Fréttatíminn - 17.10.2014, Blaðsíða 50

jólahlaðborð Helgin 17.-19. október 201450
J
ólahátíðin hefur löngum verið mikil matarhátíð þar sem menn belgja sig
út af góðum mat og hefur kjötneysla verið sérstaklega áberandi hér á landi
á þessum árstíma. Í seinni tíð hefur það reyndar þróast svo að það er ekki
aðeins um hátíðina sjálfa sem mikið er borðað heldur byrjar átið jafnvel strax
á aðventunni. Þá fer fólk að leggja leið sína á jólahlaðborð þar sem hægt er
að borða nægju sína af alls kyns dýrindis krásum. Margir taka einnig upp á því að baka
margar sortir af smákökum fyrir jólin og skera jafnvel út laufabrauð. Á mörgum heim-
ilum er nartað í jólabaksturinn á aðventunni þó að sumir vilji sjálfsagt geyma krásirnar
Jólahlaðborðin orðin
hluti af jólamenningunni
til jólanna.
Hér áður fyrr voru síðustu
vikurnar fyrir jól kallaðar jóla-
fasta vegna þess að í kaþólskum
sið var fastað á þessum tíma og
kjöt ekki borðað. Þetta orðalag
hélst lengi fram eftir öldum þó að
ekki væri lengur fastað í eigin-
legum skilningi þess orðs. Í dag
á þetta orð þó tæpast við þar sem
aðventunni fylgir yfirleitt meira át
en gengur og gerist. Það er samt
áhugavert að sjá að einn er sá siður
sem tíðkast hér á landi sem gæti
flokkast sem nokkurs konar leifar
af þessari kaþólsku föstuhefð en
það er að á Þorláksmessu, þann
23. desember, er það siður margra
að borða svokallaða Þorláksmes-
suskötu.
Gert vel í mat og drykk
Löng hefð er fyrir því hér á landi
að vel sé gert við menn í mat og
drykk um jólin. Heimildir eru til
sem benda til þess að á
þjóðveldisöld hafi það
þótt brýnasta nauðsyn
að menn fengju nýtt kjöt
um jólin. Lengi fram
eftir öldum slátruðu þeir
bændur sem efni höfðu
á vænni kind fyrir jólin
svo heimilisfólkið gæti
fengið nýslátrað kjöt í
jólamatinn. Hins vegar
fór þetta allt eftir efna-
hag bændanna og ekki
gátu allir séð af heilli
kind um jólaleytið. Þá var
brugðið á það ráð að bjóða
upp á næstbesta kostinn
sem var reyktur matur á
borð við hangikjöt sem
síðar varð einn vinsælasti
jólamatur landsins og
mörgum þykir enn í dag
ómissandi um jólin. Langt
fram á 20. öldina var það
einnig bara á jólunum að
hægt var að fá ávexti þar
sem þeir voru innfluttir og komu
til landsins um jólaleytið.
Epli og appelsínur um jólin
Enn eru margir sem minnast þess
að hafa fengið epli eða appelsínur
um jólin og þótt algert lostæti.
Með árunum hafa málin þróast í þá
átt að nú er hægt að nálgast nánast
hvaða matartegund sem er á hvaða
árstíma sem er og er því ekki
nema eðlilegt að menn hafa það í
jólamatinn sem þeim finnst best.
Algengt hefur verið að rjúpur,
hamborgarhryggur, lambalæri
eða kalkúnn hafi verið á borðum
landsmanna um jólin en ekki er til
neinn tæmandi listi um það hvað
Íslendingar borða um jólin þar sem
úrvalið er svo mikið og smekkur
manna misjafn.
Af vef Þjóðminjasafnsins
Laugardagstilboð
– á völdum servéttum og kertum
Rekstrarvörur
- vinna með þér
Réttarhálsi 2 • 110 Reykjavík
Sími: 520 6666 • sala@rv.is • rv.is
Opið laugardaga kl. 10-16
Nýir o
g
fallegi
r haus
t- og
vetrar
litir í s
ervétt
um
og ker
tum
®