Þjóðlíf - 01.04.1988, Blaðsíða 13

INNLENT
Hús Hæstaréttar er ekki fyrirferðarmikið, og rétturinn starfar í virðing og þögn.
Er kominn tími til að breyta lögunum? (Mynd Björn Haraldsson).
sem strangar kröfur eru gerðar um óhlut-
drægni. Mikilvægi þessa hlutleysis æðstu
dómara er m.a. undirstrikað til að ekki komi
til þess í framtíðinni að þeir þurfi að víkja
sæti vegna tengsla við aðila sem dómsmál
varða. Á þetta við um dómarastöður al-
mennt en sérstaklega þó hæstaréttardómara.
Á bak við þetta liggur líka sú hugsun að því
fylgi kostnaður ef dómari þarf sífellt að vera
að víkja sæti vegna vanhæfis og setudómari
er kallaður inn í hans stað.
Flestir lögfræðingar sem talað var við tóku
þó skýrt fram, að það væri hvergi bannað að
hæstaréttardómari ætti í atvinnurekstri í
þjóðfélaginu og sæti þar jafnvel í stjórnum.
„Engu að síður væri það óheppilegt" eins og
þeir oröuðu það.
Virtur lögfræðingur sagði: Hvar ætti að
draga mörkin ef banna ætti dómurum að eiga
hlutabréf? Hvað með þann sem t.d. hefur
erft 50 króna hlutabréf eftir afa sinn í Eim-
skipafélaginu. Það væri varla nokkurt vit í
því að hann viki einu sinni sæti í máli sem
hann ætti að dæma ef Eimskipafélagið á þar
hlut að máli“.
Margir benda á að laun hæstaréttadóm-
ara, 184.076 krónur á mánuði auk einhverra
fríðinda(amk sími), séu há beinlínis í þeim
tilgangi að dómararnir þurfi aldrei að afla sér
tekna með öðrum hætti en þeim starfa sín-
um. Þess vegna væri ekki siðferðislega verj-
andi að þeir væru í fyrirtækjastússi eða öðru,
sem gæfi minnstu ástæðu til hagsmuna-
árekstra, meðfram dómstörfum.
Löglegt en íslenskt
Dómarar við Hæstarétt mega eiga hlut í
fyrirtækjum eins og aðrir borgarar þessa
þjóðfélags. Ekkert bannar manni samkvæmt
bókstaf laganna að eiga meirihluta í stærstu
atvinnufyrirtækjum þjóðarinnar ef svo ber
undir. Hann má jafnframt sitja í stjórnum
fyrirtækja þó að í praksis muni dómari segja
sig úr stjórnum eftir að hann hlýtur dómara-
stöðu. Ekkert í lögunum segir honum þó að
gera það. Hins vegar víkur dómari sæti ef
mál varðar hann mjög verulega fjárhagslega.
Ekkert segir þó að hann víkji sjálfkrafa sæti
ef fyrirtæki sem hann á hlut í kemur fyrir
dóm. Hæstaréttarlögin segja aðeins þetta:
„Hcestaréttardómari víkur úr dómarasœti
ef: 1. Hann er aðili máls eða mál varðar
hann að mun fjárhagslega eða siðferðis-
lega. 2. Hann er fyrirsvarsmaður aðila,
hefurflutt málið eða leiðbeint í því. 7.
Mál varðar venslamenn ..að mun siðferð-
Æviráðnir
í dag eru dómarar Hæstaréttar 8 að tölu,
eftirtaldir: Magnús Thoroddsen forseti
Hæstaréttar, Guðmundur Jónsson vara-
forseti. Benedikt Blöndal, Guðmundur
Skaftason, Guðrún Erlendsdóttir, Hrafn
Bragason, Þór Vilhjálmsson, Bjarni K.
Bjarnason (Bjarni er frá störfum vegna
veikinda og er Hjörtur Torfason settur
Hæstaréttardómari í hans stað til 1. júlí).
Hæstaréttardómarar njóta sérstaklega
ríkrar réttarverndar og er fyrst og fremst
átt við þá þar sem vikið er að umboðs-
starfalausum dómurum í 61. gr. stjórnar-
skrárinnar. Þeim verður ekki vikið úr em-
bætti nema með dómi og ekki heldur
fluttir í annað embætti gegn vilja þeirra.
Þeim má veita lausn úr starfi 65 ára en
halda óskertum launum.
Hæstaréttardómarar mega ekki bjóða
sig fram til alþingis eða sveitarstjórna.
Stjórnarskráin og ísl. lög miða fyrst og
fremst að því að tryggja sjálfstæði dómara
og sérstaklega Hæstaréttar gagnvart öðr-
um handhöfum ríkisvaldsins, þingi, ríkis-
stjórn og embættiskerfi. Fáar sem engar
reglur kveða á um sjálfstæði þeirra gagn-
vart hagsmunaöflum í þjóðfélaginu.
13