Þjóðlíf - 01.05.1989, Blaðsíða 38

ERLENT
Hæli fyrir
bingó-
sjúklinga
Spilasjúklingar eru líka sjúklingar og í Sví-
þjóð er nú tekið á vanda þeirra með svipuð-
um hætti og vanda alkóhólsjúklinga. Þeir
fara í meðferð.
Eins og við er að búast hjá þjóð sem telur
átta milljónir eru víða í Svíþjóð afvötnunar-
og endurhæfingarheimili fyrir áfengis- og
lyfjasjúklinga. Algengt mun að hafa þetta
fólk í einum hópi enda sjúkdómarnir keim-
líkir og meðferðin einnig. En nú hefur enn
fjölgað í hópnum. A nokkrum meðferðar-
stofnunum er ákveðinn hluti sjúkrarúmanna
frátekinn fyrir spilasjúklinga og komast færri
að en á þyrftu að halda.
Maria nefnist einn sjúklinganna á með-
ferðarheimilinu á Backgarden. Hún er þrjá-
tíu og eins árs gömul og hefur í þrettán ár
verið háð bingóspili. I tvo mánuði hefur hún
búið á Backgarden ásamt tveim öðrum spila-
sjúklingum og níu áfengis- og lyfjasjúkling-
um. Hún býst við að þurfa að vera þar í hálft
ár enn. Aður hafði hún sjálf gert nokkrar
tilraunir til að losna úr bingóvítinu en án
árangurs. Nú kveðst hún viss um að sér takist
að hætta enda fái hún góða hjálp.
Martröð
Martröð hennar hófst með því að hún,
átján ára gömul, fór með vinkonu sinni á
bingókvöld. Fimm hundruð krónur þénaði
hún það kvöldið og þótti ákaflega gaman.
Svo hún fór aftur næsta kvöld. Og þarnæsta
kvöld. Og í átján ár snerist öll hennar tilvera
um bingó.
María hafði ágæta vinnu á sjúkrahúsi en
uppgötvaði fljótlega að laun hennar dugðu
ekki lengur. Meira og meira fór í bingóspilið.
Hún fékk sér því aðra vinnu. Og síðan enn
eina. Þegar verst lét vann hún á fjórum mis-
munandi stöðum. Oft neyddist hún til að
tilkynna sig veika í einu starfinu til að geta
sinnt öðru. Og fékk þá bæði laun og veik-
indapeninga. En sérhverja lausa stund sat
hún í bingóhöllinni.
Hún spilaði nú fyrir um það bil þúsund
krónur á kvöldi (ríflega átta þúsund íslensk-
ar). Og þrátt fyrir þrjú til fjögur störf varð
hún að spara allsstaðar. Hún lét loka síman-
um. Mat keypti hún ekki en lifði á brauði og
vatni. Síðan lét hún loka fyrir rafmagnið og
notaðist við kertaljós. Allra sinna ferða fór
hún gangandi því jafnvel það að borga í
strætisvagn fannst henni vera að kasta bingó-
peningum á glæ. En Maria var þó mjög
María eyddi öllu
sínu í bingó. Hún
lét loka rafmagn-
inu og símanum
hjá sér, og allar
sínar ferðir fór
hún gangandi, því
að henni fannst
að borga í strætó
jafngilda því að
kasta bingópen-
ingunum sínum á
glæ.
óvanaleg að því leyti að hún steypti sér aldrei
í skuldir til að fjármagna spilið. Hún er því
skuldlaus eftir þessi ár en jafnframt eigna-
laus. Kostnaðinn við meðferðina greiðir fé-
lagsmálastofnun bæjarfélags hennar.
En hvað í veröldinni fékk hana til þess
arna? Sjálf segist hún vart eiga frambærilega
skýringu. í upphafi var það svo að hún hafði í
sjálfu sér ekkert annað frístundagaman. í
bingóhöllinni hitti hún margt viðkunnanlegt
fólk og naut samverunnar. Auk þess, segir
hún, er ekkert sem jafnast á við þá tilfinn-
ingu þegar maður sprettur á fætur mitt á
meðal 500 manna og hrópar „bingó!“. Allir
horfa á mann og eru öfundsjúkir. Það er
dásamlegt, óviðjafnanlegt, segir Maria.
Nokkrum sinnum reyndi hún sjálf að
hætta. Eftir nokkurn tíma án bingóspils
hugsaði hún sér að nú væri sér óhætt. Réttast
væri að líta aðeins inn í höllina, heilsa upp á
kunningjana og láta sér nægja að spila fyrir
hundrað krónur. En að þeim peningum upp-
urnum tók hún annan seðil og hringekjan var
enn farin af stað. Minnir þetta allt á lýsingar
Jóns Kristófers á því er demoninn var að fá
hann til að rjúfa áfengisbindindið.
Sömu einkenni
Raunar segja forráðamenn umrædds
heimilis að einkenni spilasýki og áfengissýki
séu hin sömu. Meira að segja fráhvarfsein-
kennin séu sárasvipuð. Nefna þeir sem dæmi
einn sjúkling sem dvalist hafði skamma
stund á Backgarden. Þá hringdi kunningi
hans og bauð honum að vera með í félagi sem
ætlaði að spila hátt í veðhlaupum. Ef hann
vildi vera með væru „vinirnir“ búnir að fá
loforð um að hann gæti fengið 20 þúsund
króna lán. Maðurinn fékk heiftarleg frá-
hvarfseinkenni. Það byrjaði með því að hann
skalf allur og hristist, svitnaði og kólnaði á
víxl. Síðan gekk upp úr honum blóð og öll
líðan hans var svo hörmuleg að hann var
lagður inn á gjörgæsludeild og lá þar í þrjá
daga. Af þessum ástæðum er sjúklingum nú
bannað að horfa á sjónvarpsþætti er inni-
halda spil eða keppni. Jafnvel íþróttafréttir
eru bannvara. Venjuleg keppnisspil eins og
t.d. Matador geta reynst þessum sjúklingum
um megn.
A Backgarden hefur í nokkur ár verið
reynt að hjálpa spilasjúklingum en þeim fer
nú ört fjölgandi, ef til vill sökum þess að
meira og meira hefur verið losað um hömlur
á spilum og veðmálum hér í Svíþjóð. Hefur
ríkið enda af þessu drjúgar tekjur. En svo
virðist sem bakhlið frelsisins sé að koma í ljós
og að minnsta kosti eitthvað af þessum tekju-
stofni verði að fara í meðferðarhæli.
Löng bið
Segja forráðamenn Backgarden að á
hverjum degi hringi minnst einn og biðji um
pláss. En biðröðin er löng og meðferðin tek-
ur drjúgan tíma. Hafa því sumir gripið til
þess ráðs að halda til guðs eigin lands en þar
hafa hæli fyrir spilasjúklinga verið rekin í
fjölda ára. Raunar held ég að þar muni hægt
að fá aðstoð við að losna úr nokkurn veginn
hverju sem er. Þannig minnist ég þess að
hafa séð mynd frá meðferðarheimili fyrir
fólk sem var, eða taldi sig vera, háð því sem
kallað er „junk-food“ eða ruslmatur. Er þar
um að ræða hamborgara, kartöfluflögur,
mjólkurhristing og þess háttar ófögnuð. Var
raunar meðferðin heldur fruntaleg. Fólst
hún meðal annars í því að vesalingarnir voru
settir fyrir framan borð hlaðið þessum krás-
um og þeim boðið að gjöra svo vel. En íhvert
skipti sem þau reyndu að taka eitthvað af
góðgætinu fengu þau raflost. Var þetta sagt
ákaflega árangursríkt og virtust menn ekki
sjá neitt rangt við meðferðina.
En Maria var heppin og fékk aðstoð. Hún
er fastákveðin í að losna núna þó hún viti að
það verði mjög erfitt. Eftir að sjálfri með-
ferðinni lýkur verður hún í fleiri ár að vera
reiðubúin að fara í eftirmeðerð. En það
verður að hafa það. Nú er hennar æðsta ósk
að verða sem hver annar meðal-Jón. Að geta
haft síma, sjónvarp og annað sem heyrir til
venjulegu lífi. Og aldrei framar ætlar hún að
líta inn í bingóhöll.
Ingólfur V.Gíslason/Lundi
38