sama ástand á pylsunni líkt og vín­
ilplötuhreinsunin sem átti sér stað
seint á síðustu öld. Mörgum finnst
hún hallærisleg og fyrirferðarmikil
en þykir samt vænt um hana. Hægt
og bítandi hefur verið grafið und­
an heilagasta skyndibita Íslendinga;
pylsu og kók, sem hefur fyllt okkar
maga og fært okkur vellíðan á erf­
iðum stundum. Pylsan hefur fleytt
íslensku samfélagi í gegnum hver
ósköpin á fætur öðru og verið í for­
grunni forsetaheimsóknar Bill Clin­
tons. Reyndar fór hann í hjartaað­
gerð einhverjum misserum síðar,
en ekki hefur tekist að sanna tengsl
pylsuátsins við þann atburð. Réttast
væri að lögfesta útfærsluna, líkt og
hefur verið gert við þjóðareinkenni
um veröld alla. Stöðluð útgáfa sem
yrði ófrávíkjanlegur merkisberi ís­
lenskrar skyndibitamenningar, lýs­
ingin sem myndi birtast í lagatext­
anum gæti verið eftirfarandi:
„Íslensk pylsa: Brauðið skal
geymt í öðrum hluta hitakass­
ans, pylsur í hinum. Tryggir þetta
að brauðið sé dúnmjúkt. Meðlæti:
Saxaður hrár laukur (Allium cepa),
steiktur laukur, tómatsósa, remúl­
aði og SS pylsusinnep. Athugið að
sinnepið skal lagt ofan á í fagurlið­
uðum streng. Undir engum kring­
umstæðum má breyta útfærslunni
heldur sinna henni af skyldurækni
og hlýju.“
Matur er mannsins megin og
hugsa ég með hryllingi til þeirra
tíma sem framundan eru, heilu kyn­
slóðirnar sem munu ekki fá að upp­
lifa fyrsta bitann af soðinni pylsu
sem er umvafin dúnmjúku frans­
brauðinu sem dressað er með lauki,
tómati, sinnepi og remúlaði.
Með kveðju.
Axel Freyr Eiríksson, Borgarfirði
Öruggt ráð ef þú vilt koma elskunni á óvart, og gleðja hana sem um munar, er að
bjóða henni út að borða.
Íslenzka Pylsan, in memoriam?
PIsitll
Dag ur í lífi...
Nafn: Skarphéðinn Magnússon.
Starfsheiti/fyrirtæki: Sjúkraflutn­
ingamaður hjá HVE á Akranesi.
Fjölskylduhagir/búseta: Ég bý
á Akranesi, konan mín heitir Þóra
Björg Elídóttir og við eigum fimm
börn á aldrinum 8 ­ 24 ára.
Áhugamál: Skotveiði og ég hef líka
gaman af því að fara á hestbak.
Vinnudagurinn: þriðjudagurinn
26. ágúst 2014.
Mætt til vinnu og fyrstu verk: Við
mætum alltaf klukkan 8 og sinn­
um almennu viðhaldi á sjúkrahús­
inu þar til það kemur útkall. Þenn­
an dag vorum við á sjúkrahúsinu til
klukkan 10.
Klukkan 10? Þá hófust sjúkraflutn­
ingar. Við keyrðum tvisvar sinnum
suður til Reykjavíkur þennan dag.
Við keyrum fólki þangað sem er
að fara í minni aðgerðir, rannsókn­
ir eða sem er að leggjast inn. Eins
tökum við fólk til baka sem er að
koma úr minni aðgerðum eða að
fara að leggjast inn á Akranesi.
Hádegið? Í hádeginu á þriðju­
dag vorum við í Reykjavík að bíða.
Ef við erum að flytja sjúklinga til
Reykjavíkur í minni aðgerðir eða
rannsóknir, þá bíðum við stund­
um eftir þeim. Ef við erum ekki í
sjúkraflutningum þá spilum við fót­
bolta í hádeginu þrisvar í viku.
Klukkan 14: Þá vorum við nýlagð­
ir af stað í seinni ferðina til Reykja­
víkur þennan daginn.
Hvenær hætt og það síðasta sem
þú gerðir í vinnunni? Ég var bú­
inn um kl. 16. Við hættum yfir­
leitt þá ef við erum í viðhaldsvinn­
unni en ekki í sjúkraflutningum. Þá
erum við á bakvakt þar til morg­
uninn eftir og fáum símtal ef það
kemur útkall. Það síðasta sem við
gerðum var að ganga frá sjúkra­
bílnum. Þvo hann, fylla á olíuna og
passa að hann væri tilbúinn í næsta
útkall. Svo tók ég útkallssímann og
fór heim til að vera klár á bakvakt­
inni.
Fastir liðir alla daga? Það er í raun
enginn dagur eins en fastur lið­
ur alla daga er að yfirfara búnað í
sjúkrabílunum, til að allt sé eins og
það á að vera.
Hvað stendur upp úr eftir vinnu-
daginn? Það var ekkert eitt sem
stóð upp úr eftir þennan vinnudag.
Bara almenn ánægja í vinnunni.
Var dagurinn hefðbundinn? Já,
ég myndi segja það.
Hvenær byrjaðir þú í þessu
starfi? Ég byrjaði sem sumarafleys­
ingamaður 2001. Fyrstu 3 ­ 4 árin
var ég í sumarafleysingum en hef
verið alveg fast frá 2005.
Er þetta framtíðarstarfið þitt? Já,
það er allavega planið hjá manni.
Hlakkar þú til að mæta í vinn-
una? Já, ég geri það. Þetta er
skemmtilegur vinnustaður.
Eitthvað að lokum? Þetta er
skemmtilegt og fjölbreytt starf,
maður er ekki alltaf að gera það
sama og situr ekki alltaf við sama
borð. Ég fæ að kynnast mörgu í lífi
og starfi og sé ýmsar hliðar á lífinu.
Það er gaman að geta gert sjúk­
lingana ánægða ef hægt er og ef það
tekst að láta þeim líða betur.
sjúkraflutningamanns
Gamla Ólafsvíkurréttin er við skógræktarsvæði Ólafsvíkinga.
Beitir sér fyrir endurgerð gömlu
fjárréttarinnar í Ólafsvík
Guðrún Tryggvadóttir við gömlu Ólafsvíkurréttina uppi í Krókabrekkum rétt við
Rjúkandavirkjun.