Þjóðlíf - 01.02.1989, Blaðsíða 28

ERLENT
TABAC ORIGINAL
Sígildur ilmur
fyrir alla herra alstaðar...
mjög snemma að hart yrði að mæta hörðu í
baráttunni við írska hryðjuverkamenn. Ekki
dró úr staðfestu hennar eftir að IRA-menn
reyndu að granda henni sjálfri á flokksþingi
íhaldsflokksins árið 1984 í Brighton. Á síð-
ustu árum hefur borið meira á því, að breski
herinn og þá sérstaklega hin sérþjálfaða vík-
ingasveit hans svífist einskis í baráttunni
gegn hryðjuverkamönnum og brjóti hiklaust
á mannréttindum þeirra sé það talið nauð-
synlegt.
Erfiðlega hefur gengið að vinna bug á írsk-
um hryðjuverkamönnum. Aðalástæðan er
sú hve samtök þeirra eru rótgróin. Kaþólska
menn á Norður-írlandi dreymir um samein-
að Irland. Þessir voðalegu hryðjuverkamenn
eru oft í augum þeirra bara synir hennar
Maríu og dætur hans Terence sem eru að
berjast fyrir föðurlandið. Breska hernum og
lögreglunni á Norður-írlandi hefur þó tals-
vert orðið ágengt á síðustu árum og er það
mat sérfræðinga að hryðjuverkamenn séu
undir og hafi verið það um talsvert langan
tíma. Merki þess eru hversu betur bresku
leyniþjónustunni hefur gengið að komast að
fyrirætlunum hryðjuverkamanna og hve
mikið magn af vopnum og sprengjuefni hef-
ur verið gert upptækt á síðustu misserum.
í haust virtist sem IRA væri í sókn og leit
út fyrir að félagar hans ætluðu að minna
landa sína svo og Breta á að þrátt fyrir tutt-
ugu ára „hernám" rynni enn írskt blóð í æð-
um íra, svo vitnað sé til orða húsmóður einn-
ar í Derry sem Bernedette heitir og bar eitt
sinn ættarnafnið Devlin. Þegar þetta er skrif-
að virðast þeir hafa hægt ferðina eitthvað en
ef til vill er það lognið á undan storminum.
I einni af ferðum mínum til Norður-Ir-
lands hitti ég að máli öryggisfulltrúann í
Norður-írlandsmálaráðuneyti bresku ríkis-
stjórnarinnar. Að hans sögn eru það um 15
manns sem skipuleggja allar aðgerðir IRA
og hann sagðist geta nefnt þá alla með nafni.
Hann sagði að sumir þeirra væru í forystu-
sveit Sinn Fein sem er stjórnmálaarmur
IRA. Auk þeirra sagði hann að það væri um
eitt hundrað manna sveit sem fremdi öll
hryðjuverkin og síðan væru 3-4 hundruð
milligöngumenn sem bæru vopn, spreng-
iefni, skilaboð og fyrirskipanir á milli. Ör-
yggisfulltrúinn fór ekki í grafgötur með það
að breska leyniþjónustan hefði áreiðanlegar
upplýsingar um flesta þessa menn en hins
vegar væri fátt hægt að gera þar sem óvé-
fengjanleg sönnunargögn væru ekki til stað-
ar. Auk þess hafa ákærðir menn í Bretlandi
þann rétt að þegja án þess að það skaði
málstað þeirra. Sækjandanna er að sanna
sekt. Á þessu hafa þó verið boðaðar breyt-
ingar.
Norður-Irland er fagurt land og íbúar þess
eru vingjarnlegir, hlýir og fádæma gestrisnir.
í fyrstu mætir þér tortryggni sem miðað við
aðstæður getur ekki talist annað en eðlileg.
Fátækt og atvinnuleysi setja meiri svip á hið
daglega líf fólks en átökin sjálf. Hins vegar
býr óttinn alltaf undir niðri og vissulega má
sjá verksummerki átakanna mjög víða. í
Belfast er miðbærinn girtur af og hliðin vökt-
uð með öryggisvörðum. í þéttbýliskjörnum á
landsbyggðinni þekkir maður litlu lögreglu-
stöðvarnar á fjögurra metra háum víggirð-
ingum með gaddavírskögri. En þegar kvölda
tekur varpa írarnir af sér áhyggjum líðandi
stundar. Þeir fá sér kollu af Guinnes-mjöði
þeim sem hefur írsku hörpuna fyrir vöru-
merki. Þeir trúa því að maður sé manns gam-
an og ekki þykir þeirn verra ef hægt er að
kyrja einn lagstúf eða svo.
Átökin á Norður-írlanndi eru á milli ka-
þólskra og mótmælenda í lægri stéttum sam-
félagsins. I efri- og millistéttahverfum Bel-
fast býr fólk mismunandi trúar hlið við hlið.
Einn ungur og fordómalaus mótmælandi
sem ég kynntist þó nokkuð náið sagði eitt
sinn þegar þessi mál bar á góma að þetta fólk
hefði efni á að lifa í harmóníu, eins og hann
komst að orði. Gróðrastía ofbeldis í Belfast
eru tvö nágrannahverfi þar sem fjórir af
hverjum tíu vinnufærum mönnum ganga um
atvinnulausir. í öðru hverfinu búa mótmæl-
endur og er þingmaður þeirra presturinn lan
Paisley. í hinu búa kaþólskir og þar er Gerry
Adams, leiðtogi Sinn Fein, þingmaður. Þar
sem hverfin liggja saman eru mannlausar
húsarústir, menjar átaka síðustu tveggja ára-
tuga.
Hvað er framundan á Norður-írlandi?
Enginn leyfir sér þá bjartsýni að ætla að unnt
sé að uppræta hryðjuverk öfgahópa. Þegar
Thatcher talar um að láta hart mæta hörðu,
er það til þess eins að halda þeim í skefjum.
Pólitísk lausn sem bæði þjóðarbrotin á Norð-
ur-írlandi svo og ríkisstjórnirnar í Lundún-
um og Dyflinni gætu fallist á er alls ekki í
sjónmáli. Ensk-írski samningurinn á milli
ríkisstjórnanna var einungis samkomulag
um hvernig viðhalda megi friðsamlegu en að
öðru leyti óbreyttu ástandi. íbúar Norður-
Irlands hugsa ekki um lausn á sambýlis-
vandamálinu, — þeirra hugarorka fer í að
finna leiðir til þess að umbera ástandið en
halda um leið sinni eðlislægu lífsgleði.
Öfgalausir stjórnmálamenn og ríkisstjórn-
in í Lundúnum binda miklar vonir við að
bætt efnahags- og atvinnuástand geti breytt
mörgu til hins betra. Þeir telja að með auk-
inni velmegun og auðlegð verði fólki ljóst að
til séu hlutir sem skipta meira máli en þjóðar-
stoltið og hver sé hverrar trúar og að heilla-
vænlegast sé að beita leikreglum lýðræðis við
leit að pólitískum lausnum. Þetta er hug-
myndafræði sem margir stjórnmálaleiðtogar
annars staðar hafa stuðst við með ágætum
árangri. Frændur vorir Irar eru hins vegar
vanir því að fara eigin leiðir og því er að
líkindum ekki rétt að trúa því að friðsemdar-
lögmál lýðræðis og fjármagns- og framtaks-
hyggjunnar gildi á Norður-írlandi.
Ásgeir Friðgeirsson.
28