Þjóðlíf - 01.05.1989, Blaðsíða 29

ERLENT
að vera truflaður við lesturinn. Þegar Soares
las upphátt titilinn á bókinni og spurði hvort
það væri ekki rétt hjá sér að hann væri á
fyrsta ári í lögfræði úr því hann væri að lesa
stjórnskipunarrétt, áttaði lagastúdentinn sig
á því að þar færi forseti lýðveldisins og brá
mikið við!
Fóru offari í þjóðnýtingu
Fimmtán árum eftir portúgölsku bylting-
una eru flestir forsprakkar hennar horfnir af
sjónarsviðinu, nema Mario Soares sem varð
einn af leiðtogum byltingarstjórnarinnar og
lifði hana af. Ekki verður þó fram hjá því
litið að þótt byltingarinnar sé minnst á hverju
ári beita núverandi valdhafar sér æ meir að
því að uppræta verk byltingarinnar. Hvað er
eiginlega eftir af byltingunni?
„Byltingin var fyrst og fremst lýðræðis-
leg,“ segir Soares. „Bundinn var endir á
hálfrar aldar einræði og komið á háþróuðu
lýðræði á öllum sviðum stjórnmála og félags-
mála. Pað var þó ekki síður mikilvægt að
veita nýlendunum sjálfstæði enda ríkti
grimmilegt borgarastríð í Mozambique,
Angóla og Gíneu-Bissau. Við höfum ekki
aðeins veitt þessum ríkjum sjálfstæði heldur
hefur okkur tekist að halda uppi einstaklega
góðum samskiptum við þau. Svo ég nefni
aðeins eitt nýlegt dæmi er nýlokið fundum
menntamálaráðherra allra fyrrverandi ný-
lendna okkar hér í Lissabon.
Fyrir byltinguna var Portúgal fátækasta
land Evrópu. Við erum enn fátækir en okkur
hefur þó tekist að lyfta okkur af botninum og
skjóta Grikkjum aftur fyrir okkur. Við erum
á réttri leið.“
Einn er sá arfur byltingarinnar sem ekki
hefur verið afmáður. Byltingarráð hersins
beitti sér fyrir miklum þjóðnýtingum og í
stjórnarskránni sem landinu var sett er kveð-
ið á um að þær séu óafturkræfar. „Ég tel að
það hafi verið gengið of langt. Ríkisgeirinn í
Portúgal er einhver sá stærsti í Evrópu,
meira að segja bjórbruggunarhúsin eru í eign
ríkisins og auðvitað bankar, þungaiðnaður
og olíufélög. Sósíalistar eru sammála stjórn-
arflokknum um að nauðsyn sé að einkavæða
töluverðan hluta atvinnulífsins til þess að við
verðum samkeppnisfærir, en til þess þarf
stjórnarskrárbreytingu. “
Forsetinn bendir á að það séu ekki einung-
is jafnaðarmenn í Portúgal, Frakklandi og
víðar sem á síðustu árum hafi tekið að líta
ríkisrekstur öðrum augum en áður. „Meira
að segja Gorbatsjov telur þörf á sterku
einkaframtaki til að tryggja framþróun í So-
vétríkjunum.“
Hraðferð í iðnvædda Evrópu
Sem formaður Sósíalistaflokksins beitti
Soares sér af alefli fyrir því að Portúgal gengi
í Evrópubandalagið. Lengi vel mætti hann
talsverðri andstöðu. Margir óttuðust að
Portúgal smæðar sinnar og fátæktar vegna
myndi verða kokgleypt af ríkum nágrönnum
sínum. „Við erum á landamærum. Við erum
annað hvort fátækasta iðnríkið eða ríkasta
þróunarlandið, eftir því hvernig á það er lit-
ið. Evrópubandalagið hefur veitt okkur mik-
ilvæga þróunarstyrki og það hefur orðið til
þess að hjól atvinnulífsins hafa tekið að
snúast hraðar. Markmiðið er auðvitað að
búa Portúgal undir 1992.“
Sama ár og gengið var frá samningum um
inngöngu Portúgals og Spánar í Evrópu-
bandalagið var áætlunin um að ryðja úr vegi
landamærum á milli bandalagsríkja sam-
þykkt. Margir Portúgalir eru uggandi um
sinn hag vegna þeirrar óheftu samkeppni
sem blasir við. Landið er fátækt, efnahagslíf-
ið ekki aðeins veikburða heldur
einnig gamaldags, bankakerf-
ið ófullkomið og menntun-
arstig lágt. (Sjá ramma-
grein).
Próunaraðstoð
Evrópubandalagsins er
að vísu umtalsverð.
Pannig fá Portúgalir
styrki sem nema um 30
milljörðum íslenskra
króna samkvæmt nú-
verandi áætlunum auk
lána á fimm árum
til að færa efnahagslíf sitt í nútímahorf! Þessi
aðstoð hefur óneitanlega komið sér vel fyrir
Portúgali og óumdeilanlega hefur staðnað
efnahagslíf landsins tekið nokkurn fjörkipp á
síðustu árum. Engu að síður vaknar sú
spurning hvernig Portúgal geti náð hinum
Evrópubandalagsríkjunum. Soares:
„Með því að einbeita okkur að tæknilegri
framþróun og með því að treysta á hæfileika
þjóðarinnar á þetta að vera hægt. Við erum
fjórtán og hálf milljón, þar af búa um tíu
milljónir í landinu sjálfu. Frá því á síðustu
öld hafa Portúgalir leitað til útlanda eftir
vinnu. Nú flytjast Portúgalir ekki lengur til
útlanda — það eitt út af fyrir sig er dæmi um
að ástandið hefur batnað. Fólk fluttist frá
Portúgal vegna þess hve vanþróað landið
var, vegna þess að framtakssemi
þessa fólks gat ekki notið sín vegna
skorts á lánsfé og svo framvegis.
Blaðinu hefur nú verið snúið við
að miklu leyti. Pað er kraftur í
efnahagslífinu, iðnaðarfram-
leiðsla vex, rannsóknarstarf-
semi er í blóma og umbætur í
landbúnaði eru farnar að skila
sér. Við höfum fengið mikið
lánsfé á hagstæð-
um kjörum og
29