Þjóðlíf - 01.03.1988, Qupperneq 71

ERLENT
Áhersla er lögð á að koma fram við íbúana af fullri virðingu, en þeir urðu í byrjun
byltingar fyrir „menningarsjokki".
þessum sökum hófst herferðin gegn ólæsi þar
nokkru seinna en annars staðar, því finna
þurfti heppilegt kennsluefni á ensku og hin-
um ýmsu málum indíána. Ymis mistök voru
gerð í samskiptum við íbúana. T.d. var lögð
á það áhersla að byggja upp ýmis konar
fjöldasamtök, enda var það talin besta leiðin
til að festa byltinguna í sessi. Ákafir stuðn-
ingsmenn FSLN gerðu sér ekki grein fyrir
gjörólíkri gerð indíánasamfélaganna. Til-
raunir til þess að þröngva fjöldasamtökum
upp á íbúana mæltust illa fyrir og tortryggni
gætti á báða bóga. Formaður nefndar, sem
undirbjó sjálfræðislögin, Johnny Hodgson,
lýsir þessu þannig:
„Þegar árásir voru gerðar á byggðarlögin,
þurfti að senda þangað hersveitir. Nærvera
þeirra skapaði síðan önnur vandamál, þar eð
hermennirnir voru yfirleitt frá Kyrrahafs-
ströndinni og höfðu annan menningarlegan
bakhjarl. Þeir töluðu ekki einu sinni mál
fólksins." Þarna átti sér því stað nokkurs
konar,. menningarsjokk", þar sem sögulega
skilyrt sambandsleysi milli landshlutanna
tveggja sagði til sín. Þetta varð ákjósanleg
gróðrastía vopnaðra gagnbyltingarsveita,
sem nutu stuðnings bandarísku leyniþjónust-
unnar.
Sandinistar gerðu sér brátt grein fyrir því,
að fullur sjálfsákvörðunarréttur væri það
eina, sem dygði til að halda hinum ólíku
þjóðarbrotum austurstrandarinnar saman
innan eins ríkis. Þeir léðu hins vegar ekki
máls á sjálfstæði, en þess höfðu sumir leið-
togar uppreisnarmanna krafist.
Undirbúningurinn að gerð laganna hófst í
lok 1984, þegar mynduð var Þjóðlega sjálf-
stæðisnefndin eða: Landsnefndin um sjálf-
ræði (Comisión Nacional de Autonomía). í
framhaldi af því voru myndaðar tvær héraðs-
nefndir á Atlantshafsströndinni, ein í norð-
urhlutanum, önnur í þeim syðri. Nefndar-
menn fóru út til fólksins, í íbúðahverfin, á
vinnustaðina og í afskekkt byggðarlög. Alls
staðar var viðkvæðið hið sama: „Hvernig
getum við fært okkur í nyt þær auðlindir, sem
við búum yfir, hvernig eigum við að byggja
upp svæðisstjórnir?" Að sögn Hodgsons var
hver einasti viðmælandi nefndarinnar fylgj-
andi hugmyndum um sjálfræði, en ýmsir
voru þó tortryggnir á að stjórnvöld myndu
leggja blessun sína yfir þær.
Með tillögur íbúanna að veganesti sömdu
svæðisnefndirnar síðan plagg, sem dreift var
meðal íbúanna. Þeir sem nýlega höfðu lært
að lesa fengu sérstaka útgáfu á einföldu máli,
skreytta teikningum. Meðal lykilatriða voru
nýting auðlinda, skipulag svæðisstjórna,
samskipti við önnur ríki á Karíbahafsvæðinu
og uppbygging samyrkjubúa. Þetta plagg var
síðan rætt á fjölþjóðaþingi (Multiethnic As-
sembly) í tvígang, þar sem fulltrúar sérhvers
byggðarlags áttu sæti. Lögin voru síðan sam-
þykkt nær óbreytt í september 1987.
Til móts við
uppreisnarmenn
Samtímis undirbúningnum að fullu sjálf-
ræði, leituðust sandinistar við að koma til
móts við uppreisnarmenn. Árið 1985 gekk í
gildi sakaruppgjöf fyrir þá, sem gripið höfðu
til vopna og mikil áhersla hefur verið lögð á
að koma fram við íbúana af fullri virðingu
fyrir lifnaðarháttum þeirra og menningu.
Hermenn, þ.á.m. háttsettir foringjar, sem
ekki hlýðnast þessu, eru annað hvort fjar-
lægðir og fluttir annað, eða refsað á annan
hátt.
Tekist hefur að ná samkomulagi við meg-
inþorra þeirra vopnuðu skæruliða, sem
börðust gegn sandinistastjórninni. Reynaldo
Reyes, Uriel Vanega og Juan Salgado eru
dæmi um foringja indíána, sem samið hafa
við sandinista. Indíánarnir hafa fengið að
halda vopnum sínum, enda gegna þeir hlut-
verki varnarsveita í heimabyggðunum. Aft-
ur á móti eru þeir ekki kallaðir í her sandin-
ista, EPS. Víða snúa þessar sveitir og EPS
bökum saman og verjast í sameiningu árás-
um kontrasveitanna.
Um miðjan janúar bættist síðan einn leið-
toginn enn í hópinn, Brooklyn Rivera.
Samningaviðræður standa nú yfir milli sam-
taka hans, YATAMA og stjórnvalda, með
innanríkisráðherrann, Tomás Borge í broddi
fylkingar. Þótt Rivera hafi nýlega í viðtali við
La Prensa komið með ýmsar harðorðar yfir-
lýsingar, má telja líklegt, að einhvers konar
samkomulag náist. Þá verða ekki margir
skæruliðar eftir úr röðum indíána og friður á
næsta leiti á Atlantshafsströndinni.
Mest er þó um vert, ef lögin verða til þess
að færa landshlutana tvo nær hvor öðrum og
byggja upp raunverulegan sjálfsákvörðunar-
rétt íbúanna.
Einar Hjörleifsson og
Kristiina Björklund
71