Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2006, Síða 109

Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2006, Síða 109
DEILIGALDUR ELÍASAR sagnarinnar birtist 602. nóttina þegar Sjerasade segir soldáninum þeirra eigin sögu: „Hann heyrir upphafið að sögunni sem felur í sér allar hinar, og einnig - með ógnvænlegum hætti - sjálfa sig.“16 Fyrirsögnin á grein Borgesar frá árinu frá 1939 er „Cuando la ficción vive en la ficción" (Þegar skáldskapur lifir í skáldskap). Þegar Borges fjallaði aftur um sömu listbrögð í annarri blaðagrein áratug síðar kenndi hann þau hins vegar við deiligaldur (sp. magias parciales) - titill seinni greinarinnar er „Magias parciales del Quijote“ (Deiligaldur Don Kí- kóta).17 Arið 1975 valdi Robert Alter enska þýðingu þessa hugtaks sem titil fyrir bók sína Partial Magic (Deiligaldur) en þar er rakin saga skáld- sögunnar sem sjálfsmeðvitaðrar bókmenntagreinar. Með tímanum hefur hugtak Gides, mise en abyme, þó orðið algengara í umræðum fræðimanna um þessi efhi. Þar á drjúgan hlut að máli bók Luciens Dállenbach, Le Récit speculaire: essai sur la mise en abyme (Hinn íhugula frásögn: Tilraun um mise en abyme), sem út kom árið 1977. Spegillinn í upphafi bókar sinnar beirdr Dállenbach athygli að dagbókarfærslu Gides frá 1893 og bendir á að samlíkingin við skjaldarmerkið geri ráð fyrir að listaverkið feli í sér nákvæma vasaútgáfu af sjálfri sér. Slíkt eigi þó við fæst þeirra verka sem Gide telji upp í dagbókinni. Til dæmis sé leikritið sem sett er á svið í Hamlet endurgerð á atburðum sem eiga sér stað áður en atburðarásin í leikriti Shakespeares hefst. Dállenbach skýrir þetta misræmi þannig að í raun hafi Gide verið að hugsa um verk eftir sjálfan sig þar sem aðstæður söguhöfundar og sögupersónu eru svo að segja hliðstæðar: Söguhöfundur er að segja eða skrifa sögu um persónu sem er sjálf að segja eða skrifa sögu. Dállenbach vill þó ekki takmarka merkingu mise en abyme svo mjög heldur kemst að þeirri niðurstöðu að hugtakið nái líka yfir það sem kallað hafi verið „verk inni í verki eða innri 16 Jorge Luis Borges, „When Fiction Lives in Fiction", bls. 162. Af einhverjum ástæð- um hefur fræðimönnum gengið illa að finna þessa ffásögn í þýðingum á Þúsund og einni nótt og draga þeir þá ályktun að hér haldi skáldið fremur en ffæðimaðurinn Borges um pennann. 17 Jorge Luis Borges, „Partial Magic in the Quixote", Labyrinths. Selected Stories and Other Writings, þýð. James E. Irby, London: Penguin Books, 1979, bls. 229-231.
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164
Síða 165
Síða 166
Síða 167
Síða 168
Síða 169
Síða 170
Síða 171
Síða 172
Síða 173
Síða 174
Síða 175
Síða 176
Síða 177
Síða 178
Síða 179
Síða 180

x

Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar
https://timarit.is/publication/1098

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.