Þjóðlíf - 01.02.1988, Blaðsíða 35

ERLENT
í essinu sínu við mótmælaaðgerðir í miöbæ Kaupmannahafnar. Ásamt fyrrum ástkonu sinni, Hanne Reintoft um 1970, en hún
var þingmaður kommúnista á sinni tíð.
Alþýðuhetja og sprelligosi
Með slíkum uppákomum varð Preben að
alþýðuhetju í augum margra. Til skamms
tíma naut hann þó fyrst og fremst vinsælda
sem harður nagli í kjarabaráttu og skemmti-
legur sprelligosi í fjölmiðlum, en fáum datt í
hug að treysta honum til pólitískrar forystu. í
þingkosningunum í september 1987 voru
hins vegar sérstakar aðstæður sem reyndust
hagstæðar honum.
A vinstri vængnum var Sósíalíski Pjóðar-
flokkurinn í fylgissókn, en um leið á biðils-
buxum gagnvart Sósíaldemókrötum og dró
því víða úr broddinum á stefnu sinni. Eftir
meira en áratugs harðar innri deilur voru
Vinstri Sósíalistar í upplausn, en uppdráttar-
sýki hrjáði Kommúnistaflokkinn og smá-
hópa trotskíista og maóista.
Það var því lag fyrir harðan vinstriflokk,
og þetta lag notfærðu Preben og félagar sér
óspart. Þeir suðu stefnuskrá sína upp úr
stefnuskrám og umbótatillögum annarra
vinstri flokka og miðflokka, og Preben not-
aði öll tækifæri ti! að koma sér í fjölmiðla.
Hann réðist tæpitungulaust á félagslegt rang-
læti danska velferðarríkisins, og óheflað
málfar hans og fullkomið virðingarleysi
gagnvart valdamönnum aflaði honum síauk-
inna vinsælda. Fælles kurs varð hinn óvænti
sigurvegari kosninganna, og tíðindamaður
Þjóðlífs sætti lagi, þegar hann var staddur í
Kaupmannahöfn, að ná viðtali af Preben
Möller Hansen. Hann var fyrst spurður
hvort Dani vantaði enn einn verkalýðsflokk-
inn: „Fælles Kurs er eini raunverulegi verka-
lýðsflokkurinn á þingi,“ segir Preben Möller
Hansen. „Sósíaldemókratar og Sósíalísku
þjóðarflokkurinn vinna báðir að vaxandi
hlutdeild Danmerkur í starfi Efnahags-
bandalagsins og Atlantshafsbandalagsins, og
slík pólitík er andstæð hagsmunum verka-
lýðs.“
Þótt Fælles kurs telji sig verkalýðsflokk,
leggúr hann mikla áherslu á að bera fram
kröfur gamalmenna og æskulýðs og annarra,
sem standa utan vinnumarkaðarins. Flokk-
urinn telur að verkalýðsstéttin sé fullfær um
að knýja sjálf fram sæmileg laun, en ríkið
eigi að sjá vel fyrir þeim sem ekki eru í vinnu.
ekki síst til að koma í veg fyrir að þeir undir-
bjóði vinnandi fólk. Þessi áhersla kemur
skýrt fram þegar ég spyr Preben Möller um
helstu atriði í stefnu flokksins: „í mennta-
málum vill flokkurinn 12 ára skólaskyldu,
þar sem saman fer bóklegt og verklegt nám,
að hætti Austur-Þjóðverja. Þar með hefur
hver einasti nemandi í raun hafið framhalds-
nám, þegar hann lýkur skólaskyldu, en allir
sem vilja eiga að geta numið áfram. hvort
sem þeir velja iðnnám eða bóklegt nám. All-
ir skólanemar eiga að njóta námslauna.
Atvinnuleysisvandamálið er ekkert annað
en röng dreifing þeirrar vinnu sem er fyrir
hendi. Við viljum lækka eftirlaunaaldurinn
niður í 60 ár og skipta vinnunni jafnt á milli
þeirra sem þá verða eftir á vinnumarkaðn-
um.
Fælles kurs vill afnema hugtakið „ellilíf-
eyrisþegi". Gamalt fólk hefur skapað verð-
mæti sem við byggjum líf okkar á, og það á
ekki að setja það í einhvern bás eins og
þurfalinga. Gamalt fólk á að fá skattfrjáls
„borgaralaun", fimm þúsund danskar (29
þús. íslenskar) á mánuði, auk ókeypis hús-
næðis, heimilishjálpar, læknishjálpar, síma,
sjónvarps og fleiri fríðinda. Sama á að gilda
um öryrkja og atvinnuleysingja. Það á líka
að hætta að hafa eftirlit með atvinnuleysingj-
um. Ef ekki er hægt að útvega þeim vinnu, á
að láta þá í friði, í stað þess að láta þá koma í
viðtöl og til að fá stimpil. Með því að hætta
eftirliti nteð atvinnuleysingjum og með því
að leggja niður aðra ónauðsynlega starfsemi
ríkisins telst okkur til að hægt sé að segja upp
um 200 þúsund opinberum starfsmönnum,
sem geta í staðinn deilt nauðsynlegum fram-
leiðslustörfum með öðru vinnufæru fólki.“
Hver á að borga?
Þessar hugmyndir eru ekki nýjar af nál-
inni. Til dæmis var stungið upp á almennum
„borgaralaunum" í bókinni „Uppreisn frá
miðju“ sem nokkrir menntamenn í miðju
stjórnmálanna skrifuðu fyrir um áratug. En
hvernig ætla Fælles Kurs menn að fjármagna
allar þær umbætur sem þeir hyggjast beita
sér fyrir?
„Við hyggjumst þjóðnýta annars vegar
fjármagnsiðnaðinn, þ.e. banka, fjárfestinga-
félög, kaupleigur og þess háttar, og hins veg-
ar alla málma, olíu og gas í jörðu og land-
grunni. Þar munar mestu um olíuna og gasið
í Norðursjó, sem ríkisvaldið hefur gefið auð-
hringnum A.P.Moller. Þessa auðlind viljum
við nýta m.a. til að auka garðyrkju, ylrækt og
fiskirækt. Þannig fær landbúnaðurinn nýjar
aukabúgreinar og getur komist í gegnum nú-
verandi kreppu. Smábændur þurfa ekki að
selja stórbændum jarðir sínar, eins og nú
gerist í allt of ríkum mæli vegna landbúnað-
arstefnu Efnahagsbandalagsins, sem hyglar
frumstæðum landbúnaði Miðjarðarhafs-
landanna á kostnað hins fullkomna landbún-
aðar okkar.
Með þessum þjóðnýtingum og breyttri at-
vinnustefnu teljum við að hægt sé að ná jafn-
vægi í þjóðarbúskapnum, sem standi undir
þeirri félagslegu aðstoð til gamalmenna,
sjúkra og skólanema, sem við viljum veita.
Hins vegar myndi vanta fjármagn til að byrja
með, áður en nýjar fjárfestingar í orkulind-
um og landbúnaði byrja að skila arði. Þessu
fjármagni viljum við ná inn með því að leggja
á fjármagnsskatt í eitt skipti fyrir öll, 10% og
35