Læknablaðið - 15.07.2004, Blaðsíða 29

FRÆÐIGREINAR / ALGENGI GEÐRASKANA
75-84 ára 2001. Magn kvíðalyfja minnkaði í öllum ald-
urshópum, einkum þeim yngri, hjá konum fram til 75
ára aldurs og hjá körlum fram til 85 ára. Magn sefandi
lyfja jókst einkum hjá yngri körlum og hjá konum 55-
64 ára. Áhrif breytinganna á notkun kvíða- og sefandi
lyfja má marka af mynd 2 yfir heildarnotkun framan-
greindra þriggja lyfjaflokka. Af myndinni má glöggt
sjá að geðdeyfðarlyf hafa að verulegu leyti komið í
stað kvíðalyfja. Magn svefnlyfja (mynd 3) jókst lítil-
lega hjá báðum kynjum, en aldursdreifingin breyttist
ekki milli þessara tveggja tímabila, magnið jókst jafnt
og þétt fram til 75-84 ára aldurs.
Umræða
Álíka stórl hlutfall þátttakenda reyndist kvartanalaus
1984 og 2002. Bæði árin var svipað hlutfall með að
minnsta kosti eina kvörtun. Að þessu slepptu verður
samanburður milli einkennafjölda erfiðari vegna þess
hversu mismargar spurningar voru í þessum tveimur
útgáfum prófsins.
Við skimunina 1984 var ákveðið að setja greining-
armörk GHQ-30 eins og höfundur prófsins hafði gert
4/3, það er fjórar kvartanir eða fleiri gáfu til kynna að
um geðraskanir væri að ræða (16) þrátt fyrir að hér á
landi hefði næmi og sértækni reynst best við 3/2 (19).
Var þetta einnig gert vegna þess að greiningarmörkin
4/3 gáfu svipaða niðurstöðu og fékkst með CMI -MR
greiningarmörkum 10/9, en þau höfðu líka verið
notuð 1974 (13) áður en athugun var gerð hér á landi
á því hvaða mark hefði best næmi og mesta sértækni.
Hún var hins vegar gerð samtímis fyrir GHQ-30 og
CMI-MR, en fyrir síðarnefnda prófið voru bestu
greiningarmörkin við 8/7. Samkvæmt rannsókninni
1974 og þeim skilmerkjum sem þá voru notuð reynd-
ist algengið að meðtalinni áfengismisnotkun sem
ekki náði greiningarmörkum með CMI vera 20,4 %
(13) eða ívið hærra en 1984 þegar skimað var með
GHQ-30 og notuð greiningarmörkin 4/3, en svipað
og 2002 þegar skimað var með GHQ-12 og notuð
greiningarmörkin 3/2. Algengi þunglyndis- og/eða
kvíðaraskana virðist því ekki hafa aukist síðustu
tæp 30 ár. En áður en fullyrt verður hvort hafi orðið
breyting á algengi geðraskana er nauðsynlegt að gera
próffræðilega athugun á GHQ-12 svipað og gert var
á GHQ-30 (19).
Algengi geðlyfjanotkunar reyndist svipað í könn-
uninni í janúar 2002,12,8% hjá þeim sem voru 20-59
ára, og í rannsókn okkar 2001 hjá þeim sem voru 18-
75 ára, 11,7% fyrir geðdeyfðar- og kvíðalyf (2).
Algengi geðraskana virðist lítið hafa breyst þrátt
fyrir þær breytingar sem orðið hafa á þjóðfélaginu,
svo sem markaðsvæðingu, aukinni efnahagslegri vel-
megun, auknum kröfum til efnahagslegra gæða, og
vaxandi misskiptingu þeirra (21,22). Hins vegar virð-
ist algengi þunglyndis- og/eða kvíðaeinkenna, sem
ef til vill eru ekki það mikil að teljast til geðraskana,
Fig. 1. Prescriptions fllled for antidepressants in DDD/1000/day in 1984 and 2001 by age
and gender.
Fig. 2. Prescriptions filled for psychopharmaca (excluding liypnotics) in DDD/1000/day
in 1984 and 2001 by age and gender.
Fig. 3. Prescriptions filled for hypnotics in DDD/1000/day in 1984 and 2001 by age and
gender.
hafa aukist hjá konum, einkum á aldrinum 30-39 ára.
Hugsanlega hefur aukin lyfjameðferð komið í veg
fyrir hækkað algengi ef gert er ráð fyrir að þeir sem
Læknablaðið 2004/90 557