Þjóðlíf - 01.05.1989, Qupperneq 46

MENNING
„Mig hefur alltaf
— Ég lærði ýmis grundvallaratriði íslensku í
háskólanuni til að byrja með, en síðar meir af
fólkinu og vinnu við tungumálið, sagði Guð-
rún María, þýskur íslendingur, sem kom til
landsins fyrir átta árum og hefur búið hér
lengst af síðan. Hún hefur unnið mikið verk í
þágu „landkynningar“ með því að skrifa
tvær bækur um ísland og íslendinga, skrifað
greinar í blöð og tímarit, þýtt bækur, auk
þess sem hún gerir ýmislegt fleira.
Guðrún María heitir fullu nafni Gudrun
Marie Hanneck-Kloes og er frá Köln í V-
Þýskalandi. Guðrún kom til landsins árið
1980 með bónda sínum, Arinbirni Jóhanns-
syni, sem stjórnar ferðum á hestum upp á
hálendið á hverju sumri. Guðrún býr ásamt
tveimur börnum sínum í Reykjavík. Við
spurðum:
Ef við byrjum á bókmenntunum, hvað hefur
þú þýtt bókmenntalegs eðlis?
— Bókmenntaiðja mín hefur falist í þýð-
ingum af ýmsum toga. Ég hef aðallega þýtt
úr íslensku á þýsku, en hef ekki treyst mér til
þess að þýða úr þýsku. Ég hef þýtt Riddara
hringstigans eftir Einar Má Guðmundsson,
smásöguna Sunnudagskvöld til mánudags-
morguns eftir Ástu Sigurðardóttur, barna-
sögu eftir Guðna Kolbeinsson, útvarpsleik-
ritið Milli skinns og hörunds eftir Ólaf Hauk
Símonarson og sitthvað fleira. Mest af þessu
var þýtt fyrir bókmenntatímaritið die Horen,
sem gaf út sérstakt íslandshefti fyrir nokkr-
um árum. Bók Einars Más kom út í Pýska-
landi á sl. ári.
Og hvernig voru viðtökurnar?
— Töluvert góðar. Upplagið var að vísu
ekki stórt, en meðal áhugafólks um skand-
inaviskar bókmenntir var bók Einars vel tek-
ið.
Á fyrri hluta þessarar aldar voru íslenskir
rithöfundar verulega þekktir í Þýskalandi,
eins og t.d. Gunnar Gunnarsson og Guð-
mundur Kamban og síöar Halldór Laxness.
Bækur þessara manna voru gefnar út í stór-
um stíl. Á síðustu árum virðist hafa dregið úr
vinsældum þeirra og engir yngri íslenskir
höfundar virðast hafa slegið í gegn með við-
líka hætti og þessir höfundar. Kannt þú ein-
hverja skýringu á þessu?
— Já í stórum dráttum er þetta tilfellið.
Halldór Laxness heldur þó vinsældum sínum
og einmitt um þessar mundir er verið að gefa
út verk hans í V-Þýskalandi og tvö bindi hafa
þegar komið út. Gunnar Gunnarsson var
mjög vinsæll hjá eldri kynslóðum Þjóðverja
og heldur vinsældum sínum meðal þeirra.
Og því er einnig þannig varið, að yngri ís-
I lenskir höfundar hafa engir náð þeirri út-
Spjallað við Gudrun Marie
Hanneck-Kloes um íslendinga
og Þjóðverja
breiðslu sem þessir eldri meistarar. Ekki má
gleyma Nonna, Jóni Sveinssyni, sem var í
miklu uppáhaldi hjá eldri kynslóðum, aðal-
lega á kaþólsku svæðunum í Suður-Þýska-
landi. Eftir kvikmyndaþáttinn um Nonna
hefur það aftur breyst og vinsældir Nonna
jukust hvarvetna í Þýskalandi.
En hafa þær tilraunir sem gerðar hafa verið
til kynningar á yngri höfundum íslenskum í
Þýskalandi lítinn árangur borið, eða er
kynningin bundin við lítinn hóp áhugafólks?
— Meðal Þjóðverja er nokkur hópur
fólks, sem hefur mikinn áhuga á skandina-
viskum bókmenntum og les það sem er þýtt
úr íslensku jafnóðum og bækur koma út. En
það er bara sjaldan og líður oft langur tími
milli bóka. En því miður verð ég að viður-
kenna að íslenskar bókmenntir fá ekki víð-
tækar viðtökur meðal almennings, meðal
annars vegna þess að sölukeðjur bókaversl-
ana taka ekki að sér dreifingu slíkra bóka.
Þannig hafa íslenskar bókmenntir ekki sleg-
ið í gegn eins og t.d. suðuramerískar bók-
menntir á síðustu árum. En öðru hvoru
koma engu að síður út bækur íslenskra höf-
unda, —auk þeirra sem ég áðan nefndi er
t.d. Thor Vilhjálmsson að koma út um þessar
mundir.
Skömmu eftir að þú komst til landsins fyrir
sex árum birtust eftir þig greinar í þýska
blaðinu die Tageszeitung um kynni þín af
þjóðinni, þar sem þér virtist verulega brugð-
ið, — hvers vegna?
— Jú, mér fannst strax þjóðin einhvern
veginn margklofin og erfitt að mynda sér
einhverja endanlega skoðun á því máli. I
þann tíð skrifaði ég um reynslu mína á lands-
byggðinni, þar sem mér fannst mannlífið í
hræðilega föstum skorðum: hlutverkaskipan
kynjanna gamaldags og samskiptahættir
fólks hvimleiðir og lokaðir. Á sama tíma
voru hins vegar opnar líflegar umræður t.d.
um jafnréttisbaráttu kynjanna og allt annað
mannlíf í höfuðborginni. Mér kom þessi
klofningur, þessar mótsagnir í þjóðfélaginu
fullkomlega í opna skjöldu, ég gat ekki skilið
þetta. Geri ekki enn, ef út í það er farið.
Nú hefur þú búið nokkur ár í landinu, um-
gengst þú frekar landsmenn þína hér heldur
en íslendinga?
— Ég á marga íslenska vini og hitti þá oft,
en ég er auðvitað útlendingur og umgengst
landa mína trúlega meira. Það er hálfgerð
langað til
þýsk nýlenda hér í Reykjavík og við hittumst
oft. Hér eru starfandi Germanía og Goethe-
Institut, sem standa fyrir margvíslegum
menningaratburðum, kvikmyndasýningum
og þess háttar. Þá er haldin Oktoberfest á
vegum Germaníu og þannig er ýmislegt sem
heldur manni við þýska menningu. Um 250
Þjóðverjar búa á íslandi, þeir eru á öllum
aldri og búa víðs vegar um landið. Margir
þeirra komu strax eftir stríðið þegar efna-
hagslíf Þjóðverja var í rúst.
En hér búa líka Þjóðverjar á þínum aldri,
hvað fær þá til að setjast hér að?
— Ástæðurnar eru mýmargar; menning-
arflótti, ævintýralöngun, ótti við umhverfis-
mengun á meginlandinu, — og að sjálfsögðu
íslenskur maki.
Hefur þú ekki lent í sjálfsmyndarkreppu;
ertu ekta Þjóðverji eða verður þú smám sam-
an íslendingur eftir svona langa dvöl í land-
inu?
— Þetta er tvíbent. Annars vegar er ég og
verð alltaf Þjóðverji, ég vissi eiginlega ekki
hversu þýsk ég var fyrr en eftir að hafa búið
hér í nokkur ár —, þá á ég við að ég er orðin
meðvituð um hin þýsku sérkenni mín; í við-
brögðum, nákvæmni, skorti á húmor og þess
háttar. Mér verður þessi staðreynd æ ljósari.
Á hinn bóginn verð ég sífellt bundnari Is-
landi sem heimili mínu. Til að mynda á ég
erfitt með að taka ákveðna afstöðu í hval-
veiðimálinu af þessari ástæðu, þar sem yfir-
lýsingar Þýskalandsdeildar Greenpeace
gagnvart Islendingum eru líka ögrun gagn-
vart mér. Og ég verð æ fráhverfari þeirri
tilhugsun að flytja aftur til Þýskalands.
Þú hefur skrifað tvær bækur um Island,
ferðabækur, lýsing á landi og þjóð — eða
eitthvað annað?
— Jú, þær eru vonandi meira en þurrar
ferðabækur. Ég er reyndar að þjóna þeirri
tvíhyggju minni að unna báðum þjóðum með
ákveðnum hætti. Tilgangurinn með þeim er
að miðla landsmönnum mínum í Þýskalandi
af reynslu minni af íslensku landi og þjóð. í
þeim skilningi eru bækurnar mjög persónu-
legar. Mér finnst það mjög gott þegar Þjóð-
verjar verða hrifnir af landinu og þjóðinni.
Sú gleði er sannkölluð gjöf og ég hef reynslu
af henni bæði sem fararstjóri og rithöfundur.
Uppáhaldsstarf mitt er einmitt starf farar-
stjóra. Bækurnar eru seldar í bókaverslunum
og voru gefnar út hjá bókaforlaginu Ouase,
sem gefur út ferðabækur um lönd og þjóðir,
e.t.v. gagnrýnni en almennt tíðkast um slíkar
bækur.
Hvernig var bókunum tekið í Þýskalandi?
— Nokkuð vel, þó ýmislegt af gagnrýnni
toga hafi farið fyrir brjóstið á þeim sem
46