Þjóðlíf - 01.02.1989, Blaðsíða 21

INNLENT
bannað flutninga um hafið
málum er að sameina alla þá málaflokka sem
þeim tengjast undir eitt umhverfismálaráðu-
neyti. Vonandi þokar þeim málum eitthvað
áleiðis í ríkisstjórninni, og um það hefur
verið rætt sérstaklega.
— Innan ríkisstjórnarinnar hafa verið
uppi hugmyndir sem miða reyndar að því að
þetta verði ekki sjálfstætt ráðuneyti, heldur
hluti af starfsemi annars, t.d. félagsmála-
ráðuneytisins, en þó undir sjálfstæðu nafni.
Það má ef til vill segja að þetta væri næst
skásti leikurinn í stöðunni, þó ég voni nú að
skrefið verði stigið til fulls.
— Ég held að það sé nauðsynlegt að í
fagráðuneytunum verði áfram fyrir hendi
ákveðin fagþekking og ábyrgð í umhverfis-
málum. Pað er engan veginn æskileg stefna
að byggja upp gríðarstórt ráðuneyti sem tæki
að sér allar hugsanlegar hliðar umhverfis-
málanna, þar með talið allar framkvæmdir.
Pað er mun æskilegra, og að mínu mati nauð-
synlegt, að í fagráðuneytunum verði menn
eftir sem áður gerðir ábyrgir fyrir athöfnum
sínum og umgengni í náttúrunni. Frá mínum
bæjardyrum séð þá fæ ég ekki séð að okkur
sé neitt að vanbúnaði við að ráðast í það
þjóðþrifaverk að koma á fót umhverfismála-
ráðuneyti og það er í sjálfu sér til skammar
hversu lítið vægi þessi mál hafa haft, t.d.
hvað fjárveitingar snertir.
Reglubundnar rannsóknir
nauðsynlegar
— Samkvæmt lögunum um varnir gegn
mengun sjávar ber okkur að stunda regluleg-
ar rannsóknir innan mengunarlögsögu ís-
lands, en hún nær yfir allt landgrunnið. Þær
takmörkuðu rannsóknir og mælingar sem
fram til þessa hafa verið gerðar í þessum
efnum standa ekki undir því nafni að vera
reglulegar. Við höfum verið að skoða þessi
mál sérstaklega síðastliðnar vikur, og ég hef
m.a. fengið tillögur frá siglingamálastjóra
um úrbætur. Ég ætla að ræða við sjávar-
útvegsráðherra og fleiri aðila sem málinu
tengjast. Það er mjög brýnt að reglulegum
mælingum á mengun sjávar sé hrint í fram-
kvæmd og vonandi kemst skriður á þau mál á
næstu mánuðum.
— Það er í sjálfu sér ekkert stórverkefni
að ráðast í þetta. Okkur er ekkert ofvaxið að
fylgjast með menguninni umhverfis landið,
t.d. þann geislavirka úrgang sem hingað
kann að berast. Að undanförnu hefur verið
mikil umræða um hættuna sem gæti steðjað
að okkur vegna kjarnorkuendurvinnslu og
slíkra hluta á meginlandinu eða Bretlandi.
Steingrímur J. Sigfússon samgöngu-
málaráðherra. Samkvæmt lögum um
varnir gegn mengun sjávar er eftirlitið
með mengun hafsins í höndum sam-
göngumálaráðherra.
Og óttinn við kjarnorkuóhöpp vegna um-
ferðar kjarnorkuknúinna skipa eða kafbáta
er alltaf fyrir hendi.
— Það má segja sem svo að það ætti að
geta verið okkur styrkur við sölu sjávara-
furða okkar ef við gætum á grundvelli reglu-
bundinna og viðurkenndra mælinga sýnt
fram á að t.d. kvikasilfursmengun sé minni í
hafinu hér við land en víðast hvar annars-
staðar í heiminum. Við veiðum fisk úr ein-
hverju ómengaðasta hafi heims og getum
boðið upp á slíka vöru. Þannig gætu reglu-
bundnar rannsóknir styrkt þjóðarbúið og
verndað okkur gegn mengunaróhöppum.
Getum bannað flutninga
— Samkvæmt ákvæðum Alþjóða Haf-
réttarsáttmálans ber okkur öllu öðru fremur
sú skylda að vernda og varðveita auðlindir
hafsins. Við höfum í raun og veru fullan og
óskoraðan fullveldisrétt til að beita ströng-
ustu ákvæðum varðandi takmarkanir á flutn-
ingi hættulegra efna innan okkar lögsögu.
Við höfum lagalegan rétt til að setja strangar
reglur varðandi slíka flutninga og við getum
jafnframt bannað þá, ef við teljum okkur
stafa ógn af þeim. Og að sjálfsögðu gildir
þetta einnig um umferð vítisvéla, sem af
mörgum eru taldar heilagar.
— Éghefnokkrumsinnumfluttá Alþingi
sérstakt frumvarp um friðlýsingu íslands
fyrir kjarnorku- og eiturefnavopnum. í því
voru m.a. ákvæði um takmarkanir á umferð
kjarnorkuknúinna farartækja. Ég tel að okk-
ur sé ekkert að vanbúnaði að setja algjört
bann á alla umferð slíkra aðila innan okkar
12 mílna lögsögu á þeirri forsendu að við
skilgreinum það ekki lengur sem friðsamlega
umferð, hvort heldur hún á sér stað í lofti eða
á sjó.
— Ég tel að við getum nú þegar sett þess-
ar kröfur fram þó það væri náttúrulega betra
ef þetta væri gert með sérstakri lagasetningu.
Og auðvitað eigum við að gera það. Það er til
háborinnar skammar að í orði kveðnu þykj-
umst við styðja kjarnorkuvopnaleysi og að
kjarnorku skuli í það heila tekið haldið frá
ströndum íslands, en þegar á hólminn er
komið þá virðast menn ekki tilbúnir til að
standa við stóru orðin. Ætli skýringin sé ekki
þessi venjulegi undirlægjuháttur við kanann
og NATO-hyskið sem þar ræður ferðinni?
Kjarnorkuvopnalaust ísland
er stjórnarstefna
— Ég er ekki mjög bjartsýnn á að ég fái að
flytja þetta frumvarp mitt sem stjórnar-
frumvarp, en ég hef nú þegar minnst á þetta
innan ríkisstjórnarinnar. Alþingi hefur lýst
því yfir að jafnt á friðartímum sem á stríð-
stímum skuli kjarnorkuvopn ekki vera í ís-
lenskri lögsögu. Og að sjálfsögðu gildir þetta
einnig um þau farartæki sem kunna að koma
inn í íslenska lögsögu. Þetta er ófrávíkjanleg
stefna íslenskra stjórnvalda og í ljósi hennar
tel ég að menn eigi að líta á það sem sjálfgef-
ið að frá henni verður ekki hvikað.
— Við þurfum að vera mjög vel á verði
gagnvart þeim vítisvélum sem eru á sveimi
yfir landið eða í kringum það, hvort heldur
það eru flugvélar, gervihnettir, skip eða kaf-
bátar, því í ýmsum alþjóðasamningum eru
hernaðaryfirvöld undanskilin tilkynninga-
skyldu varðandi hugsanleg óhöpp. Ég hef oft
spurt mig þeirrar spurningar hvort það hljóti
ekki að enda með ósköpum þegar verið er að
raða þessu gervihnattadrasli upp í himininn
fyrir ofan okkur með litlum kjarnorkuverum
í.
— Við verðum því að koma okkur í betri
sambönd við aðila sem liggja á upplýsingum
um þessi mál. Ég tel það sjálfsagt mál að við
setjum okkur í sambönd við ýmis náttúru-
verndarsamtök og aðra aðila erlendis til að
geta fylgst betur með hugsanlegri mengunar-
ógn. Og að vissu leyti verðum við að setja
traust okkar á slík samtök. Þetta er harður
heimur þar sem menn svífast einskis og því
verðum við að fylgjast mjög náið með því
sem er að gerast, sagði Steingrímur J. Sigfús-
son ráðherra að lokum í samtali við Þjóðlíf.
Kristján Ari.
21