Skessuhorn - 17.12.2014, Blaðsíða 63

63MIÐVIKUDAGUR 17. DESEMBER 2014
Óskum viðskiptavinum
og Vestlendingum öllum
gleðilegra jóla, árs og
friðar með þökk fyrir
árið sem er að líða
Baul an
Staf holtstung um
Borg ar firði
Bók halds- og tölvu þjón ust an
Böðv ars götu 11
Borg ar nesi
Ensku hús in við Langá
Borg ar byggð
S. 437 1826
Fjöl rit un ar- og
út gáfu þjón ust an
Kveld úlfs götu 23, Borgarnesi
Fótaaðgerðastofa Kristínar
Brákarbraut 6, Borgarnesi
S. 898 2213
Jarðmenn ehf. vélaleiga
Borg ar byggð
S. 435 1238, 894 3566
KB bíla verk stæði ehf.
Sól völl um 5
Grund ar firði
Raf nes sf.
Heiða gerði 7
Akra nesi
Smur stöð Akra ness
Smiðju völl um 2
Akra nesi
Sölu skáli Ó.K.
Ó lafs braut 27
Ó lafs vík
Vélaverkstæði Akraness
Smiðjuvöllum 3
Akranesi
Jörfi ehf.
Hvann eyri
Byssan Barónsnautur
náði margri jólarjúpunni
Nú í haust var Landbúnaðarsafn-
inu á Hvanneyri færð forláta gjöf.
Þorkell Fjeldsted bóndi í Ferju-
koti sem lést 18. nóvember síð-
astliðinn kom færandi hendi með
gamla tvíhleypta haglabyssu, fagr-
an grip silfursleginn með dökk-
brúnu skefti. Með byssunni fylgdi
greinargerð þar sem sagt var frá
sögu hennar í stuttu máli.
Gefin af baróninum á
Hvítárvöllum
Greinargerðin sem fylgir byssunni
er þessi: „Byssa þessi er ekki land-
búnaðartæki eins og traktor eða
rakstrarvél en var engu að síður
notuð um langan tíma til að færa
björg í bú hér við Hvítá. Baróninn
á Hvítárvöllum, Charles Gould-
rée-Boilleau, er þar bjó um fyrri
aldamót, gaf Sigurði Fjeldsted í
Ferjukoti byssuna árið 1900 fyr-
ir dygga þjónustu en Sigurður var
ráðsmaður barónsins þann tíma
sem hann dvaldi hér á landi. Síðan
eignaðist Kristján Fjeldsted bóndi
í Ferjukoti, sonur Sigurðar, byss-
una, og notaði hana mestalla sína
búskapartíð til veiða. Síðasti um-
ráðamaður byssunnar hefur ver-
ið Sigurður Fjeldsted veiðimað-
ur, sonur Kristjáns, og var byssan
notuð til ársins 1985. Með henni
hafa verið skotin hundruð sela hér
í Hvítá og út Borgarfjörð allt út í
Þormóðssker úti fyrir Mýrum. Til
gæsaveiða var byssan notuð sem
og til rjúpnaveiða en á síðustu öld
var rjúpnaveiði þýðingarmikil at-
vinnugrein hér í Borgarfirði. Byss-
unni fylgir burðarband, byssubelti
og haglaskammtari auk mjög vand-
aðrar tösku, merkt S.F. [Sigurður
Fjeldsted].“ Undir greinargerðina
ritar fjölskyldan í Ferjukoti, dags.
30. september 2014.
Mikið notuð til
rjúpnaveiða
Sigurður Fjeldsted bróðir Þorkels
heitins þekkir vel þennan kosta-
grip. „Ég átti hana og er búinn að
nota frá því ég var eitthvað níu ára
gamall. Þá var ég að skjóta hrafna
og varð að hafa skeftið undir hand-
leggnum þegar ég hleypti af svo
hún myndi ekki rota mig. Þetta var
alveg hörku byssa. Þetta er fyrsta
haglabyssan sem kemur til lands-
ins sem var með lokuðum lás sem
kallað er. Hún er silfurslegin og
öll fallega leturgrafin. Baróninn á
Hvítárvöllum gaf afa hana. Hann
var ráðsmaður á Hvítárvöllum og
fékk þessa byssu sem þakklætisvott
fyrir góða þjónustu. Svo átti pabbi
hana og notaði hana mikið. Síðar
skaut ég alveg ofboð með henni,
sérstaklega rjúpur. Mér þótti meira
sport að vera með tvíhleypu heldur
en margskota haglabyssu á rjúpna-
veiðunum, en svo óx ég nú upp úr
því,“ segir Sigurður og hlær við.
Brotin í baráttunni
við selinn
Sigurður hefur um margra ára
skeið starfað sem veiðimaður og
leiðsögumaður í laxveiði. Sem
slíkur kann hann margar góðar
veiðisögur. Ein þeirra er af þessari
byssu. Hún tengist selveiðum en
það var eitur í beinum laxabænda
við Hvítá að sjá til sela í ánni. Þeir
átu laxinn.
„Það er nú saga að segja frá því
þegar ég var stráklingur. Þá kemur
Hannes frá Hvítárvöllum æðandi
inn í kjallara heima í Ferjukoti.
Hann grípur byssuna og þrjú skot
og öskrar; „selur, selur!“ Svo þýtur
hann út í bátinn þarna fyrir neð-
an Hvítárbrúna. Í óðagotinu hafði
hann tekið með sér einhver smá-
fuglahögl svo hann blindar bara
selinn þegar hann skýtur. Drepur
hann ekki. Þá hleypur hann fram
í bátinn og lemur selinn í hausinn
með byssunni og rotar hann en
brýtur um leið á henni skeftið.“
Vel geymd á safninu
Byssan góða var þó ekki látin liggja
lengi óbætt hjá garði. Hún var
nauðsynlegt tæki í baráttu Ferju-
kotsfólksins fyrir lifibrauðinu.
Sigurður fór til lækninga í Skot-
landi þegar hann var 14 ára. Pilt-
urinn var látinn taka byssuna með
sér til að fá gert við hana. „Skeftið
var límt en svo brotnaði það aftur
og þá fékk ég smíðað nýtt skefti í
Noregi sem hefur dugað vel síðan.
Byssan lítur mjög vel út í dag þó
það sé búið að skjóta óhemju með
henni. Bæði venjulegar rjúpur og
svo endur og gæsir og slatta af sel.“
Sigurður segir að byssan hafi verið
í notkun alveg fram á seinni ár þó
hún sé ríflega hundrað ára göm-
ul. „Ég notaði hana síðast í hitteð-
fyrra til að skjóta á leirdúfur.“
Þessi gamla byssa er nú í tryggri
vörslu á Landbúnaðarsafninu á
Hvanneyri. Af öryggisástæðum
verður hún um sinn ekki höfð uppi
við, hvað sem síðar verður, enda
full brúkleg enn þann dag í dag.
Á safninu hefur henni verið gefið
heitið Barónsnautur og mun það
sjálfsagt festast við hana.
mþh
Tvíhleypta haglabyssan Barónsnautur á langa sögu að baki. Hér hvílir hún á
tösku sinni ásamt fylgihlutum á Landbúnaðarsafninu á Hvanneyri þar sem hún er
geymd í dag. Byssan er af gerðinni Greener en það eru frægar veiðibyssur fram-
leiddar í Englandi enn í dag.
Sigurður Fjeldsted fyrir miðju ásamt vinum sínum þeim frændunum Þorsteini Þor-
steinssyni á Skálpastöðum og Hólmsteini Arasyni úr Borgarnesi t.h.
Bjarni Guðmundsson á Landbúnaðarsafninu með Barónsnaut milli handa.