Þjóðlíf - 01.05.1989, Síða 14

INNLENT
Um sjö milljarðar í útgjöld
í fjárlögum fyrir árið 1989 er gert ráð fyrir að niðurgreiðslur til landbúnaðarafurða verði um 3.6 milljarðar en fyrirsjáanlegt er að sú
upphæð muni hækka í minnst 4.3 milljarða vegna nýgerðra kjarasamninga, því í kjölfar þeirra lýsti ríkisstjórnin því yfir að verð á
landbúnaðarafurðum myndi ekki hækka. f fjárlögum er gert ráð fyrir að útflutningsbætur og önnur útgjöld til landbúnaðarmála nemi um
2.4 milljörðum. Á undanförnum 2 árum hafa útflutningsbætur farið um 25% umfram heimildir fjárlaga og verði svo í ár má fastlega búast
við að útgjöld við landbúnaðarkerfið verði eitthvað á áttunda milljarð, jafnvel meira.
Ríkisvaldið á ákaflega erfitt með að draga
úr þessum útgjöldum og er í raun með báðar
hendur bundnar. Ríkið er skuldbundið sam-
kvæmt gildandi búvörusamningi til að
tryggja bændum fullt verð fyrir framleiðslu
sína hvort sem markaður er fyrir hana eður
ei. Ólíklegt er, miðað við það verðlagsem nú
er á íslenskum landbúnaðarafurðum, að það
takist að auka innanlandsneysluna, en hún
var rúmlega 8 þúsund tonn á árinu 1988. Um
10.200 tonn af kindakjöti voru framleidd sl.
ár svo ljóst er að umframframleiðslan miðað
við þarfir innanlandsmarkaðar er veruleg,
eða rúmlega tvö þúsund tonn af kindakjöti.
„Það voru mikil mistök hjá þeim aðilum sem
á sínum tíma tóku ákvörðun um að Fram-
leiðnisjóður skyldi að hluta til taka að sér
framkvæmd búvörusamningsins með fjár-
hagslegri ábyrgð. Með þessari ákvörðun var
verið að binda fjármagn sjóðsins fram í tím-
ann“, sagði Steingrímur J. Sigfússon land-
búnaðarráðherra í samtali við Þjóðlíf þegar
hann var inntur eftir hvaða augum hann liti á
bágborna fjárhagsstöðu sjóðsins í dag.
í búvörusamningnum frá 1986, sem undir-
ritaður var af Jóni Helgasyni, þáverandi
landbúnaðarráðherra, og fulltrúum Stéttar-
sambands bænda, er kveðið á um að Fram-
leiðnisjóður taki með ríkissjóði á sig fjár-
hagslega ábyrgð á framleiðslurétti er nam til
samans 800 tonnum af kindakjöti og 3 millj-
ónum lítra mjólkur. Að sögn Jóhannesar
Torfasonar, formanns sjóðsstjórnarinnar,
var ástæðan fyrir því að meirihluti sjóðs-
stjórnarinnar féllst á að taka á sig þær fjár-
hagslegu skuldbindingar sem þessu fylgdi,
mikill pólitískur og stéttarlegur þrýstingur
frá Jóni Helgasyni og samtökum bænda.
í samtali við Þjóðlíf kvað Steingrímur J.
Sigfússon það hafa komið sér ákaflega á
Auknum niðurgreiðslum fylgja aukin út-
gjöld fyrir ríkissjóð. Að sögn Jóns Ögmund-
ar Þormóðssonar, viðskiptafræðings í við-
skiptaráðuneytinu, jukust niðurgreiðslur
ríkissjóðs á landbúnaðarvörum úr rúmum
1.6 milljarði árið 1987 í tæpa 3.8 milljarða
árið 1988. Á verðlagi ársins 1988 jukust nið-
urgreiðslurnar því um tæplega 1.7 milljarð
króna eða um rúm 81%. Að hluta til má
rekja ástæðu þessarar miklu hækkunar til
þess að söluskattur var settur á matvæli í
ársbyrjun 1988, en engu að síður jukust bein
útgjöld ríkisins verulega. í þessu sambandi
er hinsvegar rétt að minnast þess að Stéttar-
óvart þegar hann tók við stjórn ráðuneytisins
hversu léleg staða Framleiðnisjóðs landbún-
aðarins væri og hvernig farið hafði verið með
fjármuni sjóðsins. „Það alvarlega í þessu
máli er að það er búið að ráðstafa stærstum
hluta alls fjármagns Framleiðnisjóðs út
samningstímann og staðan þar er miklu verri
en mig óraði fyrir þegar ég tók við. Þessi
lélega staða sjóðsins er fyrst og fremst vegna
lántöku sjóðsins hér fyrr á árum og t.d. fer
stór hluti af fjármagni sjóðsins í ár til að
greiða upp eldri lán. Og meðan svona er
ástatt um sjóðinn er alveg ljóst að hann gerir
ekki margt annað. Þessi ákvörðun leiddi
m.a. til þess að sjóðurinn getur ekki sinnt
sem skyldi ákvæðum búvörulaganna um að
styðja við bakið á þeim bændum er vilja
leggja stund á nýgreinar".
Að sögn Jóhannesar Torfasonar er það
rétt að þröng staða sjóðsins í dag væri afleið-
ing af þátttöku sjóðsins í framkvæmd bú-
vörusamninga. „Samhliða þeim skuldbind-
ingum sem af þessari þátttöku hlutust, s.s.
kaup og leiga á fullvirðisrétti, greiðsla út-
flutnings- og förgunarbóta o.þ.h., þurfti
sjóðurinn að sinna lögbundnum hlutverkum
samband bænda og margir fleiri vöruðu við
„matarskattinum" á þeirri forsendu að end-
urgreiðsla á hluta hans í formi aukinna nið-
urgreiðslna myndi veikja pólitíska stöðu
landbúnaðarins, eins og komið hefur á daginn.
í niðurstöðu ríkisreiknings fyrir árið 1988
skiptust niðurgreiðslurnar þannig að rúm-
lega 1.1 milljarður fór í niðurgreiðslu á kinda-
kjöti, tæplega 1.8 milljarður í niðurgreiðslu á
mjólkurafurðir, rúmlega 600 milljónir í
vaxta- og geymslugjöld, rúmlega 150 mill-
jónir í niðurgreiðslu á ull og rúmar 140 mill-
jónir af niðurgreiðslufénu var notað til
greiðslu lífeyrissjóðagjalda fyrir bændur.
Jón Helgason fyrrverandi landbúnaðar-
ráðherra tók hina umdeildu ákvörðun.
sínum, sem felast í eflingu nýbúgreina,
markaðsöflun og fjárhagslegri endurskipu-
lagningu búreksturs á lögbýlum, og neyddist
því til að fara út í lántökur“.
Afleiðingin af þessari pólitísku og stéttar-
félagslegu ákvörðun um þátttöku sjóðsins í
framkvæmd búvörusamningsins var sú að ár-
ið 1986 fóru um um 63% af ráðstöfunarfé
sjóðsins í kostnað vegna samningsins, árið
1987 var kostnaðurinn um 67% og árið 1988
um 70%. Væri fjármagnskostnaðurinn tek-
inn með inn í þennan útreikning er ljóst að
„Mikil mistök"
Framleiðnisjóður tómur
14