Þjóðlíf - 01.04.1988, Blaðsíða 38

MENNING

Herbert og Eliette von Karajan en hún er þriðja eiginkona gamla mannsins. Eliette
skreytir diska Herberts.
Karajan var hins vegar tekinn fram yfir
Celibidarche, öllum á óvart, og skömmu síð-
ar var hann skipaður aðalstjórnandi til lífs-
tíðar.
Einstæður frægðarferill
Ferill Herberts von Karajans sem aðalstjórn-
anda Fílharmóníusveitar Berlínar hefur
verið mikill frægðarferill. Auk stöðugs tón-
leikahalds í Þýskalandi hefur Karajan farið
með hljómsveit sína víða um lönd, t.d. til
Japans.
Japanir eru miklir Karajan-unnendur og
drjúgir kaupendur platna hans. Petta er
Karajan vel ljóst og því er Japan fastur við-
komustaður á ferðalögum hans. Hins vegar
hefur hann aldrei farið með hljómsveit sína
til ýmissa annarra landa, (þar sem plötusala
er ólíkleg) þrátt fyrir heimboð þangað, eins
og til dæmis Sovétríkjanna eða landa Suður-
Ameríku.
Hljómplötur Karajans eru teknar að nálg-
ast 700. Enginn annar stjórnandi hefur gert
jafnmargar upptökur af sömu verkunum og
hann; og engar plötur seljast heldur eins vel
og hans. Talið er að þriðjungur allra þeirra
hljómplatna, hljómdiska og snælda, sem út-
gáfufyrirtækið Deutsche Grammophon sel-
ur, sé undir stjórn hans.
Lélegar upptökur —
yfirburðasala
Pað virðist vera sama hvað Karajan gerir;
hann er slík goðsögn, að plötur hans seljast
alltaf. Það er eins og sumir plötukaupendur
trúi því, að enginn annar maður en Herbert
von Karajan geti stjórnað tónflutningi svo
vel sé. Nýjustu upptökur hans standast þó
engan veginn samanburð við það sem best er
gert í heiminum um þessar mundir. Nægir
þar að nefna síðustu heildarupptöku Kara-
jans af sinfónfum Beethovens.
Pessi útgáfa var gerð í andstöðu við hljóm-
sveitina sjálfa, Fílharmóníusveit Berlínar,
enda voru aðeins fimm ár liðin frá síðustu
Beethoven-upptökum Karajans. Karajan
krafðist þess hins vegar að ný upptaka yrði
gerð af öllum sinfóníunum með stafrænni
tölvutækni og þaraðauki voru herlegheitin
numin á myndband af myndbandafyrirtæki
Karajans sjálfs, Telemondial.
Skemmst er frá því að segja, að margir
fagmenn fullyrða að sjaldan hafi lélegri upp-
tökur verið gerðar af sinfóníum Beethovens.
GRAWIOPHONE
lílnsra NEWS fi APBll. IM'iR £j2.
JUUag REVIEWS
KARAJAN AT 80
RICHAKI) OSBORNE TALKS TO HERHERT VON KARAJAN
INTERVIEWS WITH SIR CHARLES MACKERRAS
Forsíða breska tónlistartímaritsins
Gramophone. Tugir síðna helgaðir af-
mælisbarninu.
„Það virðist vera sama hvað
Karajan gerir; hann er slík goð-
sögn, að plötur hans seljast
alltaf.“
Túlkun Karjans hafi gjörsamlega glatað öll-
um ferskleika, sé líflaus og leiðinleg, fjötruð
stirðnuðum vana. Sömuleiðis spilli sú sér-
viska hans að vilja ávallt gera hljóðritanir
sínar í Fílharmóníunni sjálfri í Berlín, sem sé
þurr og ómlaus upptökusalur.
Einn gagnrýnandi lýsti bragðdaufri og lit-
lausri túlkun Karajans á Pastoral-sinfóníu
Beethovens svo, að hún minnti á sýn manns
sem þeysist í sportjeppa um fagrar sveitir og
heyrir ekki nið lækja og söng fugla né skynjar
aðrar af þeim unaðssemdum náttúrunnar,
sem birtast mönnum svo ríkulega í tónmáli
Beethovens.
Eiginkonan skreytir diskana
Mikið hefur verið um dýrðir í Þýskalandi
vegna afmælis Herberts von Karajans. Deut-
sche Grammophon fagnar afmælinu með því
að gefa út svonefnda Karajan-útgáfu: 25
hljómdiska með 100 tónverkum, sem að
dómi Karajans sjálfs eru bestu tónverk, sem
samin hafa verið fyrr og síðar. Þessir nýju
diskar eru skreyttir myndverkum þriðju og
núverandi eiginkonu Karajans, frú Eliette
von Karajan, fyrrum Ijósmyndafyrirsætu í
París. Sjónvarpsstöðvar landsins láta heldur
ekki sitt eftir liggja og senda allar út þætti
helgaða afmælisbarninu.
Siðferðilegar spurningar
En afmælið hefur einnig magnað á ný upp
þær siðferðilegu spurningar, sem staða Her-
berts von Karajans sem aðalstjórnanda
fremstu hljómsveitar landsins vekur. Málið
snýst um hvort réttlætanlegt sé, að slíkur
stafnbúi í tónlistarlífi landsins eigi frama sinn
að miklu leyti að þakka þeirri reynslu, sem
hann hlaut kornungur við stjórnpúlt hjá
fremstu hljómsveitum landsins, vegna þess
að hann hafði heppilegar skoðanir í Þýska-
landi nasismans, á sama tíma og aðrir efni-
legir menn voru myrtir, fangelsaðir eða
hraktir úr landi vegna skoðana sinna, trúar
eða kynþáttar.
Sömuleiðis, segja gagnrýnendur gamla
mannsins.vakna æ fleiri spurningar um það
hvort hæfni Karajans sem stjórnanda sé enn
nægileg. Hann hefur nú í nokkurn tíma átt
við heilsuleysi að stríða, verður stöðugt oftar
að fella niður tónleika; og líkt og áður sagði
eru fæstar af nýjustu upptökum hans taldar
jafnast á við það besta sem aðrir gera um
þessar mundir, né heldur það sem Karajan
hefur sjálfur best gert.
38